Rüblük elmi-praktik jurnal

T dqiqat n material v  metodlar . ATU-nun C r-
rahi x st likl r kafedras n n bazalar nda 2013-2015-ci 
ill rd  38 x st d   m d nin boru killi  rezeksiyas  – 
Sleeve qasrektomiya  m liyyat  apar lm d r. X st l r-
d n 4-ü ki i, 34-ü qad n, ya  23-64 aras nda olmu dur. 
II tip  k rli diabet v  qlükozaya tolerantl q 17 x st d  
olmu dur. Qanda xolesterin v  triasilqliserinl rin art q-
l  26 x st d  mü ahid  edilmi dir. Yuxu apnoesi 23 
x st d  qeyd  al nm   v  bunlar n ham s nda b d n 
kütl si 100 kq-dan art q olmu dur. Arterial hiper-
tenziya 20 x st d  mü ahid  edilmi dir. BK   n az   
35,3 kq/m
2
,  n çoxu  65,7 kq/m
2
 olmu dur.  n kiçik 
boylu x st  146 sm,  n hündür boylu x st  179 sm 
olmu dur. X st l ri b d n kütl sin  gör  böldükd  
minimal 94 kq, maksimal 193 kq olmu dur. 17 x st -
nin qan nda insulinin qat l  normadan yuxar  idi. 34 
x st  qad ndan 28-d  genital funksiyalar n pozulmas , 
o cüml d n yumurtal qlar n disfunksiyas , ayba  
pozulmas , hormonal disbalans, 2 qad nda is  1 ild n 
art q davam ed n sonsuzluq mü ahid  edilmi dir. 
Bariatrik  m liyyatdan 24-72 saat  vv l x st l r 
x st xanaya yerl dirilmi dir. Bariatrik  m liyyatdan 
vv l x st l r  planl  olaraq ambulator  kild  a a da-
k  müayin l r apar lm d r: qan n ümumi analizi, qan n 
biokimy vi analizi, hormonal müayin , kortizolun 
t yini, qalxanab nz r v zi hormonlar n n müayin si, 
EKQ, exokardioqrafiya, qar n bo lu u orqanlar n n 
USM-i, m d -ba rsaq trakt n n kontrast rentgen müa-
yin si, fibroezofaqoqastroduodenoskopiya (FEQDS), 
a a   traf damarlar n n doppleroqrafiyas , spiroqrafiya 
v  dig r müayin l r. X st l r   m liyyatdan  vv l 
endokrinoloqun, qastroenteroloqun, dietoloqun, psi-
xiatr n (ehtiyac olan hallarda), c rrah n bax  olmu -
dur.  m liyyatdan  7-10 gün  vv l x st l r maye p h-
rizin  girmi , qat  qidalar q bul edilm mi dir.  Gec  
12-d n sonra qida q bulu tam dayand r lm d r.  m -
liyyatdan 8 saat  vv l ag zdan su ax m  tamamil  da-
yand r lm d r. X st l r  stasionarda bir gün  vv l 
infuzion müalic  apar lm d r.  m liyyatdan bir neç  
saat  vv l x st l r   a a   traflara elastik corablar 
geyindirilmi dir. Qeyd olunan x st l rd   m liyyat 
laparoskopik, y ni heç bir k sik olmadan 4 v  ya 5 
d likl  icra edilir. Bu zaman bird f lik istifad  üçün 
olan al tl r t tbiq edilir.  m liyyat zaman   k sil c k 
hiss  markerl rl  izl nilmi , k sil c k sah  tam 
d qiql dirilmi , m d y  36 Fh ölçülü silikon zond 
daxil edildikd n sonra onun üz rind  k silib tikilm kl  
xaric olunmu dur. Boru m d   m liyyat  orta hesabla 
1,5-2 saat davam etmi dir. Boru m d   m liyyat ndan 
sonra x st l rin reanimasiyada qalma müdd ti bir gün 
olmu dur.  m liyyat k sik olmadan laparoskopik icra 
edildiyi üçün x st l r  m liyyatdan ilk 4-5 saat sonra 
aktivl dirilmi , aya a qald r lm , x st l r  bir gün 
sonra maye q buluna icaz  verilmi , iki gün sonra 
qidaland r lm d r, bu zaman 8-10 gün  rzind  dig r 
m d -ba rsaq x st l rind  istifad  edil n p hriz sto-
lundan istifad  edilmi dir.  m liyyatdan bir-iki gün 
sonra bütün x st l r   m d -ba rsaq trakt n n kontrast 
rentgen müayin si apar lm , motor-evakuator funksiya 
v   m d nin ölçül ri d y rl ndirilmi dir. Kontrast 
rentgen müayin nin apar lmas nda m qs d  m liyyat-
dan sonrak  dövrd   m d nin burulmas , stepler 
x ttind n s zma, dilatasiya, qida borusu-m d  buca-
n n yeni v ziyy ti v  qal q m d nin h cminin qiy-
m tl ndirilm si olmu dur. Kontrast madd  kimi 76%-li 
uroqrafin m hlulundan istifad  edilmi dir ki, müayin  
zaman   m hlul durula d r laraq x st y  50-100 ml 
içirdilmi dir. Standart barium-sulfat t rkibli kontrast 
madd d n istifad  edilm mi dir.   m liyyatdan son-
rak  ilk 1-2 gün  rzind   m d nin evakuator funksiya-
s n  qiym tl ndirm k v  rezidual m d nin stepler 
(k sik) x ttind n s z nt  olmas n  mü yy nl dirm k 
m qs dil  normal v  qat   t rkibli olan bariumlu 
kontrastla müayin nin informativliyi çox a a d r. Bel  

74 
hallarda duru kontrastlar n verilm si daha m qs d -
uy undur. Antikoaqulyantlarla müalic y   d rin vena 
trombozu riski olan 3 x st d   m liyyatdan  vv l, 
dig r x st l rd   m liyyatdan 8 saat sonra ba lan lm  
v  7-28 gün t yin edilmi dir. X st l r stasionardan 3 
gün sonra ev  yaz lm d rlar, yana  kardiovaskulyar, 
ür k x st likl ri olan, 50 ya dan yuxar   x st l rd n 
ikisi stasionardan ev  4-5 gün sonra yaz lm d r. Ev  
yaz lark n x st l r  antikoaqulyantlar, vitamin-mineral 
kompleksi: biotin, tiamin, K vitamini, B
12
 vitamini, fol 
tur usu, kalsium preparatlar , D vitamini, d mir t yin 
edilmi dir. Ev  yaz lark n x st l rin qidalanmas nda, 
m liyyatdan 14 gün sonrak  dövrd  bütün qidalara, 
dem k olar ki, 70% f nd a, qazl  içkil r , alkoqola tam 
m hdudiyy t qoyulmu dur. X st l r   m liyyatdan 
sonrak  dövrd  yava -yava  yem k al qanl , yem yi 
çox çeyn m  al qanl , toxluq hissind  yem yi 
buraxmaq, qat  yem k v  mayel ri eyni vaxtda almama 
al qanl  tövsiy  edilmi dir. Boru killi m d   m liy-
yatlar ndan sonra ümumilikd   x st l r   15 gün ev 
istirah ti m sl h t görülmü dür. A r fiziki i   v  
idmana ba lamaq üçün is   n az  30 gün gözl m k 
m sl h t görülmü dür.  X st l rd  3 ay, 6 ay, 1 il v  
izl nil n ill rd  tam qan analizi, elektrolit, qlükoza, 
d mir, ferritin, B
12
 vitamini, bilirubin, albumin, lipid 
profili, D vitamini, tiamin, fol tur usu  müayin  edil-
mi dir. H mçinin qeyd olunan dövrl rd   m d -ba r-
saq trakt n n kontrast rentgen müayin si apar lmaqla 
m d -ba rsaq sistemi morfoloji v  funksional bax m-
dan d y rl ndirilmi dir.  
T dqiqat n n tic l ri v  onlar n müza-
kir si.  m liyyatdan sonrak  mü ahid  müd-
d ti 1-20 ay olmu dur. 6 ay  rzind  kütl  
azalmas  art q kütl nin 70-50%-ni, ümumi 
kütl nin 25-48%-ni t kil etmi dir. Yuxu 
apnoesi 19 x st d  aradan qalxm d r. 16 x s-
t nin qan nda  k rin qat l  normal olmu -
dur. T krar kök lm  qeyd edilm mi dir. Qan-
da  xolesterin s viyy si 18 x st d , triasil-
qliserinl rin qat l  22 x st d  normal ölçü-
l rd  olmu dur. Qanda insulinin qat l  ilk 2 
ay  rzind  5 x st d , ilk 6 ay  rzind  12 
x st d  normal h dd  olmu dur. Qad nlardan 
21-d  ayba  normalla m d r. 
H zm trakt n n kontrast rentgenoloji müa-
yin sind  n zar timizd  olan bütün x st l rd  
motor-evakuator funksiya normal h dl rd   
izl nilmi ,  passaj normal h dl rd  olmu   v   
m d nin geni l nm si qeyd edilm mi dir. 
Yekun olaraq,  n çox t tbiq edil n bariatrik 
c rrahi  m liyyat üsulu kimi laparoskopik 
Sleeve qastrektomiya  m liyyat  geni  istifa-
d  olunmaqda olub, bu  m liyyat n q sa- v  
uzunmüdd tli n tic l ri müsb tdir. Kütl  
itkisinin böyük qismi  m liyyatdan sonrak  
ilk ild ,  sas n ilk 6 ayda olur. Boru killi 
m d    m liyyat ndan sonra 1-2-illik müdd t-
d  art q b d n kütl sinin 40-100%-i itirilir. 
Boru killi m d   m liyyatlar ndan sonra 
ar qlama t xmin n 1,5-2 il davam edir. Yuxu 
apnoesi, hiperlipidemiya, hiperxolesterinemi-
ya böyük hallarda aradan qalx r. Laparo-
skopik Sleeve qastrektomiya  m liyyat  apa-
r lm  bütün x st l rd   m liyyatdan sonrak  
1-3 gün  rzind  rentgenokontrast müayin nin 
apar lmas  vacib müayin l rd ndir v   h r 
zaman tövsiy  edilir. Müayin nin apar lmas  
erk n  m liyyatdan sonrak   a rla malar n, o 
cüml d n m d  dilatasiyas , stepler x ttind n 
s zma v   m d  burulmas  hallar n n vaxt nda 
a karlanmas na v  qabaqlay c  t dbirl rin apa-
r lmas na köm k edir. Uroqrafin t rkibli duru 
kontrast n istifad si, bariumlu kontrastl  müa-
yin  il  müqayis d  daha informativdir.   
Bel likl , Sleeve qastrektomiya restruktiv, 
daha az a rla mas  olan v  ciddi malab-
sorbsion sindroma s b b olmayan, orqan-
izmd  yad bir cismin olmad   v  postope-
rativ istifad  modifikasiyas  laz m olmayan, 
m d  dibinin rezeksiyas   n tic sind  qrelinin 
azalmas na ba l  neyrohumoral d yi iklikl rin 
oldu u bir  m liyyatd r. 
 
D B YYAT 
 
1.
G da Tar m T.C. Hayvanc l k Bakanl  Destek Hizmetleri Dairesi Ba kanl  Sa l k Merkezi. Obezite 
( i manl k) Tedavisi ve Sa l kl  Beslenme Önerileri, 2015, Ankara. ISBN: 978-605-4672-74-5.
 
2. Frühbeck G. Obesity: Screening for the evident in obesity. Nat Rev Endocrinol 2012;8:570-572. 
3.
Korenkov M. Bariatric Surgery: Technical Variations and Complications 
//
Berlin: Springer-Verlag, 
2012. – 217 p.
 
4.
Thompson C. C. Bariatric Endoscopy // New York: Springer Science, 2013. – 245 p.
 
5. Flegal K.M., Kit B.K., Orpana H., Graubard B.I. Association of all-cause mortality with overweight and 
obesity using standard body mass index categories: a systematic review and meta-analysis. JAMA 
2013;309:71-82. 
6. Flegal K.M., Carroll M.D., Kit B.K., Ogden C.L. Prevalence of obesity and trends in the distribution of 
body mass index among US adults. JAMA 2012;307:491-7. 

75 
7.
Kalarchian M., Turk M., Elliott J., Gourash W. 
Lifestyle management for enhancing outcomes after 
bariatric surgery // Curr. Diab.Rep.2014,14(10),540. 
8. Reoch J., Mottillo S., Shimony A., et al. Safety of laparoscopic and open bariatric surgery: a systematic 
review and meta-analysis // Arch. Surg 2011;146:1314-22. 
9. Melissas J. IFSO guidelines for safety, quality and excellence in bariatric surgery // 
ObesitySurgery2008;18(5):497-500.  
10.  Özmen  M.M.,  ahin T.T., Özen S. ve b. Laparoskopik sleeve gastrektomi // Bariatrik ve Metabolik 
Cerrahi Kongresi Materiallar , 2015, 34-35. 
11.  Bart n M.K., Öner M.Ö., Bart n M.K. ve b. Vertikal Sleeve Gastrektomi: Erken dönem sonuçlar m z // 
Bariatrik ve Metabolik Cerrahi Kongresi Materiallar , 2015, 47. 
12. White M.A., Kalarchian M., Masheb R.M., et al. Loss of control over eating predicts outcomes in 
bariatric surgery patients: a porspective, 24-month follow-up study. Jn of Clin Psychiatry 2010; 71: 175-
184. 
 
  . ., 
  . ., 
  .
. 
 
 
 
 
 
  
  
   
 
 
 
 
 II 
 
 
 
 
, 
 
 
. 
 
 2013-2015 
   38 
 
 
 
 
-
 
. 
 
 4 
, 34 
. 
 
 
 35,3  /
2
, 
 
 65,7  /
2
. 
 
 
 
 1-20 
. 
 
 
   
 6 
 
 70-50%;   
 
 25-48%. 
 
 
 
 
. 
 
 
 
-
 
   
 
   
 
 
   
 
 
 
 
, 
   
, 
 
   
. 
 
 
Najafguliyeva P.H., Abbasov P.A., Sultanova M.C. 
 
The influence of laparoscopic sleeve gastrectomy surgery to passage function of stomach by obesity 
 
Department of Surgical diseases-2, Azerbaijan Medical University, Baku 
 
Summary.  During 2013-2015 years bariatric surgery was performed in 38 patients. Among patients 4 
men, 34 women. The lowest BMI 35.3 kg / m2, the highest 65.7 kg / m2. The period of postoperative follow-
up of 1-20 months. Decreasing unnecessary weight within 6 months was 70-50%; a total weight of 25-48%. 
Repeated weight gain is not registered. The contrast X-ray examination of the gastrointestinal tract in the 
postoperative period in all patients monitored with a normal degree of motor-evacuation function, the 
passage normal limits, the expansion of the stomach were not found.  
      
 
 
E-mail:  [e-mail] 
 
R yçi:  t.ü.f.d. E.Alm mm dov  

76 
J, 2016,  3, 76-80                 
 
V liyeva  .M. 
 
XRON K DESTRUKT V A C Y R V R M  OLAN X ST L RD   
SELEKT V   -BLOKATOR – EQ LOKUN EFFEKT VL Y  
 
Az rbaycan Tibb Universitetinin A ciy r x st likl ri kafedras , Bak  
 
II v  III klinik-funksional sinf  (KFS) aid xronik destruktiv a ciy r v r mi olan x st l rd  selektiv  -
blokator – eqilokun (metaprolol) effektivliyini öyr nm k m qs dil  t dqiqat apar lm d r. T dqiqata 53 x st  
daxil edilmi dir.  sas qrupdan olan x st l r  (33 n f r) eqilok verilmi dir. Kontrol qrup x st l r  is  (20 
x st ) heç bir d rman t yin edilm mi dir. 
Apar lan t dqiqatlar n tic sind  xronik destruktiv a ciy r v r mi olan x st l rd  eqilokun yüks k 
antiaritmik effekti mü yy n edilmi dir. Eqilokun istifad si zaman  II v  III KFS-  aid olan x st l rd  bronx 
keçiriciliyinin pisl m si v  restriktiv pozuntular n d rinl m si mü ahid  edilm mi dir; mü llifl rin 
fikrinc , bunu preparat n kardioselektivliyi il  izah etm k olar.  
Açar sözl r:  xronik destruktiv a ciy r v r mi, beta-blokatorlar, eqilok, xarici t n ffüs funksiyas , 
hemodinamik göst ricil r 
 
: 
 
 
 
,  -
, 
, 
 
 
, 
 
  
Keywords: chronic destructive pulmonary tuberculosis, beta-blockers, egilok, lung function, 
hemodynamic parameters 
 
Xronik a ciy r patologiyas  olan x st l r-
d  ür k ritminin v  keçiriciliyinin pozulmas  
t bab tin  aktual problemi kimi qalmaqdad r 
[1,2]. Bu bax mdan a r gedi li v  xronik 
destruktiv a ciy r v r mi d  istisna deyildir. 
Bundan ba qa, bu kateqoriyaya aid olan 
x st l rin  müalic sind  mü yy n  ç tinlikl r 
vard r. Bel  ki, aritmiya  leyhin   d rman 
preparatlar   t n ffüs funksiyas na m nfi t sir 
göst rir. Biz xronik destruktiv a ciy r v r mi 
olan x st l rd  aritmiyalar zaman  istifad  
edil n preparatlar  ara d rd qda selektiv  -
blokator olan eqilok (metaprolol) istifad sin   
rast g lm dik [3-5].  
Buna gör , t dqiqat m z n  sas m qs di 
xronik destruktiv a ciy r v r mi olan x s-
t l rd  selektiv  -blokator olan eqilokun (me-
taprolol) antiaritmik effektinin t yini ol-
mu dur. 
T dqiqat n material v  metodlar . T dqiqat i in  
53 x st  daxil edilmi dir. H min x st l r 2 qrupa 
bölünmü dür:  sas qrup (33 x st ) v  kontrol qrupu (20 
x st ).  sas qrupu  x st l rin baza terapiyas na  lav  
kimi ba lan c olaraq sutkada 25 mg eqilok t yin 
edilmi dir. Bradikardiya, hipotoniya, bronxial keçiri-
ciliyin  pisl m si olmayan hallarda preparat n dozas  
50 mg-a q d r art r lm d r. Eqilok II KFS-  aid olan 
15 v  III KFS-  aid olan 18 x st y  göst ril n dozada 
t yin olunmu dur. Kontrol qrupuna daxil edil n x st -
l r  h min preparat t yin edilm mi dir. 
Xronik destruktiv a ciy r v r mi olan x st l ri 3 
klinik-funksional sinf  (KFS) böldük: I, II, III KFS. 
X st l rin mü yy n KFS-y  aid olma meyarlar  
bunlard r: müxt lif d r c li t n ffüs çat mazl n n 
olmas , spiroqrafiya v  exokardioqrafiya göst ricil rinin 
d yi m si, a ciy r hipertenziyas n n olmas . I KFS-d  
ür k f aliyy tinin disfunksiyas  yaranmam , a ciy r 
lam tl ri üstünlük t kil etmi dir. II KFS-d  xarici 
t n ffüs funksiyas n n (XTF) pozulmas   v   a ciy r 
lam tl ri, III KFS-d  is  eyni zamanda sa   m d ciyin 
hipertrofiyas  v  dilatasiyas   lam tl ri qeyd  al nm d r. 
8 n f rd  yana  ged n hipertoniya x st liyi mü a-
hid  edilmi dir ki, bu s b bd n onlar sutkada 4-8 mg 
dozada AÇF-in (angiotenzinçevirici faktor) inhibitoru 
olan prestarium (perindopril) q bul edirdil r. S yirici 
aritmiyal   x st l r sutkada 0,125mg diqoksin q bul 
ets l r d , onlarda taxisistoliya saxlan l rd .  Müalic -
d n  vv l v  sonra 24 saat  rzind  Holter üsulu il  
elektrokardioqrafik monitorinq apar lm d r. H r gün 
saat 10.00-dan 19.00-a d k pikfluometriyan n göst -
ricil ri (PCV) qeyd  al nm d r. 
Müalic  ba lananad k v  müalic d n sonra h m 
kontrol qrupuna daxil olan, h m d  müalic sinin t rki-
bind   -blokator olan x st l rin  ikay tl rin  v  klinik  
statusuna qiym t verilmi dir.  
ld  olunmu  r q m m lumatlar n n statistik i l n-
m si k miyy t göst ricil ri üçün U-Uilkokson (Mann-
Uitni) ranq meyar , kefiyy t göst ricil ri üçün 
2 
– 
Pirson meyarlar  il  EXCEL -2010 elektron c dv lind  
apar lm d r. 
T dqiqat n n tic l ri v  onlar n müza-
kir si. Kompleks terapiyas na eqilok daxil 
edil n, II KFS-  daxil olan 15 x st d n 2 

77 
(13%) n f rd  öskür k sindromunun tam 
reqresiyas , 4 x st d  (26,6%) öskür yin 
azalmas  mü ahid  olunmu , qalanlar nda 
saxlan lm d r. 8 x st d  (53%) b l min 
xaric olmas  asanla m d r. T ngn f sliyin 
mü yy n d r c d  azalmas   v  fiziki yük  
tolerantl n artmas  7 x st d  (46%) qeyd  
al nm d r. Heç bir x st d  bronxoobstruktiv 
sindromun gücl nm si mü ahid  edilm -
mi dir. A ciy rl r üz rind  auskultativ d yi-
iklikl rin müsb t dinamikas  mü ahid  olun-
mu dur. Müalic nin  vv lind  7 (46%) x st -
d  ür kdöyünm , ür k f aliyy tinin pozul-
mas  mü ahid  edilmi dir. Eqilokun q bu-
lundan 2 h ft  sonra 2 (13%) x st d   ika-
y tl r saxlan lsa da, n z r çarpacaq d r c d  
azalm d r.   
Kontrol qrupuna daxil olan II KFS-y  aid 
10 x st d   ikay tl rin a a dak  dinamikas  
mü ahid  edilmi dir: 2 (20%) x st d  2 h f-
t lik n zar td n sonra öskür k sindromu ol-
mam , 5 (50%) x st d  (n z r çarpacaq 
d r c d  azalm , 3 (30%) x st d   vv lki 
s viyy d  saxlan lm d r. X st l rin ham -
s nda b l min drenaj n n yax la mas  qeyd  
al nm d r. 6 x st d   t ngn f sliyin azalma 
d r c si, 2 x st d  son müayin  zaman   v-
v lc d n sakit v ziyy td  mü ahid  edil n 
t ngn f slik qeyd  al nm d r. Bütün x st -
l rd  bronxobstruksiyan n d r c si azalm -
d r. Mü ahid mizin sonunda 5 x st d  ür yin 
i ind  fasil l r v  ür kdöyünm  saxlan l-
m d r.  
Kompleks terapiyaya eqilok daxil olan III 
KFS-  aid olan x st l r qrupunun ( sas qrup) 
klinik statusunda  a a dak  dinamika mü a-
hid  olunmu dur: bütün x st l rd  qeyd olu-
nan öskür k müalic nin sonuna yax n x st -
l rin 59%-d     n z r çarpacaq d r c d  azal-
m d r. 68% hallarda b l min xaric olunmas  
yax la m d r. Müalic y   q d r 14 x st d  
sakit v ziyy td   t ngn f slik olmu dur, yün-
gül fiziki yükl nm  zaman  7 x st d ,  orta 
fiziki yükl nm  zaman  2 x st d  t ngn f slik 
a karlanm d r. Müalic   bitdikd n sonra sakit 
v ziyy td  8 x st d , yüngül fiziki yükl nm  
zaman  4 x st d , orta fiziki yükl nm  za-
man  2 x st d   t ngn f slik, 15 x st d  ür -
yin i ind  fasil l r v  ür kdöyünm  kimi 
ikay tl r olmu dur. Göst ril n  lam tl r 4 
x st d  eqilok q bulu fonunda da saxlan l-
m d r. Kompleks müalic  proqram nda eqi-
lokla terapiyan n klinik effektivliliyi III KFS-
 aid olan x st l rd n 61%-d   q na tb x  
hesab edilmi dir.  
   III KFS-in kontrol qrupunda olan x st -
l rd  müalic y  q d r v  müalic d n  2 h ft  
sonra  öskür k sindromu x st l rd n 56%-d  
h miyy tli d r c d  azalm d r. X st l rin  
60%-d   b l min xaric edilm sinin asanla -
mas  qeyd  al nm d r. Müalic y   q d rki 
dövrd   sakit v ziyy td  10 x st   t ngn f s-
likd n  ziyy t ç kirdi. Bu  ikay t mü ahid -
l rimizin son dövründ  7 x st d  saxlan-
m d r. 2 h ft lik n zar t dövrünün sonunda 
orta d r c d  fizki yükl nm  zaman   t ngn -
f slik 9 x st ni, yüngül fiziki yükl m  zaman  
4 x st ni narahat etmi dir. X st l rin 15%-d   
müalic d n sonra ür yin i ind  fasil   v  
ür kdöyünm  kimi  ikay tl r itmi , müayin  
olunanlar n 20%-d  az intensiv olmu dur. III 
KFS-  aid olan x st l rin 55,6%-d  klinik 
yax la ma olmu dur.  
Bel likl , II-III KFS-  aid xronik destruk-
tiv a ciy r v r mi olan x st l rd  eqilok q -
bulu zaman  kifay t q d r n z r  çarpan kli-
nik effekt mü ahid  edilmi dir. Ür k-damar 
sistemi patologiyas n n t zahürün  münasib t-
d   -blokatorlar n effekti daha da böyük 
olmu dur.  
Eqilok q bul ed n II KFS-y  aid olan 
x st l rd   a karlanm  ritm pozulmalar n n 
t hlili zaman  supraventrikulyar ekstrasisto-
liyal  x st l rd  terapiyan n effektivliyi 100% 
t kil etmi dir. Terapiya fonunda kontrol 
qrupunda m d ciküstü ekstrasistoliyal   x st -
l rin say  6,7% azalm d r. Eqikolun q bulu 
fonunda 9 x st d n 8-d   m d cik ekstra-
sistoliyalar n itm si, 1 x st d  is  yüks k 
d r c li (qrup killi v  cüt) ekstrasistolalar 
qeyd  al nmam d r.  sas qrupa aid olan 3 
x st d  müalic d n sonra m d ciküstü taxi-
kardik qaç lar  aradan qald rma a nail olun-
mu dur. Kontrol qrupundak  bütün x st l rd  
m d cik ekstrasistoliyalar , 1 x st d  supra-
ventrikulyar taxikardik qaç  saxlanm , 15 
x st d  ür yin i ind  fasil l r v  ür kdö-
yünm  kimi  ikay tl r olmu dur. Göst ril n 
lam tl r 4 x st d  eqilok q bulu fonunda 
saxlan lm d r. III KFS-  aid olan x st l rin 
kompleks müalic  proqram nda eqilokla tera-
piyan n klinik effektliliyi x st l rin 6%-d  q -
na tb x  kimi q bul  edilmi dir.  
   Müalic  fonunda ritm pozuntular n n 

78 
ox ar dinamikas na III KFS-  daxil olan x s-
t l rd  d  rast g linmi dir:  sas qrupda m d -
ciküstü ekstrasistoliyal   x st l rin say   61%, 
kontrol qrupda is  5,6% azalm d r.  sas qru-
pa aid olan v  eqilok q bul ed n m d ciküstü 
taxikardik qaç l   x st l rin say  16,6%-d k 
azalm , kontrol qrupundak  bütün x st l rd  
m d ciküstü taxikardiya saxlanm d r.  
M d cik ekstrasistoliyalar n n tezliyi kont-
rol qrupunda d yi m mi , eqilok q bul ed n 
sas qrupa aid olan x st l rd  38,9% azal-
m d r.  sas qrupa aid olan 2 x st d  eqilok 
q bulu fonunda daha vacib ritm pozulmas  
olan v  çox vaxt m d cik fibrilyasiyas na 
g tirib ç xaran m d cik taxikardiyas ndak  
qaç  itmi dir.  sas qrupa aid olan 3 x st d  
eqilok q bulu s yirici aritmiya paroksizm-
l rinin qaba n  alm d r. 
M rk zi hemodinamikan n exokardioqra-
fik göst ricil rini ara d rark n m lum olmu -
dur ki, t dqiqat n sonuna yax n h r iki qrupda 
II KFS-  aid olan x st l rd  a ciy r arteriyas  
üz rind  sistolik t zyiq (AAST) azalm d r 
(daha çox  sas qrupda (20,7%, p<0,001)), 
qruplar aras ndak  f rq dürüst deyil.  
Kontrol qrupu, el c  d   sas qrupun x st -
l rind  at m fraksiyas n n dürüst olmayan art-
mas  qeyd  al nm d r. Ür k kameralar   v  
bo luqlar n n ölçüsü qeyri-dürüst d yi mi dir 
(C dv l 1).  
2-ci c dv ld n göründüyü kimi, xronik 
destruktiv a ciy r v r mi III KFS-  aid x st -
l rd  ox ar dinamika mü ahid  edilir. A ciy r 
arteriyas  üz rind  sistolik t zyiqin enm si 
klind   a ciy r hipertenziyas n n azalma 
d r c si daha çox eqilok q bulu zaman   h r 
iki qrupda qeyd edilir. Bel likl , a ciy r arte-
riyas  üz rind  sistolik t zyiq kontrol qrupda 
10,2% (p<0,05),  sas qrupda 15,1% (p<0,001) 
azalm d r, qruplar aras nda f rq dürüstdür. 
Ür yin ultras s müayin si zaman  III KFS-
y  aid olan x st l rd  öyr nil n dig r para-
metrl rin d yi m si az  h miyy tli olmu dur. 
Bel likl , xronik destriktiv a ciy r v r mi 
olan x st l rin terapiya sxemin   -blokator – 
eqilok  lav  edilm si antiaritmik effektl  
yana , m rk zi hemodinamikaya da q na t-
b x   t sir göst rmi dir. Bu da özünü göst -
ril n kateqoriyaya aid olan x st l rd  xronik 
a ciy r – ür k çat mazl n n risk faktoru 
olan a ciy r hipertenziyas nn z ifl m si il  
büruz  verir.