Саьламлыг  здоровье

٠
 kombinə olunmuş bronxospazmolitik (b2-aqonist + ipratropium bromid) 
– berodual. 

 Nebulayzer  vasitəsilə  ipratropium  bromid  və  ya  kombinə  olunmuş 
preparat  (berodual)  əlavə  etməklə  b2-aqonistin  inhalyasiyası.  Nəticəni  20 
dəqiqədən sonra qiymətləndirmək lazımdır [7].  
Qeyri-stabil  vəziyyətdə  bronxospazmolitikin  inhalyasiyasını  nebulayzer 
vasitəsilə  1  saat  ərzində  hər  20  dəqiqədən  bir  təkrar  etmək  lazımdır.  Əgər 
simptomlar  əvvvəlki  kimi  qalırsa  və  ya  artırsa,  bronxospazmolik  preparatların 
inhalyasiyası  ilə  paralel  olaraq  nebulayzer  vasitəsilə  1  saat  ərzində  hər  20 
dəqiqədən bir  qlükokortikosteroidlər (fliksotid, pulmikort) əlavə edirlər [8]. 
 Kəskin  orta-ağır  persistə  edən  BA-  nın  tutmasının  ləğvindən  sonra 
qənaətbəxş  nəticə  aldıqda  –  bronxospazmolik  müalicəni  hər  4  saatdan  bir 
aşağıdakı qaydada davam etdirilir: 
- qısa təsirə malik b2-aqonistlər nebulayzer vasitəsilə 1-2 gün ərzində təyin 
edilir  
-  klinik  əlamətlərin  və  funksional  müayinələrin  normallaşana  qədər  uzun 
təsirli  bronxolitiklərdən  (b2-aqonistlər  –  salmoterol,  formoterol,  metilksantinlər) 
verilməsi məsləhətdir 
Uzuntəsirli  β2-aqonistlərin  peroral  formaları  (spiropent,  volmaks)  BA-nın 
yüngül və orta ağır gedişində istifadə edirlər. 
Müalicədən 
sonar 
qeyri-qənaətbəxş 
nəticə 
aldıqda  
inhalyasion 
qlükokortikoidlərin  dozasını  1,5-2  dəfə  artırırmaq  lazımdır.  Uşaqların   BA-nın 
müalicəsində aşağıdaki inhalyasion qlükokortikoidlər istifadə edilir: belkametazon 
dipropionat  (bekotit),  beklomet,  bekloforte,  aldesin,  aldofort,  beklazon  eko  asan 
nəfəs),  budesonid  (pulmokort-turbuxaler,  benakort,  budekort),  flunizolid 
(inqakort),  mometazona  furoat  (asmaneks-tvistxaler,  12  yaşından  uşaqlara), 
flutikazon  propionat  (fliksotid,  flütid).  Onların  sutkalıq  dozası  yaşından  və 
xəstəliyin gedişinin ağırlığından asılıdır. 
Aparılan  müalicə  effect  vermədikdə  prednizolonun  1-2  mq/kq  dozasına 
ekvivalent  olan  dozada  sistem  qlükokortikosteroidlərindən  istifadə  edirlər.  Bu 
zaman xəstəliyin ağırlıq dərəcəsini və müalicəsini  ağır persistə edən BA-da olduğu 
kimi seçilir [9]. 
Ağır persistə edən BA -nın  tutmasının müalicə alqoritmi:  
Müalicəni stasionarda oksigenoterapiyadan, nebulayzer vasitəsilə bronxos-
pazmolitiklərdən,  həmçinin  adekvat  dozalarda  qlükokortikosteroidlərdən  başla-
yırlar. Nebulayzer vasitəsi ilə aparılan müalicəyə daha çox üstünlük verirlir. Qısa 
təsirli b2-aqonistlərdən (ventolin – nebula/salbutamol) 1 saat ərzində 20 dəqiqəlik 
intervalla, daha sonra isə  hər 1-4 saatdan bir istifadə edirlir. Bronxospazmolitik 
təsiri  gücləndirmək  üçün  ipratropium  bromid  əlavə  etmək  və  ya  b2-aqonist  ilə 
ipratropium  bromidin  kombinə  olunmuş  preparatından  (berodual,  berotek) 
istifadə etmək olar [4, 7]. 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
176 
Uşaq astmatik status mərhələsində olduqda isə aşağıdakı müalicə alqoritmi 
təyin  edilir:  asmatik  statusun  I-II  mərhələdə  hər  4  saatdan  bir  inhalyasion  β
2
-
aqonistlər,  vena  daxili  qlükokortikosteroidlər  –  prednizolon  2-5  mq/kq  sutka 
hesabı ilə, astmatik statusun II-III mərhələsində isə 5-10 mq/kq sutka hesabı ilə 
yeridilir. Eyni zamanda 2,4%-li eufillin məhlulu ilə (5-6 mq/kq birdəfəlik dozada) 
infuzion  terapiya  damcı  çəkilində  aparılır.  Eufillinlə  uzun  müddətli  infuzion 
terapiya  zamanı  qan  zərdabında  teofillinin  konsentrasiyası  nəzarət  altına 
alınmalıdır.  Tez-tez  kəskinləşmələr  olarsa,  qısa  kursla  prednizolon  da  peroral 
formada sutkada 1-2 mq/kq çəkiyə istifadə edilir (5-7 gün). 
Beləliklə,  BA  zamanı  nebulazer  vasitəsi  ilə  dərmanların  yeridilməsi 
xəstəliyin ağırlaşma  riskini xeyli azaldır və xüsusəndə kortikosteroidlərin sistemli 
biomümkünlüyü aşağa salır. 
Bizim  apardığımız  nebulayzer  müalicəsi  tənəffüs  yollarının  obstruksiya-
sının müalicəsində onun yüksək effektivliyə malik olmasını təsdiq edir və bununla 
yanaşı  bu  müalicə  uşaqların  psixikasına  təsir  edən  parenteral  manipulyasi-
yalardam mümkün qədər az istifadə etməsinə imkan verir. 
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.Pool J, Cremonesini D. Asthma inhaler use in young children. //Community Pract. 2014 Dec;87(12):44-7.  
2.European Respiratory Sosiety Guidelines on the use of nebulizers. //European Respiratory Journal №1, 
2001, 18. 
3.de
  Vries  TW,  van  den  Berg  PB,  Duiverman  EJ,  de  Jong-van  den  Berg  LT.  Effect  of  a  minimal  pharmacy 
intervention on improvement of adherence to asthma guidelines. //Arch Dis Child. 2010 Apr;95(4):302-4. 
4.Brocklebank D, Ram F, Wright J, et. al. Comparison of the effectiveness of inhaler devices in asthma and 
chronic  obstructive  airways  disease:  a  systematic  review  of  the  literature.  //Health  Technol  Assess. 
2001;5(26):1-149. 
5. Ram FS. Clinical efficacy of inhaler devices containing beta(2)-agonist bronchodilators in the treatment of 
asthma:  cochrane  systematic  review  and  meta-analysis  of  more  than  100  randomized,  controlled  trials. 
//Am J Respir Med. 2003; 2(4):349-65. 
6.Mitchell EA, Didsbury PB, Kruithof N, 
et.al
. A randomized controlled trial of an asthma clinical pathway for 
children in general practice. //Acta Paediatr. 2005 Feb; 94(2):226-33. 
7. Vézina K, Chauhan BF, Ducharme FM. Inhaled anticholinergics and short-acting beta(2)-agonists versus 
short-acting beta2-agonists alone for children with acute asthma in hospital. //Cochrane Database Syst Rev. 
2014 Jul 31;7. 
8.Kenyon CC, Fieldston ES, Luan X, Keren R. Safety and effectiveness of continuous aerosolized albuterol in 
the non-intensive care setting. Pediatrics. 2014 Oct;134(4). 
9.Travers AH, Milan SJ, Jones AP, 
et.al
. Addition of intravenous beta(2)-agonists to inhaled beta(2)-agonists 
for acute asthma. Cochrane Database Syst Rev.2012 Dec 12. 
  
 
Р Е З Ю М Е 
 
ЭФФЕКТИВНОСТЬ НЕБУЛАЙЗЕРНОЙ ТЕРАПИИ ПРИ ЛЕЧЕНИИ 
БРОНХООБСТРУКТИВНОГО СИНДРОМА У ДЕТЕЙ 
 
Султанова Н.Г., Габулов Г.Г.  
 
Бронхообструкция  дыхательных  путей  является  наиболее  частой 
ситуацией  в  детском  возрасте  требующей  неотложной  помощи.  При  этом 
результативность  терапии  зависит  от  адекватности  выбора  лекарственного 
препарата и способа доставки его в дыхательные пути. Именно оптимальный 
выбор способа доставки в зависимости от клинического состояния и возраста 
больного  влияет  на  эффективность  лечения  этой  категории  пациентов. 
Небулайзер  представляет  собой  ингаляционное  устройство  для  распыления 
лекарственных  препаратов,  позволяющее  получить  мелкодисперсный 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
177 
аэрозоль  с  оптимальным  размером  частиц  от  1  до  5  мкм,  которые  свободно 
проникают в мелкие бронхи, а также в бронхиолы и альвеолы. 
Цель небулайзерной терапии состоит в доставке терапевтической дозы 
препарата  в  аэрозольной  форме  за  короткий  промежуток  времени  к  месту 
патологического процесса. Наш опыт небулайзерной терапии свидетельствует 
о  ее  высокой  эффективности  для  лечения  обструкции  дыхательных  путей  и, 
что  особенно  важно,  дает  возможность  предотвращения  ухудшения 
состояния  без  использования  травмирующих  психику  детей  парентеральных 
манипуляций. 
  
 
S U M M A R Y 
 
NEBULIZER THERAPY IN THE TREATMENT OF BRONCHIAL OBSTRUCTION IN 
CHILDREN  
 
Sultanova N.H., Qabulov H.H. 
 
Bronchial  obstruction  of  the  respiratory  tract  is  the  most  common 
situation in children requiring emergency care. Thus the effectiveness of therapy 
depends upon the adequacy of choosing a drug and its method of delivery to the 
respiratory  tract.  It  is  the  best  choice  method  of  delivery,  depending  on  the 
clinical status and the patient's age affects the effectiveness of treatment for these 
patients. The nebulizer is a device for spray inhalation drugs, provides a fine mist 
of optimum particle size of from 1 to 5 microns that are freely penetrate into the 
bronchial tubes and the bronchioles and alveoli in. 
Purpose  nebulizer  therapy  is  to  deliver therapeutic  doses  in  aerosol  form 
in a short time to the place of the pathological process. Our experience nebulizer 
therapy  indicates  its  high  efficiency  in  the  treatment  of  airway  obstruction  and, 
most  importantly,  allows  to  prevent  the  deterioration  of  the  mind  without 
traumatizing children parenteral manipulations. 
 
Дахил олуб:  2.07.2015. 
 
 
LAZER VƏ LİFLİ OPTİKANIN TİBBDƏ TƏTBİQİ 
 
Ə
liyev N.N. 
 
Azərbaycan Tibb Universiteti 
Tibbi Fizika və İnformatika kafedrası. 
 
 Açar sözlər: lazer, işıqötürücü optik şüşə lif, istilik tutumu. 
 
Optik  kvant  generatoru  –  lazer  50  ildən  (1960)  artıqdır  ki,  kəşf  edilib  və 
onlar elm və texnikanın bir sıra istiqamətlərində geniş miqyasda tətbiq olunmağa 
başladı. Belə istiqamətlərdən biri də kiçik optik itgiyə malik (hazırda ~0,2 Db/km) 
şüşə  (SiO
2
-kvars)  işıqötürücü  optik  liflərə  əsaslanan  müasir  lifli  optikadır. 
Hazırda,  lifli  optikanın  daha  mühüm  və  inkişaf    etmiş  tətbiq  sahəsi  tibb  və 
rabitədir. Belə ki, lazer – işıqötürücü sistemi vasitəsilə enerjinin və informasiyanın 
ötürülməsində  işıqötürücülərin  ötürücü mühit kimi istifadəsinə real imkan açdı 
[1-3]. 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
178 
Son  30  ildə  fiziki  metod  olaraq  lazer-optik  lif  işıqötürücülər  sisteminin 
tibbdə tətbiqi xeyli genişlənib. Müasir tibbi bu sistemsiz təsəvvür etmək çətindir. 
Parametrlərin belə geniş intervalda dəyişməsi bioloji toxumalarda müxtəlif  
təsir mexanizminin təşkilinə imkan verir. 
Lazer fizikasının tibbi-bioloji tətbiqinin müasir istiqamətini iki əsas qrupa 
ayırmaq olar. 
I.Lazer  şüalanmasından    bioloji  quruluş  və  proseslərin  öyrənilməsində 
tədqiqat aləti kimi istifadə olunması. 
II.Lazer  –  işıqötürücü  sisteminin  bioloji  quruluş  və  obyektlərə  təsir  aləti 
kimi istifadə olunması. Bu təsirin özünü 3-qrupa ayırmaq olar: 
1)toxumaların koaqulyasiyası (oftalmologiya, onkologiya, dermatologiya); 
2)toxumaların ayrılması yaxud kəsilməsi (cərrahiyyə); 
3)Biostimulyasiya (fizioterapevtik tətbiqi). 
Məqalədə  məqsəd  fiziki  metod  olaraq  lazer-işıqötürücü  sisteminin  tibbin 
müxtəlif  sahələrində  müalicə  və  diaqnozun  qoyulmasında  istifadəsinin  nəyə 
ə
saslandığını göstərməkdir. 
Lazer  şüalanmasının  toxumaya təsiri, toxumaya daxil olma dərinliyi (~2-
2,5 mm) praktiki olaraq onun udulmasından asılıdır. Şüalanmanın udulması isə 
dalğa  uzunluğunun  funksiyasıdır.  Lazer  şüalanması  toxumaya  istilik  və  qeyri-
istilik təsiri göstərir. Lazer şüalanmasının dalğa uzunluğu hədəfin udma spektrinə 
uyğun  olduqda  bu  şüalanmanın  əksər  hissəsini  hədəf  udur  (a):  qalan  hissəsi 
səpilir,  əks  olunur  və  yayılmaqda  davam  edir.  Lazer  şüalanmasının  dalğa 
uzunluğu  hədəfin  udma  spektrinə  uyğun  olmadığı  halda  fotonlar  orqan  yaxud 
hüceyrələri zədələmədən onlardan keçə bilir (b). Əksər halda lazer şüasının enerjisi 
hədəfin qızmasına (c) və onun dağılması üçün istifadə edilir. Habelə, lazerin qeyri-
istilik  təsiri  zamanı  fotonlar  molekulyar  rabitəni  qıra  bilir  (d)  və  ionlaşmış 
plazmanı, ən başlıcası, bərkimiş yığıntıları parçalayan – zərbə dalğasını yaradır (e). 
Hədəfdə  piqmentin  müəyyən  konsentrasiyasında  lazer  işığı    hədəfin 
flyuoressensiyasını  (f)  yarada  bilir  ki,  bu  effekt  diaqnostik  məqsəd  üçün  istifadə 
edilir yaxud piqmentlə qarşılıqlı təsirdə olaraq hədəfin parçalanmasını yaradır (g). 
Lazer  şüalanmasının  bioloji  orqan  və  toxumalara  təsirini  ötürmək  üçün 
ötürücü mühit kimi istifadə edilən işıqötürücü optik liflərdir. 
İşıqötürücü  şüşə  lif  iki  konsentrik  hissədən  –  işığı  ötürən  içlikdən  və  işığı 
içlikdə  saxlayan  örtükdən  ibarət  olub  silindrik  formaya  malikdir.  Habelə, 
işıqötürücünü mexaniki təsirdən (zədələnmədən) qoruyan plastik polimer pərdədən 
ibarətdir.  İçliyin  sındırma  əmsalı  (n
1
)  örtüyün  sındırma  əmsalından  (n
2
)  böyük 
(n
1
>n
2
)  olmalıdır  ki,  onların  sərhəddindən  işığın  tam  daxili  qayıtma  prosesi 
işıqötürücü  boyunca  daimi  təkrarlanaraq  şüalanma  enerjisinin  ötürülməsini 
təmin  etsin.  Bunun  üçün  içlik  materialı  ifrat  təmiz  kvars  şüşəyə  (SiO
2
)  onun 
sındırma  əmsalını  artıran  GeO
2
,  Al
2
O
3
,  TiO
2
  və  P
2
O
5
  aşqarları  (mol%-lə),  örtük 
materialı olaraq isə kvars şüşəyə onun sındırma əmsalını azaldan şüşəvari B
2
O
3
 və 

F
  aşqarları  vurulur.  Örtük  və  içliyin  sındırma  əmsalları  arasındkı  fərqdən  və 
həmçinin  işıq  dalğasının  uzunluğu  kimi  parametrlərdən  asılı  olaraq  işıqötürücü 
şüalanmanı  bir  yaxud  çox  növ  rəqslər  (mod)  şəklində  ötürə  bilir.  Bu  (modlar) 
rəqslər  bir-birindən  yayılma  sürətinə,  işıqötürücünün  en  kəsiyi  üzrə  intensivliyin 
paylanmasına,  elektrik  sahəsi  vektorunun  istiqamətinə  görə  fərqlənir.  Ona  görə  
işıqötürücülər uyğun olaraq birmodlu və çoxmodlu  olmaqla iki növə ayrılır. 
Tibbi  işıqötürücü  liflər  –  insanın  daxili  orqanlarını  müşahidə  etmək  üçün 
nadir  obyektdir.  Onlar  optik  xarakteristikalarına  zərər  dəymədən  20  mm  əyrilik 
radiusuna  qədər  əyilə  bilir.  Onun  belə  elastiki  xassəyə  malik  olması  orqanizmin 
daxili    hissələrinə  şüalanmanı  ötürməyə  imkan  verir.  Tibbi  işıqötürücü  liflərə 
adətən bütün növ işıqötürücülər aiddir. Toksiki xassəyə malik olmayıb, distal ucu 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
179 
sterillizə  olunub  və  kifayət  qədər  elastiki,  yüksək  dərəcədə  şəffafdır.  Tibbi 
işıqötürücünün  uzunluğu  təqribən  30-50  sm,  kvars  içliyin  diametri  400-600 
mkm,  xarici  örtüyünün  (pərdə  ilə  birlikdə)  diametri  900  mkm  olur. 
İşıqötürücünün  əsas  optik  parametrlərindən  biri  onun  apertura  ədədidir  (NA) 
.
2
2
2
1
n
n
NA


  Tibbi  məqsədlər  üçün  onun  apertura  ədədi 
37
0
12
0
,
,


NA
 
intervalında olur.  
İşıqötürücü  şüşə  liflərin  əsas  keyfiyyətlərindən  biri  onların  istiliyə 
davamlılığıdır. 
Müxtəlif 
temperaturlarda 
işıqötürücülərin 
optik 
xarakteristikaları 
temperatur  dəyişməsinə  çox  həssas  olur.  Müəyyən  edilib  ki,  -40
0
S-dən  aşağı 
temperturlarda  işıqötürücünün  içlik  və  örtük  materiallarının  sındırma  əmsalları 
arasındakı  fərq  azalaraq  onun  apertura  ədədinin  azalmasını  yaradır.  Optik 
xarakteristikaları  pisləşir  və  ötürücü  mühit  kimi  onların  istifadəsi  mümkünsüz 
sayılır.  Bunun  üçün  içlik  və  örtük  materiallarının  teplofiziki  xarakteristikalarını 
bilmək  çox  vacibdir.  Hazırda  işıqötürücülər  geniş  temperatur  intervalında  (-40-
dan +85
0
S-yə qədər) işləmə qabiliyyətinə malikdir.  
Bu  məqsədlə  adiabatik  kalorimetriya  metodu  ilə  5-300  K  temperatur 
intervalında şüşəvari SiO
2
-nin və onun əsasında ona vurulan B
2
O
3
, GeO
2
, TiO
2
 və 
Al
2
O
3
 (mol %-lə) oksidlərinin onun (SiO
2
) istilik tutumuna (Cp) təsir xarakterinin 
temperatur  və  konsentrasiyadan  asılılığını  öyrənmişik  [4,5].  Bu  təcrübi  qiymətlər 
ə
sasında  entropiya  (ΔS),  entalpiya  (ΔH)  və  sərbəst  enerjisinin  (ΔF)  dəyişməsi 
hesablanıb  (bax  cədvəl).  Müəyyən  edilib  ki,  həmin  materialların  təmiz  SiO
2
-yə 
nəzərən  istiliyə  davamlılığı  daha  yüksəkdir.  Hətta  cədvəldə  verilən  4  və  12  №-li 
maddələrdə  istilik  tutumunun  temperatur  asılılığında  anomaliya  (C
p
-nin 
maksimum  qiymətə  çatması)  müşahidə  edilmişdir  (uyğun  olaraq  80%  və  30%). 
Alınan  nəticələrin  həmin  materiallardan  hazırlanan  işıqötürücü  optik  liflərin 
tətbiqi sahəsində istifadə əvəzsizdir. 
İşıqötürücü  optik  şüşə  liflər  hələ  lazer  kəşf  olunana  qədər  tibbdə  insanın 
daxili  orqanlarını  müşahidə  etməkdə  (fibroskop  cihazı)  istifadə  olunurdu  (1957). 
Bu zaman işıq mənbəyi kimi civə lampası və b. götürülürdü. Fibroskop (yuxarıda) 
mədə  və  bir  çox  digər  orqanların  xəyalını  ötürə  bilir.  Linza  ksenon  qövs  lampası 
işığını  işıqötürücü  liflərdən  ibarət  bağın  girişinə  fokuslayır.  İşıqötürücülərdən 
keçən işıq mədədə olan polipi işıqlandırır. Polipdən əks olunan işıq linza vasitəsilə 
işıqötürücülərin  bağının  dirəyinə  fokuslanır.  Bağda  hər  bir  işıqötürücü  bütöv 
xəyalın  bir  hissəsini  ötürür.  Bağın  xarici  ucundan  çıxan  işıqla  polipin  fibroskop 
vasitəsilə  alınan  monitora  verilir  və  həkim  onu  izləyir.  Fibroskoplar  tez-tez 
endoskop  adlanan  daha  mürəkkəb  cihazlara  daxil  edilir,  hansı  ki,  onlar  digər 
alətlərin yeridilməsi üçün kanala malikdir. 
Lazer  –  işıqötürücü  sisteminin  bədxassəli  şişlərin  fotodinamik  terapiya-
sında  tətbiqi  son  illər  intensiv  aparılır.  Belə  ki,  fotodinamik  effektin  ardıcıl 
öyrənilməsi  (bioloji  vacib  molekulların  görünən  işığın  təsiri  altında  molekulyar 
oksigenin  və    fotosensibilizatorun  iştirakı  ilə  oksidləşməsi)  tibdə  yeni  istiqamətin 
inkişafına gətirdi – bədxassəli şişlərin fotodinamik terapiyasına [6]. 
Fotosensibilizatorlar – bu maddədir. İşığı udma qabiliyyətinə malik olub və 
bioloji toxumalarda  kimyəvi reaksiyanı induksiyalayır.  
Piqment  iynə  ilə  orqanizmə  vurulur.  Bundan  təqribən  48-72  saat    sonra 
xərçəngin zədələdiyi toxumalarda selektiv toplanır. 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
180 
Жядвял  № 1. 
 
Optik  liflə  ötürülən  kriptonda  lazerin  mavi-bənövşəyi  işığı  (piqmentin) 
xərçəng  toxumalarında  toplanan  fotosensibilizatorun  boyayıcısını  həyacanlan-
dıraraq flüoressensiyasını yaradır və toxumalarda bioloji çevrilmənin yaranmasına 
səbəb olan selektiv fotokimyəvi reaksiyalar silsiləsi yaranmasına səbəb olur. Sonra 
optik lif boyunca şişi dağıdan başqa dalğa uzunluğuna  malik ikinci işıq mənbəyi 
kimi  arqon  lazeri  daxil  edilir  –  qırmızı  boyayıcıda  lazer,  onun  şüalanması  şişdə 
olan  piqmentin  molekullarını  həyəcanlandırır.  Bu  molekullar  isə  öz  enerjisini 
oksigen molekullarına ötürür. Enerjinin ötürülməsi hesabına güclü oksidləşdirici 
olan və şişin parçalanmasını yaradan sinqlet oksigenin (
1
O
2
) yaranması baş verir. 
Həyəcanlanmış bu oksigen yüksək aktivliyə malik olub və bədxassəli şişi dağıtmaq 
qabiliyyətinə  malikdir  (şəklə  bax).  Beləliklə,  deyilən  fiziki  metod  klinikalarda 
xərçəngin  fotodinamik  diaqnostikası  və  terapiyasında  intensiv  olaraq  istifadə 
olunmaqdadır.  
Standart  temperaturda  (T=298,15  K)  SiO
2
-B
2
O
3
,  SiO
2
-GeO
2
,  SiO
2
-Al
2
O
3
  və 
SiO
2
-TiO
2
 şüşəyəbənzər sistemləri üçün istilik tutumunun entropiyanın, entalpiyanın 
və sərbəst enerjinin dəyişməsi cədvəl1-i. 
Fiziki metod olaraq lazer – işıqötürücü sisteminin digər terapevtik tətbiqi-
nin  daha  maraqlı  nailiyyəti  ürək-damar  xəstəliklərinin    müalicəsindən  ibarətdir. 
Ürək  damar  xəstəliklərinin  daha  ağır  forması  adlanan  aterosklerotik  kirəc 
qurumuş piy yığıntıları ilə arteriya divarlarının qalınlaşması və ya damarların qan 
çöküntüsü ilə tıxanması səbəbindən yaranır. Bu zaman qan dövranının pozulması 
№ 
Maddə 
Cp 
kal/mol
.
dər 
ΔS 
kal/dər 
ΔH
 
kal/mol
.
dər 
ΔF 
kal/mol
.
dər 
1 
SiO
2
 
11,27 
10,69 
1766 
4,77 
2 
99,36  mol%SiO
2
+ 
0,64 mol%B
2
O
3
 
13,42 
12,52 
2055 
5,63 
3 
98,56 mol%SiO
2
+ 
1,44 mol%B
2
O
3 
13,88 
13,05 
2106 
5,99 
4 
98,09 mol%SiO
2
+ 
1,91 mol%B
2
O
3
 
20,37 
17,12 
28,69 
7,49 
5 
96,65 mol%SiO
2
+ 
4,35 mol%B
2
O
3
 
14,39 
13,01 
2120 
5,90 
6 
92,22 mol%SiO
2
+ 
7,78 mol%B
2
O
3
 
15,17 
12,76 
2090 
5,85 
7 
84 mol%SiO
2
+ 
16 mol%B
2
O
3
 
11,76 
11,91 
1868 
5,64 
8 
96 mol%SiO
2
+ 
4 mol%B
2
O
3
 
11,34 
10,98 
1782 
5,00 
9 
94 mol%SiO
2
+ 
6 mol%B
2
O
3
 
11,48 
11,20 
1795 
5,17 
10 
89,8 mol%SiO
2
+ 
10,2 mol%B
2
O
3
 
12,77 
11,93 
1930 
5,45 
11 
99,41 mol%SiO
2
+ 
0,59 mol%B
2
O
3
 
12,75 
11,72 
1920 
5,22 
12 
97,00 mol%SiO
2
+ 
3 mol%B
2
O
3
 
14,32 
12,97 
2204 
5,59 
13 
90,60 mol%SiO
2
+ 
9,40 mol%B
2
O
3
 
13,63 
12,25 
2091 
5,42 
14 
96,12 mol%SiO
2
+ 
3,88 mol%B
2
O
3
 
11,25 
10,87 
1764 
5,06 
15 
89,75 mol%SiO
2
+ 
10,25 mol%B
2
O
3
 
11,05 
10,84 
1749 
4,98 
16 
62,05 mol%SiO
2
+ 
37,95 mol%B
2
O
3
 
12,39 
11,78 
1970 
4,94 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
181 
ani  olaraq  ürək  tutmaları,  insult  və  ayaqlarda  çürümənin  baş  verməsi  ilə 
nəticələnir.  Hazırda  arteriyaların  tıxanmasının  müalicəsi  üçün  həkimlər  dərialtı 
koronar anqioplastika üsulundan stifadə edirlər. Şəkildə bu üsulla müalicə üçün 
fibroskopu,  üfürülən  manjeti  və  şüalanmanı  ötürən  işıqötürücünü  birləşdirən 
tibbi  cihaz  göstərilib.  Əgər  arteriya  qismən  tıxanıbsa,  onun  büzülmə  sahəsinə 
kateterin  ucu  yeridilir.  Sonra  baloncuq  üfürülür  (yeridilir)  ki,  damarın  daxili 
divarı genişlənsin kirəci dağıtmaq üçün işıqötürücü liflər lazer şüalanmasını yaxşı 
ötürsün.  Bu  zaman  həkimlər  fibroskop  vasitəsilə  kirəc  və  ya  digər  damar 
tıxanmasını  vizual  müşahidə  edə  bilirlər.  Sonra  qan  axınını  müvəqqəti 
dayandırmaq  üçün damara  ötürülən  manjet  daxil  edilir,  işıqötürücü  ilə  ötürülən 
lazer  şüalanması  kirəci  dağıdır.  Manjetdən  hava  buraxıldıqdan  sonra  qan  axını 
bərpa olunur.