Qloballaşma istiqaməti götürən müasir dünyada hər bir ölkənin davamlı iqtisadi inkişafının

Verilənlər bazasını idarəetmə sistemləri
. 
Verilənlər bazasının idarəetmə sistemləri xarici yaddaş qurgularında verilənlər bazasının yaradılması 
üçün istifadə edilən, habelə verilənlərə müraciəti və onların işlənməsini təmin edən universal proqram 
vasitəsidir. Verilənlər bazasını idarəetmə sistemi verilənlər bazalarından çoxməqsədli qaydada istifadəni, 
verilənlərin mühafizəsini və bərpasını təmin edir. İnkişaf etmiş dialoq vasitələrinin və yüksək səviyyəli 
sorğu dilinin mövcud olması verilənlər bazasının idarəetmə sistemini istifadəçi üçün ən əlverişli vasitəyə 
çevirir. Verilənlər bazası verilənlər bazasını idarəetmə sistemi vasitələrinin köməyilə kompyuterin sabit 
yaddaşında təşkil edilmiş verilənlər yığımıdır. Verilənlər bazasının köməyilə saxlanan məlumatların 
minimum təkrarlanmaları ilə yanaşı, məntiqi əlaqədə olan verilənlərın inteqrasiyası təmin edilir. 
Verilənlər bazası müəyyən predmet sahəsində informasıya obyektlərinin məntiqi modelini əks etdirən 
verilənlərı özündə birləşdirir. Verilənlər bazası verilənlər bazasını idarəetmə sistemində istifadə edilən 
modelə və verilənlərın quruluşuna uyğun təşkil edilir. Verilənlər bazasında adətən çoxsaylı istifadəçilər 
üçün zəruri məlumatlar olur. Ümumi verilənlər bazasına bir neçə istifadəçinin eyni vaxtda müraciət 
etməsi verilənlər bazasının idarəetmə sisteminin fərdi kompyuterlərin lokal şəbəkəsində quraşdırılan və 
çox saylı istifadəçilər uçün verilənlər bazası yaradılan zaman mümkün olur. Verilənlər bazasının 
idarəetmə sistemi şəbəkədə müxtəlif istifadəçilərin ümumi məlumatlar bazasına müraciət hədlərini izləyir 
və istifadəçilər eyni zamanda ümumi verilənlərlə işləyəndə verilənlərın mühafizəsini təmin edir. 
Verilənlər bazasını idarəetmə sistemi bir sıra xassələrə malikdir: 
- modelin müxtəlif obyektlərində verilənlərın təkrarlanması; 
- verilənlərın bir dəfə daxil edilməsi və onlarda düzəlişlərin sadələşdirilməsi; 
- verilənlərın uyğunluğu və birinin diğərini inkar etməməsi; 
- verilənlər bazasının tamlığı və bütövlüyü; 
- verilənlər bazasının çoxaspektli müraciət imkanının olması; 
- verilənlər bazasında verilənlərın ixtiyari seçilməsi; 
- verilənlərdən müxtəlif məsələlər və istifadəçilər üçün istifadə edilməsi; 
- qəza şəraitində, qurğuların və proqramların nasazlıqları yarandıqda və ya istifadəçilər səhv 
etdikdə belə verilənlərın mühafizəsi və bərpasının mümkünlüyü və s. 
Verilənlər bazasını idarəetmə sistemi müxtəlif predmet sahələri üçün istifadəçilərin praktik işinin 
avtomatiaşdırılmasının əsasını təşkil edir. 

---

İstifadəçi tərəfindən praktiki işlər üçün verilənlər bazasını idarəetmə sisteminin seçilməsi bir sıra 
amillərlə bağlıdır: 
- mövcud texniki və baza proqram təminati, onların konfiqurasiyası, əməli və disk yaddaşı; 
- istifadəçi əlavələrinin işlənib hazırlanmasına tələbat;
- verilənlər modelinin növü; 
- predmet sahəsinin xüsusiyyətləri; 
- informasiya məntiqi modelinin quruluşu; 
- verilənlər bazasını idarəetmə sistemində zəruri funksional vasitələrin olması; 
- istifadəçinin ixtisas səviyyəsi və verilənlər bazasının idarəetmə sistemində verilənlər bazası ilə 
istifadəçi arasında dialoq vasitələrinin olması. 
Verilənlər bazasımn idarəetmə sistemi tətbiqi proqramlar paketi şəklində göndərilən proqram 
məhsullarından ibarət olmaqla kompyuterə quraşdırılır. Verilənlər bazasının idarəetmə sistemi 
kompyuterə quraşdırıldıqdan sonra verilənlər bazasının yaradılması həyata keçirilir. Qeyd etmək lazımdır 
ki, fərdi kompyuterlər üçün müasir verilənlər bazasının idarəetmə sistemi yüksək üstünlüyə malikdir. Bu 
imkan verir ki, sistemin istifadəçi üçün işlənib hazırlanmasının ilkin mərhələsində verilənlər bazasının 
ayrı-ayrı hissələrinin yaradılmasma başlanılsın. Məlumatlar bazasının bu cür işlənib hazırlanması tədricən 
onun genişləndirilməsinə və modifikasiyasına əlverişli şərait yaradır. Beləliklə, istifadəçi tərəfindən işin 
texnologiyasının mənimsənilməsi sürətlənir, verilənlər bazasının idarəetmə sisteminin imkanlarının 
öyrənilməsi və mərhələlərlə tətbiqi asanlaşır.