Qida fiZİologiyasi fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ muhazire qida fiZİologiyasinin qisa iNKİŞaf tariXİ Plan 1
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Maqnezium (Mq) isə karbohidrat və fosfor mübadiləsində həlledici əhəmiy-
yətə malikdir. Maqnezium duzları sinir və əzələ sisteminin həyəcanlanmasını aşağı salır. Maqnezium ionları damarları genişləndirir, bağırsaqların fəaliyyətini nizama salır, öd ayrılmasını sürətləndirir, qanda xolesterinin miqdarının artırılmasına təsir göstərirlər. Maqnezium duzlarının 100 qramlıq ağ çörəkdə miqdarı 31 mq, qara çörəkdə 73 mq, yarmada 37-113, süddə 14 mq-dır. Yaşlı əhali üçün maqneziuma 90 olan gündəlik tələbat norması 500 mq, hamilə qadınlar üçün 925 mq, uşaqlı analar üçün isə 1250 mq-dır. Fosfor (P) orqanizmin bütün həyat fəaliyyətində iştirak edir. Burada o, həll olan fosfatlar, fosfoproteidlər, nuklein turşuları şəklində, fosfolipidlər, digər bioloji fəal maddələrin tərkibində olurlar. Fosfor birləşmələri qida maddələrinin mənimsə- nilməsində sürətləndirici rol oynayırlar. Ən çox hüceyrə divarı zülalında, sümük toxumalarında vardır. Fosfor birləşmələri əzələlərdə baş verən proseslərdə də fəal iştirak edirlər. Pendirdə (100 q) 546 mq, kiirüdə 594 mq, yumurtada 184 mq, lobyada 504 mq, ətdə 153 mq, balıqda 100-120 mq miqdarda fosfor vardır. Qara çörəkdə isə 200 mq, ağ çörəkdə 98 mq, yarmalarda 102-231 mq fosfor vardır. Yaş- lı adamlar üçün fosfora olan sutkalıq tələbat 1600 mq, hamilə qadınlar üçün 3000 mq, uşaqlı analar üçün 3800 mq-dır. Dəmir (Fe) ionları qan dövranında fəal iştirak edirlər. Tələb olunan normadan az olan zaman, orqanizmdə azqanlılıq yaranır. Dəmir ionları oksidləşmə proseslə- rində iştirak edir, toxuma fcrmentlərinin tərkibində, qanda ən çox hemoqlobində olurlar. Qanın ümumi miqdarının 60%-ni təşkil edirlər. Orqanizmdə ehtiyat formada olan dəmir, proteidlər - ferritin şəklində qaraci- yərdə yerləşir. Sümük beynində olan dəmir hemoqlobinin sintezində işlədilir. Or- qanizmin dəmirə olan sutkalıq tələbatı 15 mq-dır. 100 q qaraciyərdə isə onun miq- darı 8,4-12 mq, yulaf yarmasında 4,2 mq, yumurta sarısında 5,8 mq, paxlalılarda 4,7- 6,7 mq-a çatır. Meyvələrdə və tərəvəzlərdə olan dəmir yaxşı mənimsənilir. Dənli bitkilərdən olan xammallarda 60%-ə qədər dəmir mənimsənilməyən şəkildə yerləşmişdir. Mikroelementlərdən sinkə olan maraq, xüsusilə şərq ölkələrində, qidada onun çatışmamazlığı ilə əlaqədar meydana çıxmışdır. Sink çatışmazlığı dad hissləri və ətrin (iyin) normalaşmasında özünü göstərir. Müəyyən olunmuşdur ki, qidada taxıl xammalının olması ilə sinkin məhsul- lardakı miqdarı, heyvanat məhsulları ilə müqayisədə aşağı olur. Orqanizmdə fizi- oloji stresslərin sürətli inkişafı, doğum dövründə sinkə olan ehtiyacı artırır. Qida 91 rasionunda sinkə olan tələbatın səviyyəsi orqanizmin fizioloji vəziyyətindən asılı olaraq aşağıdakı cədvəldəki (cədvəl 1) kimi öyrənilmişdir: Yüklə 1,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|