”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 
1.3 Tabiy tosh materiallarining haqiqiy zinchligini aniqlash 
 
VI.Ish tartibi.
Haqiqiy zichlik deb, materialning hajm birligidagi 
havosiz, g’ovaksiz sof og’irligiga aytiladi. 
Berilgan materialning zarrachalaridagi havoiy bo’shliqlar deb, shu material 
zarrachalari orasidagi havo qatlamlariga aytiladi. 

---

Qattiq tog’ jinslaridan tashkil topgan qumlarda g’ovaklar bo’lmaydi, tabiy 
tosh 
materialini 
Le-Shatel’e 
asbobi yordamida aniqlanadi.Tabiy tosh 
materiallarining haqiqiy zinchligini aniqlash uchun tanlab olingan va yaxshi 
aralashtirilgan tabiy tosh materiallardan 200-220 gramm namuna tarozida tortib 
olinadi. tanlab olingan tosh bo‘laklari quritish javonida Quritish javonida 105-110 
+ 5 
0
S da turg‘un vazinga qadar quritilad. Quritilgan tosh bo‘laklari maxsus idishda 
tuyib maydalanadi. Tuyib maydalangan namunani ko‘zlari 02 mm li (elak 
ko‘zining ulchami 0,2 x 0,2 mm) elakdan o‘tkazamiz. Namunadan 80 g tortib 
olamiz. asta-sekin voronka orqali solinadi, toki suvning sathi “20Sm
3
” belgiga 
ko’tarilgunga qadar.
Le-Shatele asbobini pastki nol belgisigacha suv (odatda inert suyuqlik) 
quyib olamiz (suvimiz asbobning devorlariga tegmasligi kerak aks holda 
namunamiz idish devoriga yopishib qolishi mumkin). Keyin tortib olingan 
maydalangan namunani asta sekinlik bilan voronka orqali asbob ichidagi suvga 
solishni boshlaymiz va idishga tushishi bilan suv sathi asta ko‘tarilishni 
boshlaydi. suvning sathi ko‘tarilishi idishning “20 sm
3
” belgisiga yetganda 
to‘xtatilidi. Ortib qolgan namunani tarozida tortib olamiz(m
1
) va quyidagi 
formulaga qo‘yib haqiqiy zichlikni topamiz 
a
V
m
m
1
0



, 
g/sm
3
bunda:
m
-namuna og’irligi, (75g); 
1
m
-ortib qolgan qumning og’irligi, g. 
V
a 
-siqib chiqarilgan suv hajmi (20 sm
3
).