ŞƏhla məHƏMMƏd qizi rzayeva leyla zakir qizi əLİyeva

A.Tverskiyə
və 
J.Kanemana
məx-
susdur. Bu alimlər öz təhlilləri zamanı aşağıdakı metoddan isti-
fadə etmişdilər. Onlar hər-hansı bir adamdan müsahibə almış-
dılar. Sonralar isə verilmiş müsahibənin digər adamlarla üst-
üstə düşəcəyini yoxlamışlar. Məlum olmuşdur ki, müsahibə 
alınan şəxsin bir başqa şəxslə uyğun gəlməsi əlavə keyfiyyət-
lərə malik olmalıdır. Məsələn, A,B, C və s. Belə suallar veril-
mişdir: Lalənin 20 yaşı var. O, çalışqandır, mədənidir, lakin də-
qiq elmlərdə zəifdir. Məqsədəuyğun çalışır. Həyatda özünə aid 
olanlara nail olmaq istəyir. Bu sahədə o ancaq uğura nail olur. 
Hələlik Laləni uğur müşayiət edir. İndi isə 8 mükafatdan ibarət 

---

319 
əlavə təkliflər irəli sürülür. Onların düzgünlüyünü təxmini 
olaraq 1-dən 8-ə qədər qiymətləndirmək lazımdır: 
1)
Lalə bankda kassir işləyir; 
2)
Lalə universitetin hüquq fakültəsinin tələbəsidir; 
3)
Lalə əyləncə mərkəzində dincəlir; 
4)
Lalə yaxşı ev işləri bacarır, yaxşı yemək hazırlayır, 
bunu həmişə çox məmnunluqla yerinə yetirir; 
5)
Lalə axşam fakültəsinin geologiya şöbəsində oxuyur; 
6)
Lalə hüquq fakültəsinin tələbəsidir və eyni zamanda 
yaxşı yemək bişirir; 
7)
Lalə bankda kassir işləyir və axşam geologiya fakül-
təsində oxuyur; 
8)
Lalə qısa paltar geyinməyi sevir. 
Lalənin portretini xarakterizə edən yuxarıdakı amilləri 
nəzərə almaqla onu 2-ci punktla, nisbətən isə 4-cü punktla 
təmsil etmək olar. Ehtimalların düzülüşünə görə isə özündə 2 
punktu birləşdirə 2+4-lə təmsil edə bilərik. Bu da ona işarədir 
ki, Lalənin hüquq fakültəsinin tələbəsi olması az ehtimala 
malikdir. Lakin Lalənin yaxşı evdar olmasını belə xarakterizə 
edə bilərik: P(2) > P(4) > P(2+4), P(2+4)= P(2) + P(4). Lakin 
təcrübənin 80% - 90%-nin iştirakçıları (bunların arasında 
statistikanı öyrənən tələbələr də var) P(2) > P(2+3) > P(3)-ə 
nisbətən daha çox ehtimala malik olan 6 punktu əsas götürürlər 
(4 praktiki deyil). 
Empirik nəticələrin müzakirəsindən sonra qeyd etmək 
olar ki, onların əsasında səmərəli davranışlar deyil, ideal səmə-
rəli davranışlar dayanır ki, bunun da əsasında səmərəli seçim 
modeli dayanır, bu modelində elementlərindən fərdlər öz hə-
yatlarında gündəlik istifadə etmirlər. Veberan ideal tipini təhsis 
etmək lazımdır, bu səmərəli modelə həqiqi əhəmiyyətə malik 
olan ünsürləri daxil edək .