Şərq ruhunun Qərb həyatı

Qundaqdakı tanrı
İnsan qundaqdakı bir Tanrıdır. Zaman qundaqdır, məkan qun­daq­dır, insanlar da qundaqdır. Hisslər də, hisslərin qəbul etdiyi hər şey də belədir. Ana qundağın ona sarılmış olan uşaqdan başqa birşey ol­duğunu bilir. Uşaq isə bunu heç vaxt anlaya bilməz.

İnsan hələ də qundağını dərin bir şəkildə hiss edir. Qundağı gün­dən-günə dəyişdiyi üçün, hissləri də eyni qalmaz. Bunun üçün, da­nış­maqla özünü ifadə edən, hisslərindən başqa bir şey olmayan “söz”ü­nün mənası da dəyişkəndir, göstərdiyi yol özü də dəyişir. Buna görə də, anlayışı dar və qarışıq olur. Buna görə də, həyatındakı ta­raz­lı­ğı itirmiş və həyatı qarma-qarışıq olmuşdur.

İnsanı hər zaman belə yardım istəyərkən eşidərsiniz. O, yalnız özün­dən yardım istəniləcək müqəddəs anlayış ruhundan başqa, hər şey­dən yardım dilənir. Qəlbləri parçalayan insan fəryadı, hələ də dün­ya­nın dərinliklərindən eşidilir. Atmosfer insan iniltiləri ilə doludur. Də­niz onun göz yaşları ilə şorlaşmışdır. Dünya onun məzarları ilə do­lu­dur. Səma isə onun dualarını ağır eşidir. Bütün bunlar insanın “mən”in mənasını bilmədiyinə görə baş verir. Çünki ona görə “mən” həm qundaq, həm də qundaqlanmış uşaqdır.

İnsan “mən” dediyində sözü iki hissəyə ayırır: biri “mən”i bürü­yən qundaqdır; digəri isə, sonsuz olan Tanrının zatıdır. İnsan özündən baş­qa bir şey olduğunu və ya özünə düşman olduğunu zənn edərək var­lığının zatı ilə savaşır.

Bir-birindən fərqli olan bu güclərin savaşında insan ətini par­ça­la­yar və çaylar kimi qanını tökər. Bu vaxt ata və ana olan Tanrı da bü­tün bunları şəfqətlə və sevgi ilə izləyər. Çünki Tanrı insanın qanını tök­məsilə, ətini parçalaması ilə, əslində, sadəcə ağrısından azad ol­du­ğu­nu və Tanrı ilə olan bərabərliyini örtən pərdələri parçaladığını çox yaxşı bilir.

İnsanın mücadilə edib qan tökməsi, özünü itirməsi və sonda da özü­nə gəlib əti ilə “Mən”in əksiyini tamamlayıb, onu yenə qanına bü­rü­məsi onun qismətidir.

Ey Rahiblər, “mən” sözünün çox istifadəsinin qadağan olma­sı­nın səbəbi budur. Çünki siz, onunla sadəcə uşağı deyil, həm uşağı, həm də qundağı nəzərdə tutduğunuz müddətcə və yenə o sizin üçün qa­zan deyil, bir ələk olduğu müddətcə, batil olanı ələyərsəniz və ələ­mə­niz­dən də ölümdən – bütün dözülməz ağrıları və dərdləri ilə hər cür ölüm­dən – başqa bir şey əldə edə bilməzsəniz.