Саьламлыг  здоровье

Жядвял  № 2. 
Quba-Xaçmaz coğrafi zonası üzrə xəstələrin yaşına görə paylanma səviyyəsi 
 
Göstəricilər 
Xəstələrin yaşı göstəricilərinə görə bölgüsü 

2 
və p 
 



 
21,39 
p<0,001 
 
<15 
(n=16) 
16-30 
(n=139) 
31-40 
(n=131) 
41-50 
(n=150) 
51-60 
(n=91) 
61-70 
(n=43) 
>71 
(n=48) 
Xəs-
tə 
sayı 
±mp
% 
Kişi 
(n=380) 
12 
3,16±0,90 
87 
22,89±2,16 
87 
22,89±2,16 
88 
23,16±2,16 
44 
11,58±1,64 
22 
5,79± 
1,20 
40 
10,53±1,57 
Qadın 
(n=238) 
4 
1,68±0,83 
52 
21,85±2,68 
44 
18,49±2,52 
62 
26,05±2,85 
47 
19,75±2,58 
21 
8,82± 
1,84 
8 
3,36±1,17 
Bu  region  üzrə  kiĢi  xəstələrində  orta  yaĢ  (380  xəstə  üzrə)  42,63±0,89  yaĢ. 
Minimum  və  maksimum  yaĢ  1-82  olmuĢdur.  Qadın  cinsi  üzrə  isə  orta  yaĢ  (238 
xəstə üzrə) 42,82±1,01 yaĢ. Minimum və maksimum yaĢ 5-85 olmuĢdur.  
KiĢilər  arasında  87  xəstə  16-30  (22,89±2,16  yaĢ),  87  xəstə  31-40 
(22,89±2,16 yaĢ) və 88 xəstə 41-50 (23,16±2,16 yaĢ), qadınlar arasında  52 xəstə 
16-30  (21,85±2,68  yaĢ),  44  xəstə  31-40  (18,49±2,52  yaĢ),  62  xəstə  ilə  41-50 
(26,05±2,85 yaĢ) və 47 xəstə ilə isə 51-60 (19,75±2,58 yaĢ) yaĢ qruplarında xəstə 
sayı  digər  qruplarla  müqayisə  ciddi  fərqlə  üstünlük  təĢkil  etmiĢdir.  Statistik 
dürüstlük əmaslı-



21,39 p<0,001.  
Təhlildən  ümumi  olaraq  görünür  ki,  kiĢi  xəstələrində  16-50  yaĢ 
qruplarında SDX daha çox qeydə alınımıĢdırsa, qadın xəstələrində bu bir qədər də 
yüksək yaĢ qruplarında (50-60) daha çox müĢühidə edilmiĢdir. 
Quba-Xaçmaz  regionuna  daxil  olan  rayonların  əhalisi  arasında 
aĢkarlanmıĢ SDX olan xəstələrin yaĢ səviyyələrinə görə bölgüsü və bunun əsasında 
yaĢ  göstəricisinin  SDX  formalaĢmasındaki  risk  faktoru  rolu  aĢağıdakı  Ģəkildə 
ə
yani təsvir edilmiĢdir.  
ġəkil 2. Quba-Xaçmaz regionunda 
xəstələrin yaşlar üzrə bölünməsi 
Quba-  minimum  və  maksimum 
yaĢ  ümumi  3-81  (43,56±1,40  yaĢ),  kiĢi 
3-81 
(42,94±1,94), 
qadın 
5-71 
(44,56±1,90). 
Qusar-minimum 
və 
maksimum 
yaĢ 
ümumi 
10-81 
(42,51±1,71 
yaĢ), 
kiĢi 
10-81 
(42,13±2,21), qadın 11-80 (43,14±2,73). 
Xaçmaz-minimum  və  maksimum  yaĢ 
ümumi 1-85 (44,93±1,97 yaĢ), kiĢi 1-82 
(44,20±2,49), qadın 14-85 (46,17±3,27). 
Siyəzən-minimum  və  maksimum  yaĢ 
ümumi 16-78 (41,76±1,15 yaĢ), kiĢi 16-
78 
(39,94±1,37), 
qadın 
18-71 
(45,04±1,98). 
ġabran-minimum 
və 
maksimum  yaĢ  ümumi  17-82  (41,25±1,38  yaĢ),  kiĢi  18-82  (44,80±1,96),  qadın 
17-77 (36,72±1,71). 
Quba rayonu üzrə kiĢilərdə 19 xəstə 16-30 (18,10±3,76 yaĢ), 22 xəstə 31-
40 (20,95±3,97 yaĢ) və 21 xəstə ilə 41-50 (20,00±3,90 yaĢ) yaĢ qruplarında xəstə 
sayı  digər  qruplarla  müqayisə  ciddi  fərqlə  üstünlük  təĢkil  etmiĢdirsə,  qadın 
xəstələri arasında bir qədər fərqli qruplarda xəstə sayı üstünlüyə malik olmuĢdur-
20  xəstə  41-50  (23,40±2,76  yaĢ)  və  13  xəstə  ilə  51-60  (21,28±2,67  yaĢ)  yaĢ 
qrupları. Statistik dürüstlük əmaslı-



16,27 p<0,01.   

 
Qusar  rayonu  üzrə  kiĢilər  arasında  22  xəstə  16-30  (31,43±5,55  yaĢ),  13 
xəstə 31-40 (18,57±4,65 yaĢ) və 13 xəstə ilə 41-50 (18,57±4,65 yaĢ) qrupları, qadın 
xəstələri arasında da 10 xəstə 16-30 (23,26±6,44 yaĢ), 8 xəstə 31-40 (18,60±5,93 
yaĢ)  və  9  xəstə  ilə  41-50  (20,93±6,20  yaĢ)    yaĢ  qruplarında  xəstə  sayı  üstünlüyə 
malik olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



5,778 p>0,05.   
Xaçmaz rayonu üzrə kiĢilər arasında 12 xəstə 16-30 (23,53±5,94 yaĢ), 10 
xəstə 31-40 (19,61±5,56 yaĢ) və 14 xəstə ilə 41-50 (27,45±6,25 yaĢ) qrupları, qadın 
xəstələri  arasında  isə  6  xəstə  16-30  (20,00±7,30  yaĢ),  8  xəstə  41-50  (26,67±8,07 
yaĢ)  və  9  xəstə  ilə  51-60  (30,00±8,37  yaĢ)  yaĢ  qruplarında  xəstə  sayı  üstünlüyə 
malik olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



8,598 p>0,05. 
Siyəzən  rayonu  üzrə  kiĢilər  arasında  20  xəstə  16-30  (23,53±4,60  yaĢ),  31 
xəstə 31-40 (36,47±5,22 yaĢ) və 19 xəstə ilə 41-50 (22,35±4,52 yaĢ) qrupları, qadın 
xəstələri arasında isə 9 xəstə 16-30 (19,15±5,74 yaĢ), 15 xəstə 41-50 (31,91±6,80 
yaĢ)  və  12  xəstə  ilə  51-60  (25,53±6,36  yaĢ)  yaĢ  qruplarında  xəstə  sayı  üstünlüyə 
malik olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



12,38 p<0,01.   
ġabran  rayonu  üzrə  kiĢilər  arasında  14  xəstə  16-30  (20,29±4,84  yaĢ),  21 
xəstə 41-50 (30,43±5,54 yaĢ) və 13 xəstə ilə 51-60 (18,84±4,71 yaĢ) qrupları, qadın 
xəstələri arasında isə 17 xəstə 16-30 (31,48±6,32 yaĢ), 19 xəstə 31-40 (35,19±6,50 
yaĢ)  və  10  xəstə  ilə  41-50  (18,52±5,29  yaĢ)  yaĢ  qruplarında  xəstə  sayı  üstünlüyə 
malik olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



12,77 p<0,01.   
Təhlildən ümumi olaraq görünür ki, kiĢilər arasında 16-50 yaĢ qruplarında 
SDX  daha  çox  qeydə  alınımıĢdır.  Yalnız  ġabran  rayonunda  bir  qədər  irəli  yaĢ 
qrupunda da (<60), yəni, qadınlarda kiĢilərdən fərqli olaraq 16-60 yaĢ qruplarında 
SDX daha çox müĢahidə edilmiĢdir. Yəni qadınların yaĢlı qruplarında da (51-60) 
kiĢilərdən fərqli olaraq daha çox xəstələnmə hadisələrini görə bilərik.  
Qusar və Xaçmaz rayonlarından baĢqa digər 3 rayonda kiĢi-qadın nisbətin-
də statistik fərq açıq-aĢkar ortaya çıxmıĢdır. 
ġamaxı-Ġsmayıllı  regionu  üzrə  tədqiqatımızın  bu  bölməsində  ikinci 
istiqamət,  əsas  epidemiloji  faktorlardan  olan  xəstələrin  yaĢı  səviyyəsinin  SDX-nin 
yaranmasındakı  təsir  imkanlarının  analizidir.  Bu  mənada  təqiqatımızın  bu 
hissəsində də biz bunu həm ümumi, həm də ayrı-ayrı rayonlar üzrə təhlil etmiĢik.  
Жядвял  № 3. 
Şamaxı-İsmayıllı coğrafi zonası üzrə xəstələrin yaşına görə paylanma səviyyəsi 
Göstəricilər 
Xəstələrin yaşı göstəricilərinə görə bölgüsü 

2 
və p 
 



16,0
0 p<0,01 
 
<15 
(n=9) 
16-30 
(n=153) 
31-40 
(n=135) 
41-50 
(n=132) 
51-60 
(n=103) 
61-70 
(n=63) 
>71 
(n=60) 
Xəs-
tə 
sayı 
±mp
% 
Kişi 
(n=420) 
6 
1,43± 
0,58 
100 
23,81± 
2,08 
97 
23,10± 
2,06 
77 
18,33± 
1,89 
53 
12,62± 
1,62 
42 
10,0± 
1,46 
45 
10,71± 
1,51 
Qadın 
(n=235) 
3 
1,28± 
0,73 
53 
22,55± 
2,73 
38 
16,17± 
2,40 
55 
23,40± 
2,76 
50 
21,28± 
2,67 
21 
8,94± 
1,86 
15 
6,38±1,59 
 
Bu  region  üzrə  kiĢi  xəstələrində  orta  yaĢ  (420  xəstə  üzrə)  43,99±0,88  yaĢ. 
Minimum  və  maksimum  yaĢ  4-90  olmuĢdur.  Qadın  cinsi  üzrə  isə  orta  yaĢ  (235 
xəstə üzrə) 44,28±1,09 yaĢ. Minimum və maksimum yaĢ 4-87 olmuĢdur.  
KiĢilər  arasında  100  xəstə  16-30  (23,81±2,08  yaĢ),  97  xəstə  31-40 
(23,10±2,06 yaĢ) və  77 xəstə 41-50 (18,33±1,89 yaĢ), qadın xəstələri arasında isə 
53 xəstə 16-30 (22,55±2,73 yaĢ), 38 xəstə 31-40 (16,17±2,40 yaĢ), 55 xəstə ilə 41-
50 (23,40±2,76 yaĢ) və 50 xəstə ilə 51-60 (21,28±2,67 yaĢ) yaĢ qruplarında xəstə 
sayı  digər  qruplarla  müqayisə  ciddi  fərqlə  üstünlük  təĢkil  etmiĢdir.  Statistik 
dürüstlük əmaslı-



16,00 p<0,01. 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
84 
Təhlildən  də  görünür  ki,  kiĢi  xəstələrində  16-50,  qadın  xəstələrində  isə  bir 
qədərə də yüksək 16-60 yaĢ qruplarında SDX ilə xəstələnmə riski daha yüksəkdir.  
ġamaxı-Ġsmayıllı  regionuna  daxil  olan  rayonların  əhalisi  arasında  SDX 
aĢkarlanmıĢ  xəstələrin  yaĢ  səviyyələrinə  görə  bölgüsü  və  bunun  əsasında  yaĢ 
göstəricisinin  SDX  formalaĢmasındaki  risk  faktoru  rolu  aĢağıdakı  Ģəkildə  geniĢ 
Ģərh edilmiĢdir.   
ġəkil 3. Şamaxı-İsmayıllı regionunda 
xəstələrin yaşlar üzrə bölünməsi 
 
ġamaxı-minimum  və  maksimum 
yaĢ  ümumi  5-87  (43,99±1,50  yaĢ),  kiĢi 
5-87 
(43,70±1,82), 
qadın 
15-71 
(44,86±2,48).  Ġsmayıllı-  minimum  və 
maksimum 
yaĢ 
ümumi 
16-87 
(43,06±1,05 
yaĢ), 
kiĢi 
16-80 
(40,05±1,39),  qadın  17-87  (46,06±1,52). 
Ağsu-minimum  və  maksimum  yaĢ 
ümumi 4-90 (47,64±1,48 yaĢ), kiĢi 4-90 
(49,39±1,72),  qadın  4-71  (41,21±2,54). 
Qobustan-  minimum  və  maksimum  yaĢ 
ümumi 16-81 (40,90±1,67 yaĢ), kiĢi 6-79 (41,72±2,07), qadın 18-81 (39,50±2,82). 
ġamaxı rayonu üzrə kiĢilərdə 29 xəstə 16-30 (26,61±4,23 yaĢ), 22 xəstə 31-
40 (20,18±3,84 yaĢ) və 19 xəstə ilə 41-50 (17,43±3,63 yaĢ) yaĢ qruplarında xəstə 
sayı  digər  qruplarla  müqayisə  ciddi  fərqlə  üstünlük  təĢkil  etmiĢdirsə,  qadın 
xəstələri arasında bir qədər fərqli qruplarda xəstə sayı üstünlüyə malik olmuĢdur-
10 xəstə 41-50 (27,78±7,47 yaĢ) və 9 xəstə ilə 51-60 (25,00±7,22 yaĢ) yaĢ qrupları. 
Statistik dürüstlük əmaslı-



8,16 p>0,05.   
Ġsmayıllı rayonu üzrə kiĢilər arasında 42 xəstə 16-30 (31,82±4,05 yaĢ), 29 
xəstə  31-40  (21,97±3,60  yaĢ),  25  xəstə  ilə  41-50  (18,94±3,41  yaĢ)  və  20  xəstə  ilə 
51-60  (15,15±3,12  yaĢ)  qrupları,  qadın  xəstələri  arasında  da  31  xəstə  16-30 
(23,31±3,67 yaĢ), 18 xəstə 31-40 (13,53±2,97 yaĢ), 28 xəstə ilə 41-50 (21,05±3,54 
yaĢ)  və  31  xəstə  ilə  51-60  (23,31±3,67  yaĢ)  yaĢ  qruplarında  xəstə  sayı  üstünlüyə 
malik olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



2,918 p<0,01. 
Ağsu rayonu üzrə kiĢilər arasında <15 yaĢ qrupunu çıxmaq Ģərti ilə digər 
yaĢ qruplarında təxminən bir-birinə bərabər sayda xəstə qeydə alınmıĢdır: 19 xəstə 
16-30  (15,20±3,21  yaĢ),  27  xəstə  31-40  (21,60±3,68  yaĢ),  20  xəstə  ilə  41-50 
(16,00±3,28  yaĢ),    15  xəstə  ilə  51-60  (12,00±2,91  yaĢ),  18  xəstə  ilə  61-70 
(14,40±3,14 yaĢ) və 23 xəstə ilə >71 (18,40±3,47 yaĢ) yaĢ qrupları.  Qadın xəstələri 
arasında 5 xəstə 16-30 (14,71±6,07 yaĢ), 8 xəstə 31-40 (23,53±7,27 yaĢ), 10 xəstə 
41-50 (29,41±7,81 yaĢ) və 6 xəstə ilə 51-60 (17,65±6,54 yaĢ) yaĢ qruplarında xəstə 
sayı üstünlüyə malik olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



10,05 p<0,05. 
Qobustan rayonu üzrə kiĢilər arasında 10 xəstə 16-30 (18,52±5,29 yaĢ), 19 
xəstə 31-40 (35,19±6,50 yaĢ) və 13 xəstə ilə 41-50 (24,07±5,82 yaĢ) qrupları, qadın 
arasında isə 12 xəstə 16-30 (37,50±8,56 yaĢ), 6 xəstə 31-40 (18,75±6,90 yaĢ) və 7 
xəstə  ilə  41-50  (21,88±7,31  yaĢ)  yaĢ  qruplarında  xəstə  sayı  üstünlüyə  malik 
olmuĢdur. Statistik dürüstlük əmaslı-



6,399 p>0,05. 
Təhlildən ümumi olaraq görünür ki, kiĢilər arasında 16-50 yaĢ qruplarında 
SDX  daha  çox  qeydə  alınımıĢdır.  Yalnız  Ağsu  rayonunda  bir  qədər  irəli  yaĢ 
qrupunda da (51-60, 61-70 və >71) daha çox xəstə müĢahidə olunmuĢdur. Qadın 
xəstələrində  kiĢilərdən  fərqli  olaraq  əksər  hallarda  16-60  yaĢ  qruplarında  SDX 
daha  çox  müĢahidə  edilmiĢdir.  Yəni  qadınların  yaĢlı  qruplarında  da  (51-60) 
kiĢilərdən  fərqli  olaraq  daha  çox  xəstələnmə  hadisələrini  görə  bilərik.  Yalnız 

 
Qobustan  rayonunda  kiĢilərdə  olduğu  kimi  qadınlarda  da  əksər  hallarda  16-50 
yaĢ qruplarında daha çox xəstə müĢahidə edilmiĢdir. 
ġamaxı  və  Qobustan  rayonlarından  baĢqa  digər  2  rayonda  (Ġsmayıllı  və 
Ağsu rayonları) kiĢi-qadın nisbətində statistik fərq açıq-aĢkar ortaya çıxmıĢdır. 
Yekun  Beləliklə,  hər  üç  coğrafi  zonaya  ümumi  Ģəkildə  xəstələrin  cins  və 
yaĢı parametrlərindən baxsaq, SDX-nin formalaĢması kiĢilərdə qadınlardan daha 
çox  olur.  Eyni  zamanda  yaĢ  səviyyəsinə  gəldikdə,  kiĢilərdə  xüsusilə  16-50, 
qadınlarda isə bir qədər də yüksək <60 və bəzən >60 yaĢ mərhələlərində SDX daha 
çox müĢahidə edilir. Bütün bunlardan belə bir ümumi nəticə yaranır ki, SDX-nin 
yaranmasında və formalaĢmasında insanarın cinsi və yaĢının rolu vardır.  
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.Ketabchi A, Azizolahi GH. Prevalence of symptomaticurinary calculi in Kerman, Iran. // Urology J. 2005; 5: 156-160. 
2.Shirazi F, Shahpourian F, Khachian A, et al. Personal characteristics and urinary stones. // Hong Kong J Nephrol 2009; 11: 14-19. 
3.Taylor EN, Curhan GC. Effect of dietary modification on urinary stone risk factors. // Kidney Int 2006;69:1093.  
4.Pyrah LN. Epidemiology of urolithiasis, in renal calculus. New York: Springer, Berlin Heidelberg; 1979. p. 3.  
5.Adayener C., İşeri C., Şenkul., Karademir K. ve.ark. Tekrarlayan taş hastalığı: epidemiolojik bir araştırma. // Türk Üroloji Dergisi, 
2002. 28(4):428-436.  
6.Kodama H; Ohno Y. Analytical epidemiology of urolithiasis//Hinyokika Kiyo Jun. 1989. № 5(6). p. 935-47.  
7.Straub M., Hautmann R.,E.  Developments in stone prevention. Curr. Opin. Urol. (2005) 15(2): 119-26.  
8. Meschi T. Body weight, diet and water intake in preventing stone disease. Urol (2004) int. 7(1): 72-29. 7 
9.Soucie J.M., Coates R.J., McClellan W., 
et al.  Relation between geographic variablity in kidney stone prevalence and risk factors 
for stones. American Journal of Epidemiology. Mar. (1996)  1. 143(5): 487-95.  
10. Мир-Касимов М.А. Материалы к изучения мочекаменной болезни в Азербайджане: Автореф. Дисс. … докт. мед. наук. – 
Баку, 1928.  
11. Michael  J  Soucie,  Michael  J  et  al.    Demographic  and  geographic  variability  of  kidney  stones  in  the  United  States.  Kidney 
İnternational 1994 46, 893 – 899; doi: 10. 1038/ki. 1994. 347.  
12. Soucie JM, Coates RJ, McClellan W, et al. Relation between geographic variability in kidney stones prevalence and risk factors 
for stones. American journal of epidemiology, 1996 Mar 1 Vol. 143, No. 5, pp. 487-95. 16 
13. Trinchieri A. Epidemiology of urolithiasis. //Arch Ital Urol Androl. 1996;68:203-250. 17 
14. Scales C.D. Jr., Curtis L.H., Norris R.D., 
et al. Changing gender prevalence of stone disease//J Urol. 2007;177:979–82.  
15. Dall’Era  J.E.,  Kim  F.,  Chandhoke  P.S.  Gender  differences  among  Hispanics  and  Caucasians  in  symptomatic  presentation  of 
kidney and ureteral stones// J Endourol. 2005;19:283–6. 19 
16. Rafiei  H.,  Malekpoor  F.,  Amiri  M., 
et  al.    Kidney  Stone  Development  among  Older  Adults  in  Iran.  Journal  of  The  Indian 
Academy of Geriatrics, 2014; 10:10-13.  
17. Tanthanuch M., Apiwatgaroon A., Pripatnanont C. Urinary tract calculi in southern Thailand// J Med Assoc Thai. 2005;88:80–5. 
21 
18. Iranmanesh S, Rafiei H,  Aein F. The study of potential drug  - drug interactions among older patients admitted to the intensive 
care unit in Kerman, Iran. ME-JAA 2012; 9: 37-41. 
 
Р Е З Ю М Е 
 
СРАВНИТЕЛЬНЫЙ ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ БОЛЬНЫХ 
МОЧЕКАМЕННОЙ БОЛЕЗНЬЮ СРЕДИ НАСЕЛЕНИЯ СЕВЕРНЫХ И СЕВЕРО-
ЗАПАДНЫХ РЕГИОНОВ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ В ЦЕЛОМ, И 
ОТДЕЛЬНЫХ РАЙОНОВ, ВХОДЯЩИХ В КАЖДЫЙ РЕГИОН, ПО ПОЛУ И 
ВОЗРАСТУ 
 
Гусейн-заде Р.T. 
Азербайджанский Медицинский Университет, Кафедра урологии, город Баку, 
Азербайджанская Республика.  
 
Под  мочекаменной  болезнью  (МКБ)  подразумевается  каменная 
болезнь, с которой мы можем столкнуться в любой части мочевых путей. 
Исследовательская  работа  проведена  на  базе  кафедры  урологии 
Азербайджанского  Медицинского  Университета  при  Республиканской 
Клинической  Больнице  имени  академика  М.А.Миркасимова,  и  базах 
центральных больниц, входящих в Северную и Северо-Западную географии-
ческие зоны Азербайджанской Республики. 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
86 
Предмет  клинического  наблюдения  составляют  пациенты,  которым 
было проведено обследование и лечение по диагнозу МКБ за 2007-2011 гг. В 
целом,  наблюдалось  2305  пациентов.  1505  из  пациентов  (65,29±0,99%) 
составили мужчины, 800 (34,71±0,99%) женщины. 

2
 =2305 и p<0,001. 867 из 
пациентов  (37,61±1,01%)  входят  в  группу  городского,  1438  (62,39±1,01%) 
сельского  населения.  При  рассмотрении  распределения  пациентов  по 
половому признаку, 565 пациентов мужского пола (37,54±1,25%) относятся к 
группе  городского,  940  (62,46±1,25%)  к  сельского,  и  302  пациента  женского 
пола  (37,75±1,71%)  к  городского,  498  (62,25±1,71%)  сельского  населения. 

2
 
=0,01 и p>0,05. 
Срок  пребывания  пациентов  в  стационаре  в  целом  (2305  пациентов) 
колебался  между  1-48  днями  (12,59±0,17%).  Срок  пребывания  пациентов-
мужчин  (1505  пациентов)  в  стационаре  также  колебался  в  интервале  1-48 
дней (12,46±0,22%), тогда как у женщин-пациентов данный срок составил 1-
38 дней (12,85±0,27%). 
В  общем  числе  пациентов  возрастной  интервал  наблюдаемых  нами 
пациентов  равнялся  1-90  (43,75±0,36%)  годам.  Данный  показатель  среди 
пациентов-мужчин зарегистрирован в интервале 1-90 (44,50±0,47%), а среди 
пациентов-женщин 4-87 (42,34±0,53%) лет.  
Таким  образом,  если  рассмотреть  все  три  географические  зоны  в 
целом с точки зрения половых и возрастных параметров, формирование МКБ 
у мужчин встречается чаще, чем у женщин. Также, что касается возрастного 
уровня,  у  мужчин  МКБ  больше  наблюдается  у  мужчин  в  частности,  в 
возрасте 16-50, а у женщин чуть выше – в возрасте <60, а иногда >60 лет. Из 
всего  изложенного  вытекает,  что  пол  и  возраст  людей  играют  роль  в 
возникновении и формировании МКБ. 
Ключевые слова: мочекаменная болезнь, эпидемиология, индекс массы 
тела. 
 
S U M M A R Y 
 
IN RELATION TO SEXES AND AGES OF UROLITHIASIS PATIENTS, GENERAL 
EPIDEMIOLOGICAL ANALYSES  ON  NORTHERN AND NORTH-WEST REGIONS 
OF AZERBAIJAN REPUBLIC AND COMPARATIVE EPIDEMIOLOGICAL ANALYSES  
ON  PEOPLE OF DIFFERENT REGIONS OF AZERBAIJAN REPUBLIC  
COMPARATIVE EPIDEMIOLOGICAL ANALYSES 
 
Huseynzada R.T. 
Azerbaijan Medical University Department of Urology, Baku city, Azerbaijan 
 
Key wards: urinary stone disease (USD), epidemiology, body mass index 
(BMI). 
Urolithiasis  means  urinory  stone  disease  that  can  meet  in  any  part  of 
urinary tract. 
Research work has been held on the basis of central hospitals of regions 
which are entered into Northern and North-West geographical zones of Azerbaijan 
Republic  and  at  the  base  of  Republic  Clinic  Hospital  named  after  academician 
M.A.Mirgasimov, Urology Department, Azerbaijan Medical University.    
Subject  of  clinical  observations  are  patients  having  examined  and  cured 
from  urolithiasis  by  2007-2011.  Generally  2305  patients  have  been  observed. 
1505 male patients (65,29±0,99%), 800 (34,71±0,99%) female patients. 
2
 =2305 
and  p<0,001.  867  patients  (37,61±1,01%)  live  in  cities,  1438  patients 
(62,39±1,01%) live in rural areas. If we make sex distribution among patient, we 
could see that 565 (37,54±1,25%) male patients live in cities, 940 (62,46±1,25%) 
male patients live in rural areas,  302 (37,75±1,71%) female patients live in cities, 
498 (62,25±1,71%) female patients live in rural areas-

2
 =0,01 və p>0,05. 

 
Generally,  the  length  of  stay  at  hospital  for  patients  (2305  patients)  is 
between  1-48  days  (12,59±0,17%).      If  period  of  hospital  treatment  for  male 
patients is also between 1-48 days (12,46±0,22%),  this period in femal patients is 
between 1-38 (12,85±0,27%). 
Age  internal  of  general  patients  is  between  1-90  (43,75±0,36%).    This 
indicator  is  registered  in  male  patients  between  1-90  (44,50±0,47%),  in  female 
patients between 4-87 (42,34±0,53%).  
So,  if  we  consider  sex  and  age  parameters  of  patients  generally  in  three 
geographical zones, mainly men suffered from urolithiasis than women.  Also age 
level  is  especially  16-50  in  men,  higher  <60  and  sometimes  >60  in  women.  We 
come  to  the  conclusion  that,  sex  and  age  of  people  play  important  role  in 
formation of urolithiasis. 
 
Дахил олуб:  2.09.2015. 
 
 
BÖYRƏK VƏ SĠDĠK AXARI DAġLARININ MÜALĠCƏSĠNDƏ 
URETEROSKOPĠK KONTAKT LĠTOTRĠPSĠYADAN SONRA 
DĠSTANSĠON ZƏRBƏ-DALĞA LĠTOTRĠPSĠYASININ TƏTBĠQ 
OLUNDUĞU HALLAR. 
 
Zairov N.F., Fiqarov V.Ġ., Əkbərov K.R. 
 
Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Tibb İdarəsinin 
A.N.Heydərov adına Respublika hospitalı, Bakı. 
Akademik M.C.Cavadzadə adına Respublika Klinik Urologiya 
Xəstəxanası, Bakı. 
 
Sidik daĢı xəstəliyi (SDX) uroloji xəstəliklərin 30-40 %-ni,sidik axarlarının 
daĢları bütün SDX-nin 50%-ni, vahid böyrəyin sidik axarının daĢları isə 2-6%-ni 
təĢkil  edir.  Yeni  diaqnostika,  müalicə  və  profilaktika  üsullarının  inkiĢafına, 
təkmilləĢməsinə baxmayaraq bu göstəricilərin azalma meyli demək olar ki, yoxdur 
(1,2). 
Sidik  axarlarının  daĢla  obstruksiyası  urolitiaz  zamanı  daha  çox  rast 
gəlinən  pataloji  hallardandır.  Distansion  zərbə-dalğa  litotripsiyası  və  endoskopik 
texnologiyalar  əmələ  gələnə  qədər  sidik  axarı  daĢı  olan  xəstələrin  əsas  müalicə 
metodu açıq ureterolitotomiya idi. Hal-hazırda az invaziv üsul ilə müdaxilə, əksər 
hallarda  travmatik  açıq  əməliyyatdan  xilas  olmağa  və  əsas  müalicə  prinsiplərini 
pozmadan son dərəcə az risklə və stasionar çarpayı gününü azaltmaqla xəstələrdə 
lazımı  nəticəni  əldə  etməyə  imkan  verir.  Kontakt  ureteroskopik  litotripsiya  sidik 
axarı  daĢı  olan  xəstələrin  müalicəsində  effektiv,  radikal  və  az  invaziv  üsuldur 
[1.2.3.4] Lakin buna baxmayaraq, məlumdur ki, ureteroskopik kontakt litotrpsiya 
ilə müalicə sidik axarlarının aĢağı 1/3 daĢlarında daha effektlidir, orta və yuxarı 
1/3  daĢlarında  isə  daĢların,  yaxud  daĢ  fraqmentlərinin  böyrək  daxilinə 
miqrasiyasını  nəzərə  alaraq  effektivliyi  nisbətən  azalır.  Aparılan  tətqiqat  iĢində  də 
rast  gəlinən  bu  qrup  xəstələr  (kontakt  ureteroskopik  litotripsiya  zamanı  böyrəyə 
retroqrad miqrasiya etmiĢ daĢ və ya daĢ fraqmentləri olan xəstələr, eləcə də sidik 
axarında  və  paralel  olaraq  həmin  böyrəkdə  müĢtərək  daĢı  olan  xəstələr)  seçilmiĢ-
dir.