Sənaye və energetikada istifadə edilən sular (km3 / il )
Qurudakı
suyun əsas kütləsi
Antarktida,
Qrenlandiya qütb adaları və dağlarda olan buzlaqlar olub
ümumi su ehtiyatının 1,86% – ni, şirin suyun isə 70,3% -ni
təşkil edərək yüksək əks etdirmə qabiliyyətilə (albedo) Yer
üzərində atmosferin qlobal istilik balansının formalaşmasına
böyük təsir göstərir.
Yeraltı suların ümumi həcmi hidrosferin 1,68% -ni
təşkil edir, onların təxminən yarısı – şirin sulardır.
Dünya okeanı, buzlaqlar və yeraltı sular hidrosfer
suyunun 99,94 % - ni təşkil edir.Çaylar hidrosferin əsas
komponenti olub dünyada onların suyunun həcmi ümumi su
58
ehtiyatının yalnız 0,0002 % - i , şirin su ehtiyatının isə 0,006 %
- i qədərdir.
Cədvəl 9.3
Suyun fiziki – kimyəvi xassələri və əhəmiyyəti
Dünya okeanı, buzlaqlar və yeraltı sular hidrosfer
suyunun 99,94 % - ni təşkil edir.Çaylar hidrosferin əsas
komponenti olub dünyada onların suyunun həcmi ümumi su
59
ehtiyatının yalnız 0,0002 % - i , şirin su ehtiyatının isə 0,006 %
- i qədərdir.
Cədvəl 9.4
Yerin su ehtiyatları. (E.P.Romanova və b. , 1993
)
Suyun qlobal dövranının təbiətdə əsas mənbəyi Günəş
sayılır. Günəş enerjisinin təsiri ilə okeanın və qurunun
səthindən su buxarlanaraq atmosferə qalxır. Su buxarları
havaya qalxaraq soyuyur, kondensasiya olunaraq buludlar
əmələ gətirir. Buludlar kifayət qədər soyuduqdan sonra yağış
və qar şəklində okeanın və qurunun səthinə düşür. Düşən
yağıntılar yenidən buxarlanaraq atmosfer yağıntıları şəklində
yenidən qayıdır. Quruya düşən yağmurların bir hissəsi torpağa
hopur, bir hissəsi səthi axım əmələ gətirərək çaylara tökülür və
yenidən okeanlara qayıdır. Qrunt suları isə bulaqlar şəkilində
Yer səthinə çıxır və ya bitki örtüyünün fəaliyyəti nəticəsində
transpirasiya olunur. Materik və okeanlar daxilində su dövranı
bu cür gedir (Şəkil 9.1.).
|