Şəbəkənin əsas xarakteristikaları

Şəbəkə kartı (adapteri). Şəbəkə kartı şəbəkə kompleksinə daxil olan qurğulardan biri olub xüsusi birləşdirici (razyom) qurğu vasitəsilə ana lövhə (plata) üzərində quraşdırılır. Birləşdirici qurğular kimi ISA (Cənaye standart arxitekturası), PCI (Xarici komponentlərin birləşdirilməsi) və s. portativ kompyuterlər üçün PCMCIA (Fərdi kompyuterlər üçün yaddaş platası istehsalçılarının assosiasiyası) şəbəkə kartından istifadə edilir. Hal-hazırda USB interfeyslər üçün də adapterlər tətbiq olunur.
Kompyuterlərdə daxili şəbəkə kartlarından da istifadə edilir. İstifadə edilən hər bir şəbəkə kartının öz ünvanı olur və bu ünvan IEEE komitəsi tərəfindən təyin olunur.
Daxili şəbəkə kartı mikroprosessorun daimi yaddaşına (ПЗУ-ya) proqram vasitəsilə yazılır. Qeyd olunmuş ünvan MAC ünvan adlandırılır.
Şəbəkə kartı iki qrupa bölünür:
* müştəri (kliyent) üçün ayrılmış kompyuterə görə;
* server üçün ayrılmış kompyuterə görə.
Müştəri üçün ayrılmış şəbəkə kartının FK-də qismən yerinə yetirdiyi işlərdən biri yerinə yetirilən proqramlarla ötürülən və qəbul edilən məlumatları bir yerə yığmaqdır (istifadəci ilə informasiya mübadiləsi təşkil etməkdir).
Belə adapterlər cox ucuz və sadə olur, lakin mərkəzi prosessoru əlavə işlərin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar daha çox yükləyir.

Kommutatorlar. Kommutator (Switch) – kommunikasiya multi prosessordur. Kommunikasiya informasiya mübadiləsinin təşkili və ötürülməsidir. Kommutator körpünün yeni nəsillərindəndir. Burada hər bir portda ixtisaslaşdırılmış xüsusi prosessorlar yerləşdirilir. Onların hər biri baza portları prosessorlarından asılı olmayaraq ayrılıqda körpü alqoritminə uyğun kadrları emal edir. Kommutator körpü kimi seqmentləşdirmə apardıqdan sonra portlararası paketlərin qəbul edilməsini MAC ünvanına uyğun yerinə yetirir. Kommutatorun körpüdən üstünlüyü onun məhsuldarlığının çox olmasıdır. Körpü verilənlərin qəbul edilməsi prosesində kadr tamamlanandan sonra onu uyğun çıxış portuna ötürür. Kommutator isə kadrların göndərilməsini tam gözləmir, düyün nöqtələrinin təyinatı məlum olan kimi göndərmə prosesinə başlayır. Bundan sonra kommutator müxtəlif port cütlüklərinin birləşdirilməsini təşkil edir. Bu da şəbəkənin buraxıcılıq qabiliyyətini dəfələrlə artırır. Bəzi hallarda kommutator, eyni zamanda bir neçə portu bir portla da birləşdirə bilir.
Kommutatorun Ethernet şəbəkəsində tətbiqini nəzərdən keçirsək, belə şəbəkədə kommutatorun hər bir portunun Ethernetin paketlər prosessoruna (EPP−Ethernet Pasket Processor) qulluq etdiyini görərik.
Ethernet də kommutator sistem moduluna malikdir, modul EPP prosessorların işini uyğunlaşdıraraq onlarda kommutatorun ünvan cədvəlini saxlamasını və kommutatorun təyin olunmuş xüsusi protokolla idarə olunmasını təmin edir.
Kommutatorun portları arasında kadrların ötürülməsi kommutasiya matrisində olduğu kimidir. Kommutatorun hər hansı bir portuna verilənlər kadrları daxil olduqda EPP prosessoru kadrların təyinatına görə ünvanlarını aralıq yaddaşda saxlayır.
Təyinata görə ünvanları qəbul edən prosessor həmin anda paketlərin ötürülməsi üçün baytlarla növbəti kadrlarının gəlməsini gözləmədən qərar qəbul edir.
Bu məqsədlə prosessor öz xüsusi keş yaddaşının ünvan cədvəlinə müraciət edir. Əgər o keş yaddaşda lazım olan ünvanı tapa bilmirsə, onda sistem moduluna müraciət edir. Sistem modulu çoxməsələli rejimdə işləyir və EPP prosessor kommutatorun başqa portlarının sorğularına da paralel qulluq edir.
Sistem modulu verilənlər kadrını kommutasiya etmək üçün ümumi ünvan cədvəlinə baxır və prosessor tapılmış ünvana görə (FK-in və portun ünvanına görə) ötürülməni yerinə yetirir.
Bu prosesdə cədvəldə qeyd edilən axırıncı ünvanı EPP prosessor növbəti istifadəçi üçün keş yaddaşda saxlayır.
Növbəti istifadəçinin FK-nin yaddaşında saxlanılmış ünvana qoşulması üçün EPP prosessor kommutasiya matrisinə müraciət edir və onun lazımi porta qoşulmasına cəhd göstərir. Əqər port boşdursa verilənlərin ötürülməsi davam etdirilir.
Port məşğul olan halda ötürülən verilənləri EPP prosessor yadda saxlayır və çıxış portunun boşalmasını gözləyir. Port boşaldıqdan sonra verilənlər çıxış portuna otürülür.
Kommutatorun məhsuldarlığına təsir edən xarakteristikalardan bir neçəsini qeyd edək:
* filtrləmənin sürəti;
* verilənlər kadrının hərəkət sürəti;
* buraxıcılıq qabiliyyəti;
* kadrların ötürülməsinin gecikdirilməsi.
Qeyd edilən xarakteristikalara təsir edən göstəricilər aşağıdakılardan ibarətdir: kadrların aralıq yaddaşdakı ölçüləri, daxili şınin məhsuldarlığı, prosessorun məhsuldarlığı, kommutator cədvəlinin daxili ölcüsü və s.
Kommutator yığılma quruluşuna görə aşağıdaki kimi təsnifləşdirilir:
* portların sabit sayına görə hazırlanmış kommutator;
* gövdəyə bərkidilmiş modul tipli kommutator;
* stek kommutatoru;
* modul-stek kommutatoru. Portların kommutasiyaolunma üsuluna görə hazırlanmış kommutatorlar aşaqıdakılardır:
* kommutasiya matrisinə görə hazırlanmış kommutator;
* ümumi şinli kommutator;
* kombinasiyalı (birləşdirilmiş) kommutator.
Kommutasiya matrisli kommutatorlarda prosessorlar və portlararası qarşılıqlı əlaqə daha tez təşkil edilir. Amma kommutasiya matrisli kommutatorlardan istifadə ediləndə müəyyən (əvvəlcədən sayı məlum olan) miqdarda portlardan istifadə edilir. Bu da sxemin mürəkkəbliyinə və portların tutduqları sahənin genişlənməsinə səbəb olur.