S. F. Abdirasilov

O 'quvchilar tomonidan o ‘tkaziladigan har hir tasviriy san ’at darsi
guruhdagi o ‘quvchilar maxsus tayyorlangan blankada tahliljavoblarini
to ‘Idirib borishadi.
155
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tahlil varag‘i
Taxminiy tavsiya jadvali
0 ‘qituvchi(amaiiyotchi f.i.sh.)___________________________
Bosqich___ guruh___ Fan____________________________
M ashg‘ulot mavzusi_________________________________
M ashg‘ulotda qatnashgan o‘quvchilar soni_____________ nafar,
M ashg'ulot o ‘tkazilgan sana____^oyi_______ yili_____
Maqsadi va vazifalari_______________________________
M ashg‘ulotning borishi va qisqacha mazmuni_
0 ‘qitishning usuli va imkoniyatlari_
Yangi mavzuni bayon etish usuli va tahlil etishi_
Savol-javob usullari_
Uy vazifasining tahlili_
0 ‘qituvchi ish tajribasiga qo‘yilgan baho_
Mashg'ulotning yutuqlari_____
M ashg‘ulotning kamchiliklari__
156
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Xulosa va takliflar
Tahlil qiluvchi_
Tasviriy san’at darslarida ko‘rgazmalilik va ularni tayyorlash
Mashg‘ulotning asosiy maqsadi o ‘quvchilar tomonidan tuzilgan 
dars konspektini mavzulariga ko‘rgazmali qurollar tayyorlashni metodik 
jihatdan o‘rgatish. Har bir tayyorlangan ko‘rgazmali qurol darsning 
maqsadini to‘liq yoritib berishi kerak. Bo‘lajak dars mavzuining 
yoritilishi mobaynida baravar ko'rgazmali qurolning metodik g‘oyasini 
eskizi chizib borilsa, maqsadga muvofiqdir. Dastlabki ko‘rgazmali qurol 
eskizlari metodist o ‘qituvchi bilan bir fikrga kelib tasdiqlangandan 
so‘ng, belgilangan bir vatman qog‘ozi betiga did bilan rangda ishlanadi 
(bajariladi).
Ko‘rgazmali qurol eskizlarini bajarishda o‘quvchi quyidagi 
talablarni e’tiborga olishi shart:
- maktab dasturidagi tasviriy san’at faniga muvofiqligi;
- didaktik prinsip va qoidalari asoslariga rioya qilgan holda 
ishlash;
- shaxsning garmonik rivojlanish xususiyatlarini faol shakllan- 
tirishga yordam berish.
Ko‘rgazmali qurolning badiiy bezagi o‘z funksional vazifasiga 
loyiq bo iish i kerak. Masalan, o‘quv jadvali «bosiq» ranglar bilan 
bajarilishi lozim. Kompozitsion tuzilishning yechimini o‘ylab topish 
ham muhimdir. Har xil ortiqcha b o ig an tasvirlar bilan toidirishning 
ham hojati yo‘q. 0 ‘quv qurollarining bosh yozuvlari (sarlavhalari) qisqa 
boiishi, uning asosiy g'oyasini aks ettirishi lozim. Ravon o'qiladigan 
shrift tanlangan b oiishi kerak. Ko‘rgazmali qurolning sarlavhasi undagi 
tasvirlarga nisbatan joylashtiriladi.
K o‘rgazmali qurol tayyorlashda tush, guash, ko‘mir tayoqchasi, 
sangina, pastel, rangli bo‘r, akvarel kabilardan foydalaniladi. Plakatlarda 
tasvirlaming bosqichlari, suv bo‘yoqda ishlash sirlari, perspektiv
157
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qisqarish siriari va qonunlari, amaliy ishlaming bosqichma-bosqich 
bajarilishyo'llari ko‘rsatiladi.
Ko‘rgazmali qurollar tasviriy san’at darslarining barcha turlari 
(naturaga qarab tasviriash, kompozitsiya, dizayn, san’atshunoslik 
asoslari, haykaItaroshlik)da qoilaniladi.
Tasviriy san’atdan ko'rgazmali qurollar q oilanish vazifalariga 
ko‘ra bir necha turlarga boMinadi. Darslarda ko‘pincha bosqichma- 
bosqich ko‘rsatuvchi plakatlar qoMlaniladi. Bunday ko‘rgazmaIi 
qurollarni bo‘lg‘usi kichik mutaxassis naturaga qarab tasvirlash, 
kompozitsiya, dizayn kabi darslariga m oijallab tayyoriashlari lozim.
Mavzuli kompozitsiya ishlash darslarida qoilaniladigan ko‘rgaz- 
mali qurollari orqali tasvirlash ketma-ketligi bir necha bosqichlarda 
ko‘rsatiladi:
1. M a’lum mavzu bo‘yicha tasvirianadigan rasmlaming variant- 
larining tuzilishlari ko‘rsatiladi.
2. Kompozitsiyaning asosiy elementlarini tasviriash.
3. Katta va kichik oichamlardagi ko'rinishlam ing aniq tuzilishini 
tasvirlash.
4. Narsaiaming yorug* va soyalarini bo‘yoq bilan ishlash usullarini 
ko'rsatish.
5. T o iiq tugallangan kompozitsiya.
Mavzuli kompozitsiya ishlash darslaridagi ko‘rgazmalilikning yana 
bir turi - rangtasvir asoslarini tasvirlash orqali ko‘rsatilishidir. Jozibali 
rang-barang bo‘yoqlar bilan rasm ishlashni o‘quvchilarga og‘zaki 
tushuntirish mutlaqo mumkin emas. Shuning uchun professor-o‘qituvchi 
alohida planshetga tortilgan qog‘oz chetida suvbo‘yoqlar bilan ishlash 
usullarini ko‘rsatishlari maqsadga muvofiqdir. 
lí
San’atshunoslik 
asoslari 
darslarida 
san’at 
asarlarini 
katta 
í 
oicham dagi reproduksiyalaridan ko‘rgazmali qurol sifatida qoilaniladi. 
|
Oxirgi paytlarda asarlami katta oicham dagi reproduksiyalarining 
' 
topilishi amri mahol. Bunday holda reproduksiyalarni skaner orqali 
kompyuter xotirasiga kiritib videoko‘zgu orqali kattalashtirib ekranda 
ko‘rsatiladi va asarlaming badiiylik xususiyatlarini tahlil qiladi.
Tasviriy san’at darslarida bunday ko‘rgazmali qurollardan 
foydalanish dars samaradorligini oshiradi hamda o ‘quvchilaming fanga 
b o ig an qiziqishini, ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishda yordam beradi.
158
www.ziyouz.com kutubxonasi

---