S12-20 Bajardi:Aliyeva Pokiza Vodorod olishning sanoat usullari. Vodorod ishlab chiqarish bir
qancha usullari ma’lum, zavodlarda quyidagilar ishlatiladi: 1. Temir-bug‘ usuli (koktaktli). 2. Tabiiy gazni konversiyalash metodi. 3. Elektrolitik metod. Temir-bug‘ usuli yog‘ metod temirlash suv bug‘i bilan oksidlanish reaksiyasiga asoslangan: 3Fe + 4H2OFe 3 O4 + 4H 2 Hosil bo‘lgan temir oksidi suv gazi bilan temir metaligacha qaytariladi: Fe3O4 + 2(H2 + CO)3Fe + 2H 2O + 2CO2
Temir metalli suv bug‘i bilan yana oksidlanadi va xokazo. Suv gazini
Olib bug‘ni 1000°S da ko‘mir bilan birikishiga asoslangan: C + 2H 2 O = CO + H 2 Bu metod 1903 yilda sanoat ishlab chiqarish usuliga aylangan. Bumetod kamquvvatli qiyin metod hisoblanadi. Shuning uchun
hozirgi vaqtda ishlatilmaydi.
Tabiiy gaz konsentratsiyasi bilan vodorod ishlab chiqarish. Tabiiy gaz tarkibida 93% metan bor. Metan konsentratsiyasi 2 bosqichda davom etadi. 1 bosqichda metan SO va N2 konversiyalanadi: CH 4 + 2H 2 O CO + 3H 2 2-bosqichda esa CO qaytarilgan suv hisobiga CO 2 gacha oksidlanadi: CO + H 2 O CO2 + H2 Konversiya qilishidan oldin tabiiy gaz mis yoki rux oksidi
joylashtirilgan reaktor orqali 300400°C temperaturada o‘tkazilib
oltingugurt chiqindidan tozalanadi: H 2 S + ZnO ZnS + H 2 O Tozalangan gaz 700-850°C haroratda, 0,2 MPa bosim, 1:3 nisbatda
bug‘ bilan aralashtiriladi. Oksididagi cho‘ktirilgan statsionar
katalizatorida CO va H2 konversiyalanadi (konversiyaning 1 bosqichi) Konversiyalangan gaz 400-450°C temperaturada, 1:1 nisbatda suv
bug‘i bilan aralashtirib stats.promot. temir katalizatorli reaktor orqali o‘tkaziladi (konversiyaning 2 bosqichi).
Xuddi shuningdek 150-250°S temperaturada Cu katalizatori ishlatiladi. Olingan gaz namlik va CO 2 ,CO kabi aralashmalaridan
monoetanolamin eritmasi bilan tozalanadi.
Tozaligi gazda 97,5-98,5% H2 , 0,6% CH 4 , CO 2 va CO esa 2% bo‘lishi kerak. Agar yaxshi tozalansa 99,8% H 2 bo‘lishi mumkin. Metod yutug‘i: vodorodning tan narxi past.
