Rza xəLİlov- 70

Qalib SAYILOV

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
İNSANIN SƏRVƏTİ

ÖZ ŞƏXSİYYƏTİ OLMALIDIR
Həyatda insan çox şeylə ötüşə bilər, təkcə insansız ötüşə bilməz. Deməli, dünya dediyimiz bu fani aləmdə ən dəyərli varlıq insandır. Təəssüf ki, elə bir zaman gəlib ki, çoxluq üçün insan və insanlıq məfhumu arxa plana çəkilir. Lakin sözümüzün-söhbətimizin dadı, ləzzəti Rza müəllim üçün həmişə önəmli insan və insanlıq faktoru olmuşdur. O, bir insanpərvərdir, çünki belə doğulub, belə tərbiyə olunub. Dinimizdə, əxlaqımızda belə bir rəvayət var. Deyirlər ki, bir səhabə Peyğəmbər s.a.s. əfəndimizin yanına gəlir və uşaq tərbiyəsi ilə əlaqədar əfəndimizdən soruşur: – Ya Allahın elçisi, uşağı neçə yaşından tərbiyə etmək bəyənilər? Əfəndimiz ondan soruşur ki, uşağının neçə yaşı var? Deyir ki, 9 aylıqdır. Əfəndimiz deyir ki, gecdir. Uşağı ana bətnindən tərbiyə etmək lazımdır –söyləyir. Bu rəvayətin çox dərin fəlsəfi-didaktik mənası var. Bəli, uşaq ana bətninə düşməzdən əvvəl onun saleh və itaətkar olmasını düşünmək vacib buyurulur. Bunun əsas qayəsi uşağın valideynlərinin halal-hümmət olması faktını ortaya qoyur. Söhbətimizin qəhrəmanı Rza Zeynal oğlu Xəlilov belə bir halal mayadan doğulan insanlardandır.

İnsanın hər şeyi gözəl olmalıdır: üzü də, paltarı da, qəlbi də, fikirləri də. Rza Xəlilov bu kateqoriyalarla doğulub və yaşayır. Mən onun alimliyindən və əsərlərindən söhbət açmaq istəmirəm. Düzdür, Rza Xəlilovun alimliyi haqqında bir cümlə ilə kifayətlənəcəyəm. Rza Zeynal oğlu Xəlilov çox səliqəli, ciddi və zəngin informasiya bazasına malik alimdir. Aqillərdən biri gözəl ifadə edib: “Alimin elmi söz konusu olmamalıdır. Zatən alimdirsə, elmi var, lakin əsas onun insanlığıdır. Rza müəllim çox kövrək bir insandır, bu da onun daxili imanından irəli gəlir. O, məntiqli və səbrli birisidir. Mən neçə illərdir onu izləyir, onun hərəkətlərinin nümunə olacağını hiss edirəm. Heç vaxt tələsməz və özündən çıxmaz. Əlverişli imkan əldə etmək üçün bəzən illəri gözləyib, ağlının hökmü ilə ləngidikcə gələcək müvəffəqiyyətlərinin ölçüsü artıb.

Rza müəllim mədəni şəxsiyyətdir; – şəxsiyyəti mədəniyyət yaradır, şəxsiyyətin miqyası onun mədəniyyətinin yüksəkliyindən asılıdır. Deyirlər ki, mədəniyyət üçün hər şeydən əvvəl bilik lazımdır, amma cilalanmasa alim də kobud görünər. Deməli, alimliyin birinci prinsipi mədəniyyətdir. Rza müəllimin təkcə fikirləri deyil, arzuları da, danışıq tərzi də zərifdir, yəni, mədəni və tərbiyəlidir. Elə alimlər olur ki, onlar o qədər yonulmamış (rusca çurban) olurlar ki, bütün təbii xüsusiyyətləri, bəzən müsbət keyfiyyətləri də vəhşi kobudluqları nəticəsində heçə enir. Şeyx Nizami Gəncəvinin təbirincə desək, İnsan kərpic kimidir – bişdikcə möhkəmlənir. Rza əmi də (mən ona çox zaman dadlı olsun deyə müəllim yox, əmi deyirəm) həyat kitabının mənalı səhifələrini yazaraq mətinləşmişdir. Möhkəm insan həyatda hər şeyi iradəsınin gücünə, xəyalpərəst insan utopiyasına, duyğulu insan isə sevgiyə aid edir. R.Xəlilov üçüncülərə aid şəxsiyyətdir. Mənə elə gəlir ki, onun fəlsəfəsinə görə insanı tanımaq üçün onu sevmək lazımdır. Rza müəllim həyatda bütün yaxşı mövqeləri qazanıb;

1. 
   Yaxşı övlad (biz onun validəsinə qayğısının şahidiyik)
   
2. 
   Yaxşı ata
   
3. 
   Yaxşı dost
   
4. 
   Yaxşı yoldaş
   
5. 
   Yaxşı vətəndaş
   
6. 
   Yaxşı insan
   

O, həyat pillələrində yüksəldikcə insanlar qarşısında dikəlmədi, təvazö ilə yaşadı. Hər bir insanı öz dilində danışdırdı Rza əmi. Fikrimi Bernard Şounun bu sözləri ilə bitirmək istəyirəm: “Adam olmayan başqalarını adam saymaz”. Rza Xəlilov hamını saydı, hamını sevdi, məhz ona görə də hamı tərəfindən çox hörmətlə sayılır və sevilir. 70 yaşın mübarək, Rza əmi!