S. Q. Həsənova, A. Q. Qarayeva, Ə. H. Qədimov, M. R.Şəfiyeva genet I k a

Sitoloji üsul. Bu üsulla insanların xromosom kompleksini, genomda 
və ya ayrı-ayrı xromosomlarda baş verən dəyişmələri öyrənirlər. Bu və ya 
başqa  bir  əlamətdə,  orqanda  baş  verən  dəyişilmələrin,  anomaliyaların 
sitoloji  quruluşda  əks  olunmasını  və  bu  qayda  üzrə  bunların  arasındakı 
uyğunluqları aşkara çıxarırlar. 
Biokimyəvi  üsul  –  insan  orqanizmində  mübadilə  məhsullarının 
metobolik çevrilmələrinin pozulması səbəbləri öyrənilərkən tətbiq edilir.  
Məlumdur  ki,  mübadilə  məhsullarının  metobolik  çevrilmələri 
prosesində təqribən 10 minə yaxın müxtəlif ferment iştirak edir. Onlardan 
indiyədək  irsi  patologiyalar  140-150  ferment  də  müəyyənləşdirilmişdir. 
Bu, fermentlərin ümumi sayının təxminən 1-2%-ni təşkil edir. 
Hazırda  300-dən  artıq  irsi  maddələr  mübadiləsi  xəstəlikləri 
müəyyənləşdirilmişdir.  Onların  diaqnostikası  üçün  keyfiyyət  və  yarım-v  
keyfiyyət  testlər  sistemi  tətbiq  edilir.  Bunun  sayəsində,  qanda,  sidikdə, 
həzm  şirəsində  və  müxtəlif  hüceyrələrdə  maddələr  mübadiləsi 
məhsullarının  miqdarı  və  keyfiyyətindəki  pozuntuları  aşkara  çıxarmaq 

 
~ 193 ~ 
mümkün  olur.  məsələn,  fenilketonuriya  xəstəliyində  sidiklə  birlikdə 
fenilpiroüzüm  turşusunun,  homosistinuriya  zamanı  homosistilinin  izafi 
ifraz  olunur,  habelə  alkaptonuriya  xəstəliyinə  tutulmuş  adamların  sidiyi 
havada  qaralır  ki,  bu  da  moqogentizin  turşusunun  oksidləşməsi  ilə 
əlaqədardır və s. 
Toxuma  kulturası  üsulu.  İnsanın  bədənindən  hüceyrələri, 
toxumaları  götürüb,  süni  yaradılımış  qidalı  mühitdə  yaşadır  və  onların 
irsiyyəti öyrənilir. 
Populyasiya-statistik üsul. Bu üsul bu və ya başqa bir normal və ya 
anormal  əlamətin  müəyyən  əhali  arasında  yayılması  dərəcələrini  aşkara 
çıxarmaqda çox bpyük əhəmiyyətə malikdir. 
Populyasiya  üsulu.  İnsanın  genetikasını  öyrənməkdə  populyasiya 
üsulu müəyyən rol oynayır. Bu üsul əhali arasında bu və ya başqa gen və 
xromosom  anomaliyalarını  müəyyən  etmək  məqsədilə  tətbiq  olunur.  Bu 
insanın irsi xəstəliklərin yayılmasının təhlili üçün, yaxud qan qohumlarının 
evlənməsinin 
verdiyi 
nəticələri 
müəyyənləşdirmək 
və 
insan 
populyasiyasının  bütövlükdə  formalaşmasının  filogenetik  cəhətlərini 
aydınlaşdırmaq üçün müəyyən əhəmiyyətə malikdir. 
Müxtəlif  anomaliyaların  populyasiyalarda  yayılma  tezliyi  onların 
müxtəlif təzahür dərəcəsi ilə müəyyən edilir. Bu zaman onlarda genotipik 
struktur  resessiv  allellərin  əksəriyyətinin  heteroziqot  halında  tapılması  ilə 
əlaqədar  olur.  Məsələn,  Avropa  sakinlərinin  təqribən  hər  yüz  nəfərindən 
biri  amovratik  idiotluq  geni  üzrə  heteroziqot  olduğu  halda,  onun 
homoziqota,  resessiv  halda  təzahürü  1000000:25  nisbətində  müşahidə 
edilir.  Yəni  həmin  xəstəliyə  1  mln-dan  25-i  tutulur.  Avropa  ölkələrində 
albinizmin təsadüfedilmə tezliyi 1:20000, heteroziqot isə 1:70-dir. 
Məhdud  ölçülü  populyasiyalarda  nəinki  əmioğlu  və  əmiqızıları 
əsasında,  həm  də  5-6-8-10-cu  nəsil  budağının  qohumları  arasında  da 
nigahın  zərərli  nəticələri  özünü  göstərir.  Hazırda  izolyatların  çoxunun 
parçalanması  ilə  əlaqədar  olaraq  resessiv  genlərin  homoziqot  halında 
təzahürü  kəskin  surətdə  azalmışdır.  Lakin  resessiv  əlamətlər  üzrə 
homoziqotların  meydana  gəlməsi  çox  halda  müxtəlif  qohumluq  dərəcəli 
şəxslər arasındakı nigahlarla əlaqədardır. 
Nilin  və  Şellin  məlumatına  görə,  albinosların  valideynləri  arasında 
əmi, bibi, dayı, xala sisbləri (törəmələri) arsında nigahların tezliyi 18-24%, 
amovratik  idiotluğa  mübtəla  olanların  valideynləri  arasında  27-53%, 
anadangəlmə ixtiozda 30-40%, anadangəlmə daltonizmdə - 11%, piqment 
kserodermada  –  20-26%  təşkil  edir.  Əhali  arasında  müxtəlif 
anomaliyaların  sıxlığı  müxtəlif  olur.  Məs.,  tədqiq  olunan  Avropa 

 
~ 194 ~ 
ölkələrində  resessiv  anomaliyalardan  albinosluq  20  000:1  olduğu  halda, 
amovratik  səfehlik  (Şpilmayer-Fot  xəstəliyi)  gənclik  dövründə  1000 
000:25 olur. 
Əlbəttə,  resessiv  anomaliyaların  sıxlığı  yaxın  qohum  evlənmələr 
sayəsində artır. 
Təcrid  olunmuş  rayonlarda  xəstəliklərin,  anomaliyaların  sıxlığı, 
təcrid  olunmamış  böyük  sahələrə  və  yaxın  qohum  evlənmələri  az  olan 
ölkələrə nisbətən dəfələrlə artıq olur. 
Cənubi  Panamada  San-Blaz  rayonunda  albinosların  sıxlığı  nəzərə 
çarpacaq dərəcədə çoxdur. İsveçrənin Rone kəndində 2200 əhalidən 50-si 
lal-kardır.  Buna  səbəb  keçmişdən  təcrid  olunmuş  bir  rayonda  əhali 
arasında  qohum  evlənmələrinin  imkanlarının  daha  çox  olması  və  bu 
rayondan başqa yerə keçənlərin az olmasıdır. 
İctimai-iqtisadi formasiyalar inkişaf etdikcə insanların geniş iqtisadi 
əlaqələrinə təzadlar törədən təcridlər xeyli dərəcədə aradan götürülmüşdür. 
Lakin  buna  baxmayaraq  hər  ölkədə  bu  və  ya  başqa  bir  dominant  və  ya 
resessiv allellin yayılması dərəcəsi ilə populyasiya genetikası məşğul olur 
ki, bunun da nəzəri, xüsusilə böyük praktiki əhəmiyyəti vardır. 
Biz  yuxarıda  qeyd  etmişdik  ki,  insanlarda  qan  qrupları  üç  allel  gen 
ilə  (J
A
,J
B
,J
0
)  müəyyən  edilir.  Ayrı-ayrı  ölkələrdə  bu  allellərin  sıxlığı 
müxtəlifdir.  Məs.,  Hindistanda  və  Çində  J
0
  allelinin  sıxlığı  çox  olduğu 
halda,  Amerika  və  Avstraliyanın  yerli  əhalisində  azalır  və  sıfra  enir. 
Amerika  hindularında  (həmçinin  Avstraliyanın  yerli  əhalisində  və 
Polineziyada)  ən  çox  J
0
  alleli,  Amerikanın  yerli  əhalisində,  Hindistanda, 
Ərəbistanda,  Tropik  Afrikada,  Qərbi  Avropada  J  allelinə  seyrək  rast 
gəlirlər. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  Cədvəldə  homoziqotlarla  heteroziqotlar  arasındakı  nisbət  (1AA+2 
Aa+1aa)  Hardi-Vaynberq  qanununa  (p
2
+2pq+q
2
)  əsasən  hesablanır.  Biz 
populyasiya  mövzusunda  qeyd  etmişdik  ki,  allellərin  Hardi-Vaynberq 
qanununa  əsaən  sabit  nisbətdə  olmasını  seçmə,  miqrasiya  və  mutasiyalar 
poza bilər. Müxtəlif populyasiyalarda ayrı-ayrı ABC sistemli qan qrupları 
allellərin  azlığı,  çoxluğu  və  olmaması  həmin  ölkələrdə  vəba  və  çiçək 
epidemiyasının yayılması ilə izah edilir. Vəbanı əmələ gətirən Pasteuvella 
pestis O antigeni xassəsinə malikdir. Buna görə də O qan qrupundan olan 
adamlara bu parazit öldürücü təsir göstərir. Çünki həmin adamlar yoluxma 
zamanı  kifayət  qədər  antitel  hazırlaya  bilmir,  belə  də  çiçək  xəstəliyi  A 
allelini daşıyan adamlar üçün təhlükəli olmuşdur. Deməli, vəba yoluxması 
olan  yerlərdə  j
0
  alleli  çiçək  yoluxmasında  isə  J
A
  allelləri  eliminasiya 
olunmuşlar, yəni bu allelləri daşıyan adamlar əksərən məhv olmuşlar. 

 
~ 195 ~ 
Cədvəl 12 
ABO sistemli qan qruplarının və allellərin müxtəlif insan  
Populyasiyasında yayılması 
Populyasiyalar 
Qan qruplarının sıxlığı 
(%-lə) 
Allel genlərin sıxlığı 
(vahidin hissəsi) 
O 
A 
B 
AB 
J
A 
J
B 
J
0 
Amerika hinduları 
(Toba) 
Avstraliya aborigenləri 
Eskimoslar (ABŞ) 
İngilislər (London) 
Almanlar (Berlin) 
İtaliyanlar (Siciliya) 
Çinlilər (Xunya-xer-nu) 
Hindlilər (Qoa) 
 
 
98,5 
48,1 
41,1 
47,9 
36,5 
45,9 
34,2 
29,2 
 
 
1,5 
51,9 
53,8 
42,4 
42,5 
33,4 
30,8 
26,8 
 
0 
0 
3,5 
8,3 
14,5 
17,3 
27,7 
34,0 
 
0 
0 
1,4 
1,4 
6,5 
3,4 
7,3 
10,0 
 
0,007 
0,305 
0,333 
0,250 
0,285 
0,213 
0,220 
0,208 
 
0 
0 
0,027 
0,050 
0,110 
0,118 
0,201 
0,254 
 
0,993 
0,694 
0,642 
0,692 
0,604 
0,678 
0,587 
0,540 
 
Vaxtilə  Asiya  ölkələrində  vəba  və  çiçək  çox  yayıldığından  başqa 
allelərə nisbətən J allelinin sıxlığı artmışdır. 
Qan  qrupları  üzrə  polimorfizmi,  oraqvarı  hüceyrə  anemiyasının  və 
bir  sıra  digər  əlamətlərin  nə  dərəcədə  yayılması  populyasiya  üsulu  ilə 
öyrənilmişdir. 
    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cədvəl 13 
İnsanlarda bəzi morfoloji əlamətlərin bir yumurta və müxtəlif yumurta 
əkizlərində diskordantlığın (oxşamamazlığın) müqayisəsi 
Əlamətlər 
Diskordantlığın sıxlığı, %-lə 
BƏ 
MƏ 
Gözün rəngi 
Saçın            „         „ 
Dərinin          „         „ 
Saçın forması 
Qaşların        „         „ 
Burunun        „         „ 
Dodağın        „         „ 
Qulağın         „         „ 
Papilyar xətlər 
 
0,5 
3,0 
0,0 
0,0 
0,0 
0,0 
0,0 
2,0 
8,0 
72 
77 
55 
21 
49 
65-70 
35 
80 
60 
 
Cədvəldən    məlum  olur  ki,  bütün  əlamətlər  üzrə  diskordantlıq  BƏ-
lərinə  nisbətən  MƏ-lərin  cütləri  arasında  daha  çox  olur.  Hətta,  patoloji 

 
~ 196 ~ 
əlamətlər  və  anomaliyalar  öyrənildikdə  də  BƏ-lərin  cütləri  ilə  MƏ-lərin 
arasındakı  oxşarlıq  dərəcələrinin  (konkordantlığın)  müxtəlifliyi  aşkara 
çıxarılmışdır. 
Cədvəldən  məlum  olur  ki,  BƏ  cütlərində  öyrənilən  əlamətlərə  görə 
oxşarlıq MƏ-nə nisbətən daha çoxdur. 
Bu  faktlarda  BƏ-nin  eyni  genotipdə  olmaları  və  ümumiyyətlə, 
genetik faktorlarının rolu bir daha aydın göstərilir. Buradan aydın görünür 
ki, genotiplər eyni olduqca öyrənilən anomaliyaların sıxlığı da artır. Yaxın 
qohum  evlənmələrində  genotiplər  müəyyən  dərəcədə  eyniləşməyə  doğru 
getdiyindən anomaliyaların da sıxlığı arta bilir. 
 
İnsanda qanın xassələrinin irsiyyəti 
 
 İnsanda  qanın  irsi  xüsusiyyətləri  onun  tərkibində  A  və  B 
antigenlərinin  olub-olmamasından  asılıdır.  İnsanda  qan  dprd  qrupa 
bölünür: 
O və ya I qrup qan eritrositlərində heç bir antigen və ya aqlütinogen 
olmur, lakin qan plazmasında hər iki antitellər (aqlütininlər – α və β) olur. 
A  və  ya  II  qrup  qan  eritrositlərində  bir  antigen  (aqlütinogen)  A, 
plazmada isə β antiteli (aqlütinini) olur. 
B  və  ya  III  qrup  qan  eritrositlərində  antigen  (aqlütinogen)  B, 
plazmada isə α antiteli (aqlütinin) olur. 
AB və ya IV qrup qanın eritrositlərində hər iki antigen (aqlütinogen) 
A və B olur, lakin plazmada antitellər (aqlütininlər) α və β olmur. 
Bu deyilənlər aşağıdakı cədvəldə verilmişdir: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cədvəl 14 
Qan qrupları 
Antigen (aqlütinogen) 
Antitel (aqlütimin) 
O (I) 
A (II) 
B (III) 
AB (IV) 
- - - - - - - - 
A 
B 
A, B 
α, β 
β 
α 
- - - - - - - 
 
Qan köçürmədə üzə çıxan çətinlik də qanın tərkibi ilə əlaqədardır. A 
antigeni olan qan qrupunu α antiteli olan qan qrupuna köçürmək olmaz, B 
antigeni olan qan qrupunu isə β antiteli olan qan qrupuna köçürmək olmaz. 
Çünki A antigeni α antiteli ilə, B antigeni isə β antiteli ilə aqlütinasiya edir. 
I  qan  qrupunda  heç  bir  antigen  yoxdur,  hər  iki  antitel  var.  II  qrupda  A 
antigeni, III qrupda B antigeni, IV qrupda A və B antigenləri olduğundan 
bunların heç birini I qrupa köçürmək olmaz. Digər qruplar üçün də bu cür 

 
~ 197 ~ 
izahat aparmaq olar.  
Cədvəl 15 
Qan qrupları 
Qan verə bilər 
Qan ala bilər 
I 
II 
III 
IV 
I, II, III, IV 
II, IV 
III, IV 
IV 
I 
I, II 
I, III 
I, II, III, IV 
 
İnsanlarda qan qrupları üç allel genlə müəyyən olunur: J
0
, J
A
, J
B
 . J
0
 
resessiv,  J
A
  və  J
B
  isə  dominantdır.  Lakin  bu  dominantlıq  kodominant 
tipindədir. 
I qrup homoziqot J
0
J
0
; 
II qrup homo və heteroziqot J
A
J
A
, J
0
J
A
; 
III qrup homo və heteroziqot J
B
J
B
,  J
B
J
o
; 
IV  qrup  hər  iki  dominant  genə  görə  heteroziqot  J
A
  J
B
  genotipində 
olur. 
Valideynlərin  qan  qrupunu  təyin  etməklə  uşaqların  qan  qrupunu 
müəyyən etmək olar. Bundan bəzən tibbi ekspertizada valideynliyi təsdiq 
etmək üçün istifadə edilir: 
 
 
 
 
 
 
 
 
        
 Cədvəl 16 
Valideynlər 
Uşaq 
Ata 
Ana 
Ola bilər 
Ola bilməz 
I (J
0
J
0
) 
I (J
0
J
0
) 
I (J
0
J
0
) 
I (J
0
J
0
) 
II (J
A
J
A
, J
A
J
0
) 
II (J
A
J
A
, J
A
J
0
) 
II (J
A
J
A
, J
A
J
0
) 
III(J
B
J
B
, J
B
J
0
) 
IV (J
A
J
B
) 
I (J
0
J
0
) 
II (J
A
J
A
, J
A
J
0
) 
III (J
B
J
B
, J
B
J
0
) 
IV (J
A
J
B
) 
II (J
A
J
A
, J
A
J
0
) 
III (J
B
J
B
, J
B
J
0
) 
IV (J
A
J
B
) 
III (J
B
J
B
, J
B
J
0
) 
IV (J
A
J
B
) 
I 
I, II 
I, III 
II, III 
I, II 
I, II, III, IV 
II, III, IV 
I, III 
II, III, IV 
II, III, IV 
III, IV 
II, IV 
I, IV 
III, IV 
-- 
I 
II, IV 
I 
 
Qan qruplarının irsiyyətinə aid izahlı məsələlər.  
 
1.
 
II  qan  qrupuna  malik  ananın  I  qan  qrupuna  malik  uşağı 
vardır. Atanın mümkün olan qan qrupunu təyin edin. 
Həlli: 
Məsələnin  şərtinə  görə  II  qan  qrupuna  malik  ananın  I  qan  qrupuna 
malik  uşağı  olmuşdur.  Bu  halda  atanın  mümkün  olan  qan  qrupunu 
müəyyən etmək tələb olunur. Bunun üçün məsələni iki varianta həll etmək 

 
~ 198 ~ 
olar: 
Valideynlərin ehtimal olunan 
genotipləri 
Uşaqların genotipləri və qan qrupları 
1.
 
J
A
J
0
 x J
A
J
0
 
2.
 
J
B
J
O
 x J
A
J
0
 
      J
A
J
A
(II), J
A
J
0
(II), J
A
J
0
(II), J
0
J
0
(I) 
     J
A
J
B
(IV), J
B
J
0
(III), J
A
J
0
(II), J
0
J
0
(I) 
 
2.
 
Ananın  qan  qrupu  I,  atanınkı  isə  IV-dür.  Uşaqlara 
valideynlərdən birinin qan qrupu keçə bilərmi? 
Həlli: 
Ananın  qan  qrupu  I,  yəni  J
0
J
0
,  atanın  qan  qrupu  isə  IV,  yəni  J
A
J
B
 
olduğu halda uşaqlara valideynlərdən birinin qan qrupunun keçə bilməsini 
müəyyən etmək tələb olunur. Bunu aşağıdakı sxemə görə müəyyən etmək 
olar: 
 
    
 
 
P       ♀  J
0
J
0           
x           J
A
J
B   
♂ 
       
 
Qametlər 
   J
0                           
J
A      
J
B 
   
                                                J
A
J
0                           
J
B
J
0  
 
Sxemdən  aydın  olur  ki,  uşaqlara  valideynlərdən  heç  birinin  qan 
qrupu keçə bilmir. 
3.
 
Oğlan uşağının qan qrupu I, amma onun bacısının qan qrupu 
– IV olmuşdur. Onların valideynlərinin qan qrupunu təyin edin. 
Həlli: 
Məsələnin şərtinə görə oğlan uşağının I qan qrupuna, onun bacısının 
IV  qan  qrupuna  aid  olduqları  halda,  onların  valideynlərinin  qan  qrupunu 
təyin  etmək  tələb  olunur.  Bu  məqsədlə  aşağıda  verilmiş  çarpazlaşma 
sxeminə müraciət etmək lazımdır: 
 
    
 
 
P 
 
J
A
J
0 
    x 
J
B
J
0 
       
 
Qametlər 
        J
A
       J
0
                  J
B      
J
0 
 
       
 
 
 
   J
A
J
B   
     J
A
J
0
            J
B
J
0        
J
0
J
0
 
 
Bu çarpazlaşma sxeminə əsasən məlum olur ki, valideynlər II (J
A
J
0
) 
və III (J
B
J
0
) qan qrupuna malik olmuşdur. 
4.
 
Doğum evində iki uşaq qarışıq düşmüşdür. Uşaqlardan birinin 
valideynləri I və II qan qrupuna , digər uşağın valildeynləri isə II və 
IV  qan  qrupuna  malikdir.  Tədqiqat  zamanı  uşaqlardan  birinin  I, 
digərinin  IV  qan  qrupuna  malik  olduğu  aşkar  edilmişdir.  Bu 
uşaqlardan hansının kimə məxsus olduğunu təyin edin. 

 
~ 199 ~ 
Həlli: 
Məsələnin  şərtində  verilmiş  suala  cavab  vermək  üçün  uşaqların  və 
valideynlərin  ehtimal  olunan  genotiplərini  göstərən  cədvəl  tərtib  etmək 
lazımdır: 
 
 
Valideynlər 
Uşaqların mümkün olan 
genotipi və qan qrupları 
1-ci 
2-ci 
1-ci ər-arvad 
J
0
J
0
 
J
A
J
A 
J
A
J
0
 
J
0
J
0 
(I), J
A
J
0 
(II) 
2-ci ər-arvad 
J
A
J
A 
J
A
J
0
 
J
A
J
B 
J
A
J
0 
(II), J
A
J
0 
(II), J
B
J
0 
(III), 
J
A
J
B 
(IV) 
 
Cədvəldən  görünür  ki,  1-ci  valideynlərin  istənilən  genotipi  zamanı 
onların uşaqlarının qanı IV qrupa deyil, I qan qrupuna malik ola bilər. Eyni 
zamanda 2-ci valideynlərin isə I qrupa deyil, yalnız IV qan qrupuna malik 
uşaqları  ola  bilər.  Beləliklə,  I  qan  qrupuna  malik  uşaq  birinci 
valideynlərin,  IV  qan  qrupuna  malik  uşaq  isə  ikinci  valideynlərin 
olmalıdır. 
5.
 
Arvadın  qanı  I  qrup,  kişinin  qanı  isə  IV  qrup  olan  ailədə 
doğulan  oğlan  –  daltonik  III  qan  qrupuna  malik  olmuşdur.  Hər  iki 
valideyn  yaxşı  görmə  qabiliyyətinə  malikdir.  Doğulacaq  oğlan 
uşağının  sağlamlığı  hansı  qan  qrupuna  aid  olacağı  ehtimalını  təyin 
edin. daltonizm (toyuq korluğu) resessiv əlamət kimi x-xromosomu ilə 
nəslə keçir. 
Həlli: 
Bu  məsələdə  doğulmuş  oğlan  uşağının  sağlamlığı  və  hansı  qan 
qrupuna  aid  olacağını  təyin  etmək  tələb  olunur.  Sualın  cavabı  aşağıdakı 
çarpazlaşma sxeminə əsasən müəyyən etmək olar: 
 
 
       
 
 
 P       ♀  J
0
J
0           
x           J
A
J
B   
♂ 
       
 
Qametlər 
   J
0                           
J
A      
J
B 
   
                                                J
A
J
0                           
J
B
J
0  
 
 
Buradan aydın olur ki, doğulan oğlan uşağının 25%-i II (J
A
J
0
), yaxud 
III  (J
B
J
0
)  qan  qrupu  ulə  sağlam  doğulacaqdır.  Beləliklə,  arvad  fenotipcə 
yaxşı görmə qabiliyyətinə malik olsa da, genotipcə daltonizmin daşıyıcısı 
olmuşdur. 

 
~ 200 ~ 
6.
 
II  qan  qrupuna  aid  valideynlərin  I  qan  qrupuna  malik  və 
hemofilik oğlu olmuşdur. Valideynlərin heç biri hemofiliyadan əziyyət 
çəkmir.  Ailədə  ikinci  uşağın  sağlam  doğulacağını  və  hansı  qan 
qrupuna malik olacağını təyin edin. hemofiliya resessiv əlamət kimi x-
xromosomu ilə ilişikli nəslə keçir. 
Həlli: 
Məsələnin  şərtində  verilir  ki,  II  qan  qrupuna  malik  valideynlərin  I 
qan qrupuna aid və hemofilik oğlanları olmuşdur. Belə ailədə ikinci uşağın 
sağlamlığının  və  hansı  qan  qrupu  ilə  doğulacağını  müəyyən  etmək  tələb 
olunur. 
Beləliklə, ailədə 75% oğlan uşağı I (J
0
J
0
), yaxud II (J
A
J
A
 və J
A
J
0
) qan 
qrupu ilə sağlam doğulacağı gözlənilir. 
 
Aşağıdakı məsələləri tələbələr sərbəst həll edirlər: