Samarqand davlat tibbiyot universiteti buxoro davlat tibbiyot instituti

Gospital xirurgiyasi
179 Sahifa 
Proksimal zararlanishda kollateral qon aylanishining rivojlanishi darajasi 
ichki yonbosh va chuqur son arteriyalari zararlanish darajasiga bog’liq 
bo’ladi. Tomirlarning distal zararlanishida kollateral qon aylanishi 
rivojlanishi juda sust bo’ladi. Bu holatda boldirning pastki uchligida va 
oyoq panjalarida mushaklar gipotrofiyasi va trofik o’zgarishlar rivojlanadi. 
Oyoq arteriyalarning surnkali obliteratsiyalovchi kasalliklari (OASOK) 
patogenezi nafaqat magistral qon tomirlar yopilishi bilan tushuniladi, bu 
holat shu kasalliklarda qon aylanishini to’liq o’rganishni talab kiladi. 
Obliteratsiyalovchi kasalliklar bilan og’rigan bemorlarni morfologik 
tekshiruvida 
mikrotsirkulyatsiyaning 
barcha 
sathida 
o’zgarishlar 
aniqlangan. Arteriolalar konturlarining notekisligi, g’adir-budirligi, 
torayishi va devorlarining qalinlashishi kuzatiladi. Kapillyarlar ham keskin 
deformatsiyaga uchragan va to’g’nog’ichsimon kengayib ketgan bo’ladi. 
Kasallik og’irlashishi bilan ishlab turgan kapillyarlar soni kamayadi, ularda 
qon aylanishi keskin sekinlashadi. Tomir bazal qavati kengayadi, 
perikapilyar skleroz kuchayadi, kapillyarlarning bir qismi parchalanadi va 
nekrozga uchraydi. Magistral arteriyalarning yopilgan qismidan pastda 
tomir ichi bosimning kamayishi, arteriola va kapilyarlarning yopilishi 
kuzatiladi. Kapillyar qon aylanishining etishmovchiligi bemorlarda trofik 
yaralarni kelib chiqishining asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. 
V.S. Savelev (1997) bo’yicha, oyoqlarning og’ir darajali ishemiyasi 
arterial qon aylanishi etishmovchiligining asta-sekin zo’rayishi sababli 
kuzatiladi va oyoqlar arteriyalarining periferik qismida qon aylanishining 
dekompensatsiyasiga olib keladi. Kritik ishemiyaga xos bo’lgan 
patofiziologik fenomenlar kuzatiladi: perfuzion bosimning keskin 
kamayishi, qonni arteriovenoz shuntlanishi, boldirni ishemik shishishi, 
regulyator sistemalarni disbalansi, trombotsit va neytrofilli leykotsitlar 
biologik aktiv substantsiyalarini giperproduktsiyasi. A’zoga kislorodni 
etkazib kelishini keskin kamayishi va hujayra metabolizmining buzilishi 
boshlang’ich sabablardan biridir. Bunda mushak qon aylanishining 
buzilishi kelib chiqishi va oyoqlar ishemiyasi darajasiga bog’liq bo’lgan 
metabolik o’zgarishlar to’qimalarda regionar endotoksikozni kuchaytiradi. 
Bu o’z navbatida eritrotsitlar va boshqa xujayralar membranasiga ta’sir 
qilib, umumiy intoksikatsiyaga olib keladi. Tomir tonusini oshishi, arterial 
qon aylanishining kamayishi va venoz gipertenziyasi, ishemiyani 

---