Samarqand davlat universiteti sh. Usanov, Sh. Axmedova qizlar tarbiyasining o‘ziga xos xususiyatlari

---

1 
 
 
 
 
 
 

---

2 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
 
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI 
Sh.Usanov, Sh.Axmedova
QIZLAR TARBIYASINING O‘ZIGA 
XOS XUSUSIYATLARI
O‘quv-uslubiy qo‘llanma 
S
S
a
a
m
m
D
D
U
U
 
 
o
o
‘
‘
q
q
u
u
v
v
-
-
u
u
s
s
l
l
u
u
b
b
i
i
y
y
 
 
k
k
e
e
n
n
g
g
a
a
s
s
h
h
i
i
d
d
a
a
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
m
m
u
u
h
h
o
o
k
k
a
a
m
m
a
a
 
 
q
q
i
i
l
l
i
i
n
n
i
i
b
b
,
,
 
 
n
n
a
a
s
s
h
h
r
r
g
g
a
a
 
 
 
 
t
t
a
a
v
v
s
s
i
i
y
y
a
a
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
e
e
t
t
i
i
l
l
g
g
a
a
n
n
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(
(
2
2
0
0
1
1
8
8
-
-
y
y
i
i
l
l
 
 
1
1
5
5
-
-
s
s
e
e
n
n
t
t
y
y
a
a
b
b
r
r
,
,
 
 
1
1
-
-
b
b
a
a
y
y
o
o
n
n
n
n
o
o
m
m
a
a
)
)
.
.
Samarqand – 2018 

---

3 
U
U
D
D
K
K
 
 
5
5
7
7
7
7
.
.
2
2
 
 
B
B
B
B
K
K
 
 
4
4
7
7
.
.
3
3
 
 
Q
Q
 
 
 
 
5
5
1
1
 
 
 
 
Sh.Usanov, Sh.Axmedova. Qizlar tarbiyasining o‘ziga xos 
xususiyatlari. O‘quv-uslubiy qo‘llanma. – Samarqand: SamDU 
nashri, 2018. 76 bet. 
 
 
Ushbu 
o‘quv-uslubiy qo‘llanma maktabgacha ta’lim, 
pedagogika va psixologiya, boshlang‘ich ta’lim ta’lim yo‘nalishi 
talabalari uchun mo‘ljallangan. 
 
 
 
Mas’ul muharrir:
pedagogika fanlari nomzodi,
dotsent B.Doniev 
 
Taqrizchilar: SamDU xuzuridagi VXTXQTMO
xududiy markazi dots.A.Abdumannotov 
SamDU dots.N.Kiyamov 
 
 
 
ISBN 978-9943-997-26-4 
 
 
 
 
 
 
©Samarqand davlat universiteti,2018 

---

4 
KIRISH 
 
Sharq xalqlarida tarbiya borasida ulkan ma‟naviy meros 
yaratilgan. Bu meros asrlar davomida ajdodlardan avlodlarga o„tib 
sayqallanib yosh avlodni barkamolligini ta‟minlash uchun xizmat 
qilmoqda. Ana shunday an‟analarimizdan biri ayollar, onalar, xotin-
qizlar tarbiyasidagi boy pedagogik tajribadir. 
Qizlar tarbiyalayotgan oilalar millat kelajagiga mas‟ul eng 
katta tarbiyachilar hisoblanadi. Xotin-qizlarning jamiyatdagi o„rni, 
avvalo oilada shakllanadi. 
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevning 2018 yil 2 fevraldagi 
«Xotin-qizlarni qo„llab-quvvatlash va oila institutini mustahkamlash 
sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari 
to„g„risida» 5325-son Farmoniga muvofiq yurtimizda har bir xotin-
qizning muammosini yuqoridan his etib, manzilli tarzda ular bilan 
alohida ishlash davri kelganligini alohida ta‟kidladilar. 
Shu asosda O„zbekiston respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
2018 yil 14 martdagi 200-son qarori bilan “Xotin-qizlar bilan 
ishlash va oilalarda ma‟naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash 
bo„yicha mutaxassis to„g„risidagi Nizom” amaliyotga joriy etildi. 
O„zbek qizlarining ko„rkam xulqli bo„lishi eng asosiy 
fazilatlardan birini tashkil qiladi. Xulq qizning faqat axloq-odob, 
go„zallik, mehnat va boshqa tarbiyasining faqat nazariy asosini 
emas, balki ana shu tarbiyalar majmuining o„z shaxsiy hayotida 
qo„llashi deb izohlash to„g„ri bo„ladi. 
Oila tarbiyasida katta ma‟suliyat birinchi navbatda ota va ona 
zimmasiga tushadi. Shu o„rinda bir narsani alohida ta‟kidlash 
kerakki, bolalar tarbiyasida asosiy ta‟sirchan kuch-qudrat bu-
Onadir. Ota ko„pchilik xalqlarda oilaning moddiy ehtiyojlarini 
qondirish va ta‟minlash qolaversa oilaning xo„jalik ishlari bilan 
band bo„ladi. Bu o„zbek oilalarining tarixidan ma‟lum bo„lgan 
haqiqat va ota-bobolarimizdan meros bo„lib qolgan an‟anadir. 
Shunga ko„ra bola bilan ko„proq ona birga bo„ladi. Axir xalqimiz: 
“Sut bilan kirgan jon bilan chiqadi” deb bejiz aytmagan.
Jamiyatda ba‟zi oilalarida bola tarbiyasi borasida salbiy 
holatlarni 
uchratish 
mumkin. 
Masalan: 
ayrim 
ota-onalar 
farzandlarini bemehrligidan nolishadi. Yomon yo„lga kirib ketgan 

---

5 
farzandlari xususida ko„pchilik ota-onalarning fikrlari bir xil: “o„z 
bilganidan qolmaydi, hurmat qilishni bilmaydi”. Xo„sh o„sha 
bemehr bolaning otasi yoki onasini tarbiyali desa bo„larmikan? 
Ishdan so„ng, dam olish kunlari ota choyxonada, ona ham 
mehmondorchilikda 
bo„lsa. Ayniqsa ota ham ona ham 
“ishbilarmonlik”ga sho„ng„ib ketib, go„yo bola haqida tinmay 
qayg„urib, boshini har eshikka urayotgan bir paytda, oilada bola 
tarbiyasi bilan kim shug„ullanadi? Tarbiyasida nuqsoni bor bolalarni 
ko„payib borayotgani sir emas. Buni kelib chiqishini ichki va tashqi 
sabablari mavjud. Ota-onasi, qarindosh urug„i bola turib, gohida 
bolalar “Mehribonlik uyi”ga topshirilmoqda. Qachondan beri 
bizning xalqimiz “Mehribonlik uyi” degan atamani qo„llay 
boshladi? “O„nta bo„lsa o„rni boshqa” deya bir etak farzandni 
tarbiyalab voyaga etkazgan ota-bobolarimizning siri nimada ekan?
Keyingi vaqtlarda jamiyatimiz hayotida ayrim salbiy holatlar 
ham ko„zga tashlanmoqda. Afsuski, bugungi bozor iqtisodiyotida 
o„tayotgan sharoitda ayollarimizning ma‟lum qismi, tog„ni ursa 
talqon qilgudek erlari uylarida turib, “ishbilarmonlik” bahonasi 
bilan shaharma-shahar turli-tuman ashyolarni sotib yurishmoqda. 
Hatto sarson-sargardon bo„lsalar ham ayrim xorijiy mamlakatlarga 
ham “sayohat” qilib, borib kelayaptilar. Bu bilan o„zbek ayollari 
nomiga isnod keltirmoqdalar. 
Bunday qizlarni va ayollarni jamiyatimizga foydadan ko„ra 
ko„proq zarari tegadi. u kelajakda qanday oilani vujudga keltira 
oladi, hali o„zini tarbiyasi yaxshi emas-u u bolalariga qanday tarbiya 
bera oladi degan savollar bizni qiynaydi. Kelajakning tarbiyasi 
yomonlashuviga ko„p ofatlarni yomon narsalarni kelib chiqishiga 
zamin yaratiladi. 
O„zbek qizlarini oilada onalik faoliyatiga tayyorlashda oila 
hayotining, millat hayotining davomiyligini ta‟minlashda bilimlarni, 
tajribalarni bolalarga va ayniqsa qizlarga bera olishga o„rgatish 
O„zbekiston mamlakatining taraqqayotini tashkil etishning asosiy 
sharti hisoblanadi.
Agar onalarning qizlarga beradigan bilimlari, ko„nikma 
tajribalari davom etmas ekan, ya‟ni ajdodlardan avlodlarga 
o„tkazilmas ekan, oila hayoti ham, ijtimoiy hayot ham to„xtaydi. 
Shuning uchun oilada onalarning qizlarga beradigan bilimlari, 

---

6 
tajribalari oila va ijtimoiy hayotni davom ettirishning zaruriy 
ehtiyojlari talabi bo„lib kelgan va shunday bo„lib qoladi. Demak, 
oilada hayotni davom etishi uchun xotinlarning o„zlarini tarbiyalash 
shart ekan. Onalarni to„g„ri va mahsuli amaliy tarbiyalamay turib, 
qizlar hayotini davom ettirib bo„lmaydi. Qizlarni kelgusi oila 
hayotiga tayyorlash oilani, millatni, mamlakatni umuman xalqning 
hayotini davom ettirish deb izohlash mumkin.
O„zbek qizlarini tirishqoq bo„lishi uchun vaqtni o„tkazmay 
zehnini o„tkir qilish uning ustiga yuklanadigan qizlik, xotinlik, yosh 
onalik kabi ishlarini bajarishda kamchilik keltirmasin. Aksincha 
o„zingiz bilgan narsalaringizni, tajribalaringiz uchun hech bir vaqtda 
mag„rur bo„lmaslik kerakligini uqtiradi. Agar qizlar ana shu 
sifatlarni ya‟ni o„zbek qizlariga xos sifatlarni egallasa, o„zlarida 
tarkib toptirsa, bunday qizlar komil onalar ya‟ni insonlar 
bo„lganligini ko„rsatadi. Buning uchun ularni ayblash emas, balki 
boshqalarga ibrat qilib ko„rsatishga asos bo„lishini qizlar bilishlari 
kerak. Aslida millatning, mamlakatning ijtimoiy hayoti ana shunday 
sifatli qizlarning tarbiyalariga bog„liq deb xulosa qilsak to„g„ri 
bo„ladi. 
O„zbek qizlari birinchi navbatda milliy libosda kiyinsalar, 
ularning tarbiyalari to„g„ri olib borilgan bo„ladi. Hozirda ba‟zi 
tarbiyasi etarli bo„lmagan qizlarning ovro„pa uslubida kiyinishi 
holatlari sodir bo„lyapti. Bunga shu oiladagi ota-onalarning tarbiya 
sohasidagi bilimsizligi sabab bo„lyapti. Bunday holatlarga 
jamoatchilik asosida qurish kerak. 
Ota-onalar oldidagi ma‟suliyatning naqadar muhimligi 
shundan iboratki, ular bolaning har bir qadamini, har bir 
xattiharakatini zimdan kuzatib boradilar. Bolalar har qanday 
janjalni, yomon so„zlarni uzoq eslab yuradilar. Ayniqsa, qiz 
bolaning ko„ngli juda nozik bo„ladi. SHuning uchun ham ular 
noo„rin ishlatilayotgan yomon so„zlardan juda tez xafa bo„ladilar. 
Buning oldini olish maqsadida O„zbekiston Respublikasining 
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da “Yosh avlodni ma‟naviy 
axloqiy tarbiyalashda xalqning boy milliy, madaniy-tarixiy 
an‟analariga, urf-odatlari hamda umumbashariy qadriyatlariga 
asoslangan samarali tashkiliy pedagogik shakl va vositalari ishlab 

---

7 
chiqilib, amaliyotga joriy etiladi”, -deb belgilangan istiqbolli rejasi 
amaliy ahamiyat kasb etadi. 
Har bir ota-ona o„z farzandini sevadi. Hech kim ulardan 
yomon va baxtsiz insonlar etishib chiqishini istamaydi. Farzandning 
har bir yutug„i ota-onaning yuragini tog„dek ko„taradi, faxr va 
g„urur tuyg„ularini vujudga keltiradi. Ota-onaning jamiyatda tutgan 
o„rni, nufuzi, farzand tarbiyasida katta ahamiyatga ega. Bu narsa 
mansab bilan belgilanmaydi, eng yaxshi obro„ va e‟tibor halol 
mehnatdir. Halol mehnat bilan jamiyatda orttirilgan obro„ oilada 
farzandlar tarbiyasiga ijobiy ta‟sir qiladi. Farzand ham ota-
onalardek bo„lishga intiladi. Mehmondo„st oilada o„sgan farzandlar 
ham mehmondo„st bo„ladilar. 
Qiz bolani yoshligidan boshlab oilaviy odob-axloq qoidalariga 
odatlantirish, yaxshi xulq-atvorli bo„lishga o„rgatish ota-ona uchun 
ham farz, ham qarzdir. Ular bolalarda yoshligidan boshlab 
kishilarga mehr-muhabbatli, izzat-hurmatda bo„lish, insonning 
qadriga etish va hurmat qilish kabi ijobiy xislatlarni tarbiyalab 
borishlari zarur.