Referat mavzulari ro’yxati

2-MA’RUZA: TO’LDIRUVCHILARNING ASOSIY XOSSALARI VA 
ULARGA QO’YILGAN TALABLAR. BETON XUSUSIYATIGA 
TO’LDIRUVCHILARNING TA’SIRI.. 
Reja 
1.
 
Beton xususiyatiga to‘ldiruvchilarning ta’siri 
2.Tabiiy zich tosh jinslari asosidagi to‘ldiruvchilar 
3. Tabiiy g‘ovak to‘ldiruvchilar 
1. Beton xususiyatiga to‘ldiruvchilarning ta’siri 
 
Beton tarkibini loyihalash berilgan mustahkamlikdagi va sement sarfini 
minimal konsistensiya asosida bajariladi. Zich tarkibli va minimal sement 
sarflab olinadigan betonlarda asosiy hajmni to‘ldiruvchilar tashkil etadi.
Agar yirik to‘ldiruvchi bo‘liqligi (shag‘al yoki shag‘al) – V
bo‘sh.yir. 
bo‘lsa, 
unda betonning maksimal tashkil etuvchisi mayda to‘ldiruvchi hisoblanadi – 
V
mayda 
= 0,01V
bo‘sh.yir. 
(0,01-bo‘shliqlik foizda keltirilgan).
U holda mayda va yirik to‘ldiruvchilar aralashmasi bo‘shliqligi 
quyidagiga teng: 
100
.
.
.
.
min
.
йир
буш
май
буш
арал
V
V
V

,
Misol: agar shag‘al bo‘shliqligi 32% bo‘lsa, qumning bo‘shliqligi esa 
27% bo‘lsa, u holda shag‘al va qumning minimal bo‘shliqligi 8,6% ni tashkil 
etadi. Bunda shartli ravishda yirik to‘ldiruvchilar orasidagi bo‘shliq mayda 
to‘ldiruvchilar bilan to‘ldirilishini nazarda tutiladi. Lekin amaliyotda yirik 
to‘ldiruvchi donalari bir-biriga yaqin joylashganda qum o‘tishi qiyinlashadi va 
bo‘shliq hosil bo‘ladi.
SHu sababli, qumning hajmi V
qum 
= 0,01V
bo‘sh.yir. 
bo‘lsa, u holda yirik 
to‘ldiruvchining donalari qorishmada kam miqdorda siljiydi va qorishma 
bo‘shliqligi ortadi. Aralashma bo‘shliqligining mayda va yirik to‘ldiruvchilarga 
bog‘liqligini I.N.Axverdov grafik ko‘rinishida (rasm.1.1.)tasvirlaydi.

---

13 
Rasm 1.1. Aralashma bo‘shliqligining mayda va yirik to‘ldiruvchilarga 
bog‘liqligi 
Misol: V
bo‘sh.yir.
=32% va V
bo‘sh.may.
=27% bo‘lsa, grafikda keltiriladiki yirik 
to‘ldiruvchilar sarfi 1m
3
qorishma uchun V
yir.
- 0,9 m
3
, qum esa V
may.
- 0,4m
3
, 
bundan kelib chiqib aralashma bo‘shliqligi V
bo‘sh.aral.
- 11% ni tashkil etadi. Agar 
V
yir.
- 0,7m
3
va V
may.
- 0,55m
3
bo‘lsa, V
bo‘sh.aral.
- 14,5% ni tashkil etadi. 
Aralashma bo‘shliqligi bevosita sement qorishmasi sarfini belgilaydi, 
ya’ni bo‘shliqlik qancha katta bo‘lsa sement sarfi ham shuncha ortadi. Agar 
yirik to‘ldiruvchidan voz kechilsa, u holda mayda donadorlikka ega bo‘lgan 
beton olinadi va yuqoridagi grafik bo‘yicha to‘ldiruvchining bo‘shliqligi 27% ni 
tashkil etadi. Bu esa 1m
3
to‘ldiruvchilar aralashmasiga 0,9m
3
yirik to‘ldiruvchi 
ishlatishga nisbatan 2,5 barobar ko‘p bo‘ladi. SHu sababli sement sarfi ortadi.