Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

َي  َض ْزَ ْلْا ُىُكَن َمَعَج ٌِرَّنا 
                                                 
1
 ―Tәfsiri-nümunә‖, c. 15, sәһ. 568. 
2
 ―Ġslam vә astronomiya‖, sәһ. 57-59. 
3
 Abbas Әli Sәrәfrazi, ―Elm vә dinin әlaqәsi‖, sәһ. 33-34. 
4
 ―Kosmos әsrinin biliyi‖, sәһ. 35. 
5
 ―Quranın ecazkarlığı vә һәmiĢәyaĢarlıq‖, sәһ. 24. 

---

86 
 
“O Allah ki, Yeri sizin üçün beşik etdi”
 1
. 
Eyni mәzmun Nәbә surәsinin 53-cü ayәsindә dә (― اًادبِه‖  
[mihadən]) qeyd olunur. 
Bәqәrә surәsindә isә oxuyuruq:  
 ًااا َسِف  َض ْزَلْا ُىُكَن َمَعَج ٌِرَّنا  
“O  Allah  ki,  Yeri    sizin  üçün  döşək  (istirahət  yeri) 
etdi”
2
. 
Bәzi  yazıçılar  ayәdә  sözü  keçәn  ― اًاذِه‖  [məhdən] 
sözündә Yerin һәrәkәtinә iĢarә olduğunu qeyd etmiĢlәr. 
―Çox maraqlı bәnzәtmәdir. Quran Yeri beĢiyә bәnzәdir. 
Bildiyiniz kimi beĢik һәrәkәt etdiyi bir һalda uĢağı naraһat 
etmir, әksinә onun istiraһәti üçün әlveriĢli Ģәrait yaradır‖
3
. 
Әllamә ġәһristani dә eyni fikirlәri tәsdiq edir
4
. 
Әllamә  Tәbatәbai  ―Quranın  ecazkarlığı‖  kitabının 
müqәddimәsindә  Taһa  surәsinin  59,  ġeyx  Nәziһ  әl-
Qәmiһa  Taһa  surәsinin  53  vә  Zuxruf  surәsinin  10, 
Müһәndis Sadat Zuxruf surәsinin 10 vә Nәbә surәsinin 6-
cı  ayәlәrinin  Yerin  orbit  boyunca  (GünәĢ  әtrafına) 
һәrәkәtinә aid olduğunu vurğulamıĢlar. 
Misbaһ Yәzdi ayәnin Yerin һәrәkәti ilә bağlı olduğunu 
rәdd edәrәk yazır: 
―ذِه‖ [məhd] vә ―دبِه‖ [mihad] sözlәri dә ―شاشف‖ [firaş] 
sözünә oxĢar mәna daĢıyır. Bәzilәrinә görә bu Yerin beĢik 
kimi һәrәkәtdә olduğuna iĢarә vurur. Lakin bu aydın deyil. 
Çünki bu zaman bәnzәtmәnin digәr tәrәfi dә (beĢiyin dala-
qabağa  yellәnmәsi)  әsas  götürülә  bilәr.  Halbuki  Yerin 
һәrәkәti  belә  deyil.  Demәli,  ayәnin  zaһiri  mәnası  Yerin 
                                                 
1
 Zuxruf, 10. 
2
 Bәqәrә, 22. 
3
  ―Quranın  һeyrәtlәndirici  mәsәlәlәri‖,  sәһ.  35-36;  Әllamә  Xoi, 
―Möcüzәnin sәrһәdlәri‖, sәһ. 119. 
4
 ―Ġslam vә astronomiya‖, sәһ. 54-55. 

---

87 
 
istiraһәt  üçün  әlveriĢli  olmasıdır  (eynilә  beĢiyin  uĢağın 
raһatlığına, istiraһәtinә xidmәt etmәsi kimi)
1
. 
Qeyd:  ―ذِه‖  [məhd]  vә  ―دبِه‖  [mihad]  sözlәri  leksik 
mәna  etibarı  ilә  sükunәt  vә  istiraһәt  üçün  әlveriĢli  olan 
Yerә deyilir. Onun nümunәlәrindәn biri uĢaq beĢiyidir
2
. 
Yer  dә  bu  qәbildәndir.  Yәni  Yer  saf,  yumĢaq  (vә 
mәdәnlәr,  dәryalar  olmasına  baxmayaraq)  һәyat  üçün 
әlveriĢlidir
3
. 
 
 
 
 
YEKUN 
Әgәr  ―ذِه‖  [məhd]  vә  ya  ―دبِه‖  [mihad]  sözlәri  yalnız 
uĢaq  beĢiyi  mәnasını  daĢıyırsa,  yuxarıdakı  ayәlәri  Yerin 
һәrәkәtinә bir iĢarә kimi qәbul etmәk olar. Bu һәrәkәtdәn 
mәqsәd Yerin ġimal vә Cәnuba (23
o
 vә 23 dәq.) meylidir
4
. 
Yәni  Yer  il  әrzindә  (eynilә  beĢik  kimi)  ġimal  vә  Cәnub 
istiqamәtinә  yönәlir.  Belәcә  Ayәtullaһ  Misbaһ  Yәzdinin 
iradı da aradan qalxmıĢ olur. Çünki Yerin һәrәkәtlәrindәn 
biri beĢikĢәkillidir. Lakin Yerin elliptik orbit üzrә һәrәkәt 
etmәsi  bu  ayәlәrdәn  anlaĢılmır.  Ümumilikdә  Yerin 
һәrәkәtinin beĢiyin һәrәkәtinә bәnzәdilmәsi özü buna iĢarә 
ola bilәr. Çünki beĢik һeç zaman nә öz әtrafına, nә dә orbit 
boyunca fırlanmır. O, sadәcә bir xәtt üzrә yellәnir. 
―ذِه‖  [məhd]  vә  ―دبِه‖  [mihad]  sözlәrinin  leksik 
mәnasına nәzәr saldıqda bu sözlәrin istiraһәt vә ya yaĢam 
                                                 
1
 ―Quran maarifi‖, sәһ. 253. 
2
  Mustәfәvi,  ―Әt-Tәһqiq  fi  kәlemat  әl-Quran‖,  c.  11,  sәһ.  189; 
―Misbaһ әl-luğә‖; ―Mәqayis әl-luğә‖. 
3
 ―Әt-Tәһqiq fi kәlemat әl-Quran‖, sәһ. 190. 
4
 Paknijad, ―Bilik dünyası‖, c. 2, sәһ. 539. 

---

88 
 
üçün  әlveriĢli  olan  mәkan  mәnasını  ifadә  etdiyinin  Ģaһidi 
oluruq. BeĢik isә bu mәnanın real nümunәlәrindәn biridir. 
Demәli, bu bәnzәtmәnin mәqsәdini qәti olaraq yuxarıdakı 
һәrәkәtlә bağlamaq doğru deyil (Әlbәttә, bu da bir eһtimal 
kimi  rәdd  oluna  bilmәz).  Digәr  Quran  ayәlәrinә  nәzәr 
salsaq  mәlum  sözlәrin  (һәrәkәt  edәn  mәkan  deyil) 
istiraһәt,  һәyat  üçün  әlveriĢli  yer  kimi  iĢlәndiyi  dә  aydın 
olar.  Belә  olduqda  Ayәtullaһ  Misbaһ  Yәzdinin  iradı  yerli 
iraddır  vә  yerin  (beĢikĢәkilli)  һәrәkәtini  qәti  olaraq 
yuxarıdakı ayәlәrә aid etmәk olmaz. 
 
3. اَها