QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

İqlimin istiləşməsi yoluxucu xəstəliklərin inkişfında risk faktoru hesab olunur.  

Məlum  olduğu kimi, yoluxucu xəstəliklər üç əsas qrupa bölünür: əksər hallarda su resursları vasitəsilə, 

qida məhsulları ilə, ağcaqanad və gənələrlə.  

Əhalinin bağırsaq yoluxucu xəstəliklərinin səviyyəsi  suyun keyfiyyətindən (həm su təchizatı 

mənbələrindən, həm də su kəmərindən), həm də qida məhsullarının yoluxma dərəcəsindən çox asılıdır.     

Avropanın müxtəlif ölkələrində iqlim şəraiti ilə salmonelloz xəstəlikləri hadisələrinin təhlili əsasında bu iki 

faktor arasında  əlaqə olması  aşkar edilmişdir. Temperaturun yüksək olması salmonelloz xəstəliklərinin 

inkişafının risk faktoru kimi 30%-ni təşkil edir (R.S.Kovats et al., 2003). Bu xəstəlik Rusiyada geniş 

yayılmışdır. Burada 1992-2001-ci illər ərzində 53-dən 119 min salmonelloz xəstəliyi hadisəsi qeydə alınmışdır.  

Bəzi  şimal  ərazilərdə  ətraf mühitdə temperaturun yüksəlməsi  əhəmiyyətli dərəcədə  nəzərə çarpması ilə 

əlaqədar A – virus hepatiti xəstəliyi xeyli çoxalmışdır.  

Məlum olduğu kimi, qarın yatalağı bakteriyaları orqanizmə yoluxdurucu su və qida məhsulları ilə daxil 

olur. Onun törədiciləri torpaqda və suda təxminən 1-5 ay qala bilir. Bu xəstəliyin «partlayışı», dövri olaraq 

müxtəlif regionlarda baş verir və çox vaxt sü kəməri – kanalizasiya qurğularında yaranan qəzalar zamanı olur. 

Şimal rayonlarında belə qəzalar iqlimin istiləşməsi ilə bağlı ola bilər.  

XXI əsrdə şimalda geniş ərazilər daimi donuşluğun deqradasiyası altındadır. Geoloqların hesablamalarına 

görə XXI əsrin ortalarına daimi donuşluğun sahəsi 12-15% azalacaq və onun sərhədi 160-200 km şimali-şərqə 

doğru yerini dəyişəcəkdir. Moskva Dövlət Universitetinin mühəndis geoloji kafedrasının mütəxəssislərinin 

məlumatına görə Yakutsk, Vorkuta və Tiksidə standart beşmərtəbəli yaşayış binalarının dörddə biri yaxın 

onilliklərdə istismar üçün yararsız hala düşə bilər. Daimi donuşluğun deqradasiyasının  ən yüksək riski Mur-

mansk, qismən Arxangelsk vilayəti, Komi Respublikası, Krasnoyarsk ölkəsi və Tümen vilayətinin  şimalında 

proqnozlaşdırılır. Bu o deməkdir ki, mühəndis kommunikasiyası, o cümlədən su kəməri – kanalizasiya qurğuları 

suda «üzə» bilər. Qəza hadisələri isə  əhalinin yoluxucu xəstəliklərə tutulmasına səbəb olar. Bu artıq indiki 

dövrdə müşahidə olunur, belə ki, 2001-ci ildə Yakutiyada erkən yazda baş verən daşqın zamanı qarın yatalağı 

«partlayışı» baş verdi. 

Çirklənmiş sudan istifadə edilməsi bağırsaq infeksiyasının yaranması ilə yanaşı, hətta  ərazi üçün xas ol-

mayan xəstəliklərin peyda olmasına səbəb olur. Buna törədici ibtidailər sayılan kriptosporidioz xəstəliyi misal 

ola bilər.