”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Shlakishqorli bog‘lvchilar asosidagi beton 
 
Shlakishqorli bog‘lovchi qora va rangli metallurgiya shlaklari va 
Yuqori modulli ferroxrom shlaklari birgalikda maydalanib, belitli shlamlar, 
Yuqori kalsiyli TES kullari bilan natriy yoki kaliy ishqoriy metallari 
qorishmalari (suyuq shisha) bilan aralashtirilib tayyorlangan gidravlik 
moddalardir. Bog‘lovchi olishda elektrotermofosfor shlaklarini ishlatish 
yuqori natijalar beradi. Ishqoriy komponent sifatida tarkibida ishqor bo‘lgan 
sanoat chiqindilarini ham ishlatish mumkin.
Shlakishqorli 
bog‘lovchilar M400-M1200 markalarda olinadi. 
To‘ldirgich sifatida maydalangan tog‘ jinslari, sanoat chiqindilari ishlatilishi 
mumkin. Shlakishqorli bog‘lovchilar mineral to‘ldirgichlar bilan aktiv 
reaksiyaga kirishish xususiyatiga ega.
Shlakishqorli bog‘lovchilar asosida mustahkamligi bo‘yicha M800-
M1200 markadagi og‘ir betonlar va M600-M800 markadagi yengil 
betonlarni olish mumkin. Beton kimyoviy agressiv muhitlarga va Yuqori 
haroratga o‘ta bardoshli bo‘ladi.
Shlakishqorli bog‘lovchi asosidagi betonlar yig‘ma va monolit 
temirbeton konstruksiyalar, agressiv muhitlarda ishlatishga mo‘ljallangan 
maxsus buyumlar va qismlar tayyorlashda ishlatiladi.
Oltingugurtli beton 
 
Oltingugurt bog‘lovchisi asosidagi beton chaqiq tosh, qum, mineral 
kukun quruq aralashmasini 140-150
0
S gacha qizdirib, 145-155
0
S haroratda 
eritilgan oltingugurt bilan aralashtirib tayyorlanadi. Oltingugurt 119122
0
S 
haroratda kristall holatdan suyuq holatga o‘tib, sovitilganda yana 
kristallanadi.

---

Kukun to‘ldirgich sifatida kvars, andezit, diabaz kabi kislotaga 
chidamli minerallar kukuni, kislotaga chidamli sement, to‘ldirgich sifatida 
kvars qumi, chaqiq tosh va boshqa sanoat chiqindilari ishlatilishi mumkin. 
Oltingugurtli beton tayyorlash texnologiyasi aniqlik talab etadi, chunki 
haroratning 119
0
S pasayishi beton massasining qotishiga olib keladi. 
Qoliplangan beton sovugandan keyin is’temolga yaroqli bo‘lishi texnologik 
tizimining kichik bo‘lishi asosiy omildir.
Oltingugurtli beton mustahkamligi bo‘yicha M200-M800 markalarda 
bo‘ladi. O‘rtacha zichligi 2200 kg/m
3
, sovuqqa chidamliligi bo‘yicha F200-
F400 markalarda bo‘ladi.
Oltingugurt bir necha yuz yillardan beri maxsus qurilishlarda ishlatib 
kelingan. Masalan, oltingugurt asosidagi mayin va oddiy qorishmalar tosh 
terishda, metall konstruksiyalarni qoplashda va boshqalarda ishlatilgan.
Xozirgi kunda chet ellarda oltingugurtli beton bino va inshootlar poydevorlari, 
qoziq-poydevorlar, kimyoviy moddalar saqlanadigan idishlar, kimyoviy 
muhitlarga chidamli buyumlar va qismlar, yo‘l qoplamalari tayyorlashda 
ishlatilmoqda. O‘zbekistonda oltingugurt va bitum bog‘lovchilari asosida 
yig‘ma asfaltoltingugurt beton konstruksiyalari tayyorlash texnologiyasi, beton 
va temirbeton konstruksiyalarini, arbolitni oltingugurt eritmasi bilan shimdirib, 
xossalarini yaxshilash texnologiyalari ishlab chiqilgan.