Qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pulatov jamshid abdumajitovich sportchilarni

"Mumkin emas..." 
 
O‘yinning borishi: 
Guruh ikkiga bo‘linadi. Birinchi guruh o‘z istak-xohishlarini bayon 
qiladi, ikkinchi guruh esa bunga rad javobini berishi kerak. 10 minutdan 
keyin guruhlar o‘z o‘rinlarini almashadilar. O‘yin taxminan quyidagicha 
boshlanishi mumkin: 
– Men bugun kechqurun diskotekaga bormoqchi edim. 
– Yo‘q mumkin emas, kech bo‘lib qoladi. 
O‘yindan so‘ng xohishlarni rad qilish uchun qo‘llanilgan dalillar, 
ularning sabablari va mazmuni tahlil qilib chiqiladi. Boshlovchi 
quyidagicha xulosa qilsa bo‘ladi: "Asosli va asossiz rad etishlari bor. 
Ko‘pincha sizga ba’zi taqiqlar asossizday tuyulishi mumkin, biroq ularda 
ham maqsad, mazmun borligini inkor eta olmaymiz. Agar biz istagimiz 
nega rad etilayotganligini anglasak, tushunsak, bunga ko‘nishimiz osonroq 
bo‘ladi. Ba’zan o‘zimiz qilayotgan xatti-harakatlarimiz, istagimiz noo‘rin 
ekanligini ham anglab turamiz. Bunday holda tushunishimiz qiyin bo‘lgan 
kechinmalarni his qilamiz". 
 

---

110 
Nizoli vaziyatlar o‘yinlari 
 
"Nizoli vaziyatlarni hal etish" 
Maqsad: Nizoni bartaraf etuvchi harakatlar namunasi havola 
etishdan iborat (ayni holatda bu — o‘z-o‘ziga ishonchli hulq-atvor 
ko‘rinishidir). Ishtirokchilarni "ichi puch" nizolarning sabablari bilan 
tanishtirish.
"Ijtimoiy xavfli" vaziyatlardan konstruktiv (ijobiy еchim 
topgan holda) chiqib keta olish va nizodan chetda qolish malakalarini 
shakllantirish. 
Materiallar: Vaziyatlar bayon etilgan 3 xil rangli qog‘ozlar. 
Vaziyatlar: 
N1: "Tengqurlarining hali biror marta sigaret chekib ko‘rmaganini 
mazax qilib ustingdan kulishyapti. Ulardan biri senga: "Sen hali yosh 
bolasan va bunday jiddiy ishlar bilan shug‘ullanishga ertalik qiladi", — 
dedi. Uning gapi senga juda og‘ir botdi va sen unga javob berishga qaror 
qilding. 
N2: Xulqi yaxshi bo‘lmagan tengqurlaringdan biri kechqurun 
qaerdadir o‘tadigan kechaga seni taklif qilyapti. U bola (qiz) spirtli 
ichimlik iste’mol qiladi va hatto sigaret ham chekadi. U senga: "Yur, bir 
dam olib kelamiz, sen axir katta yigitsan-ku (qizsan-ku), uyingdagilar 
senga ruxsat berishadi-ku", — deyapti. Bu vaziyat seni bezovta qilyapti va 
sen unga rad javobini bermoqchisan. 
N3: Agressiv holatdagi kishi ikkinchi — o‘ziga ishongan va e’tiroz 
bildirayotgan odamni spirtli ichimlik ichishga undayapti. 
O‘yinning borishi: O‘yin 20 minut davom etadi. 
1. Boshlovchi ko‘pincha uchraydigan nizoli vaziyatlarning 
sabablarini aytadi va ularning oldini olish yoki ulardan chiqishning qadam-
baqadam bosqichlarini sanab o‘tadi. 
"Ichi puch" nizolarning sabablari: 
Ko‘pincha odamlar o‘rtasidagi nizoli munosabatlarning sababi — 
ular bir-birlarini yoki biron muammoga nisbatan sherigining munosabatini 
oxirigacha yaxshi tushunmasligi. Bunday vaziyatlarda suhbat kelishish 
yo‘nalishida emas, balki o‘zaro talablar qo‘yish darajasida olib boriladi. 
Ko‘p jihatdan, bu xil harakat uslubini tanlashning sababi nizoli 
vaziyatlardan chiqish tajribasining yo‘qligi va nizolarni konstruktiv hal eta 
olmaslikdir. 
Nizoli konstruktiv hal etish uchun har ikki tomonni nima 
qoniqtirmayotganligini aniqlab olish zarur. Buning uchun esa bir necha 
qadamdan iborat bo‘lgan quyidagi algoritmni o‘zlashtirib olgani ma’qul: 

---

111 
***Muammoning mohiyatini va ayni paytda nimani his 
etayotganligingizni tushuntiring. Muammo haqidagi o‘z fikringizni to‘la 
bayon eting. 
Ushbu vaziyatdan chiqish еchimini, o‘z talabingiz va 
iltimosingizni ayting. 
***Sizning talabingiz yuzasidan sheringingizning fikrini aniqlang. 
*** Sherigingizning samimiy gaplari yoki u taklif etgan еchim uchun 
unga tashakkur bildiring. 
2. Boshlovchi ishtirokchilar orasidan N3 vaziyatni ijro etish uchun 
ko‘ngillilarni chaqiradi va bu o‘yin orqali nizoli vaziyat kelib chiqishining 
oldini olish imkoniyati namoyon etiladi. Muhokama. 
3. Guruh uchliklarga bo‘linadi. 
Har bir uchlikda uchta vaziyat o‘yin tariqasida ijro etiladi 
(har bir ishtirokchi agressiv, nizodan chiqa oluvchi va o‘ziga ishongan 
odam rolida hamda kuzatuvchi rolida ishtirok etishi shart). 
4. Har bir vaziyat ijro etilganidan keyin kuzatuvchilar o‘z 
taassurotlari bilan o‘rtoqlashadilar. 
5. O‘yin nihoyasida ishtirokchilar o‘z kechinmalari haqida fikr 
almashadilar, 
qanday 
ijobiy 
natijalarga 
erishilganligi 
yoki 
muvaffaqiyatsizliklarning sabablari muhokama qilinadi.