”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Ko‘pikbeton va ko‘piksilikat.
 
Ko‘pikbeton alohida tayyorlangan 
sement qorishmasi va ko‘pikni maxsus qorgichlarda aralashtirib olinadi. 
Qorishma portlandsement va uning turlari, havoyi ohak va boshqa 
bog‘lovchilar asosida tayyorlanishi mumkin.
Kukun to‘ldirgich sifatida tarkibida kremnezem bo‘lgan minerallar 
(kvars qumi, shlaklar, kullar va sh.k) ishlatilishi mumkin. Ko‘pik hosil 
qiluvchi 
komponent 
sifatida 
elimkanifol, 
saponin 
smolasi, 
alyumosulfonaftenli va turli sintetik moddalar ishlatiladi. Ko‘pik 
turg‘unligini oshiruvchi sifatida hayvon yelimlari, suyuq shisha, temir 
sulfati va boshqalar ishlatiladi.
Turg‘un ko‘pik kurakchali ko‘pik hosil qiluvchi apparatlar yoki 
markazdan qochma prinsipda ishlaydigan nasoslar vositasida suv bilan 
sirtaktiv moddalarni aralashtirilib tayyorlanadi. Tayyorlangan ko‘pikbeton 
qoliplanadi va qotishini tezlashtirish uchun issiqlik bilan qayta ishlanadi. 
Qotish jarayonini kimyoviy usulda tezlashtirish maqsadida ko‘pikbeton 
tarkibiga kalsiy xlorid, potash va shu kabi moddalar kiritish tavsiya etiladi.
Ko‘piksilikat havoyi ohak va kremnezemli mineral kukunlar asosida 
tayyorlanadi va qotishini tezlashtirish uchun avtoklavda qayta ishlanadi.

---

Yacheykali betonlarning xossalari. 
Yacheykali betonlarning o‘rtacha
zichligi 300...1200 kg/m
3
, g‘ovakligi 60-85% bo‘ladi.
Yacheykali betonlar siqilishdagi mustahkamlik chegarasiga nisbatan 
quyidagi markalarga bo‘linadi: M15, M25, M35, M50, M75, M100, M150.
Siqilishdagi mustahkamligiga nisbatan V0,35...V12,5 klasslarda bo‘ladi.
Yacheykali betonlarning suv shimuvchanligi, gigroskopikligi, suvga 
chidamliligi, g‘ovaklikning strukturasiga va makrog‘ovaklar o‘rtasidagi 
devorlarning mustahkamligiga bog‘liq bo‘ladi.
Yopiq g‘ovakli yacheykali betonlarning suv shimuvchanligi va 
sovuqqa chidamliligi Yuqori bo‘ladi. Sovuqqa chidamliligi bo‘yicha 
yacheykali betonlar quyidagi markalarda bo‘ladi: /15, /25, /35, /50, /75, 
/100. Tashqi devor panellarida ishlatiladigan yacheykali beton sovuqqa 
chidamliligi /15, /25 bo‘lsa kifoya, doimo muzlash va erish ehtimoli bor 
konstruksion yacheykali betonlarning sovuqqa chidamlilik markasi 
/50.../100 bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.
Yacheykali betonlarning eng muhim xossalaridan biri issiqlik 
o‘tkazuvchanlik bo‘lib, uning zichligi va namligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Masalan, o‘rtacha zichligi 600 kg/m
3
bo‘lgan yacheykali betonning quruq 
holatdagi issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti 0,14 Vt/(m
.0
S), 8% namlikda 
bo‘lsa, 0,22 Vt/(m
.0
S). Yacheykali betonlarni namlanishdan saqlash 
maqsadida yuzasi turli izolyasiyalovchi donali yoki sepma materiallar bilan 
qoplanishi mumkin. Gazbeton va ko‘pikbeton tayyorlanayotganda 
gidrofoblik yoki difillik xususiyatiga ega bo‘lgan polimer qo‘shimchalarni 
oz miqdorda kiritish, kvars qumlarini kukunlashda mexanik-kimyoviy 
aktivlashtirish ularni namlanishdan saqlaydi va issiqlik o‘tkazuvchanligi 
o‘zgarmasligini ta’minlaydi.
Yacheykali betonlarni vaqt o‘tishi bilan hajmiy kirishishi yoriqlar hosil 
bo‘lishiga olib keladi. Ularning kirishishi zichligiga va qotish sharoitiga 
bog‘liq bo‘lib, tarkibidagi suvning intensiv chiqib ketmasligini ta’minlash, 
ularda dastlabki yoriqlar hosil bo‘lishini ogohlantiradi.
O‘rtacha zichligi 700-800 kgkm
3
bo‘lgan yacheykali betonning, nisbiy 
namlik 7080%, harorat 20
0
S bo‘lsa, havodagi kirishishi 0,4-0,6 mmkm 
tashkil etadi.
Yacheykali betonlar issiqlik izolyasiyasi va konstruktiv-issiqlik 
izolyasiyasi buyumlari sifatida ishlatiladi. Issiqlik izolyasiyasi yacheykali 
betonlari tashqi ikki va uch qatlamli panellar, xonalarni ajratish 
pardadevorlar, turar joy va sanoat binolari tomlari va boshqa joylarda 
ishlatiladi.
Konstruktiv-issiqlik izolyasiyasi yacheykali betonlardan armaturasiz 
devorbop bloklar, toshlar, tashqi devor panellari tayyorlashda, sanoat 
sovuqhonalari devor va tomlari qurilishida ishlatiladi.