Sh. Pozilova pedagogik dasturiy vositalar

Nazorat savollari: 
1.
Taʻlimda elektron resurslardan qanday maqsadda foydalaniladi? 
2.
Elektron resurslari turlarini sanab bering. 
3.
Kompyuter trenajer dasturlari tushunchasiga izoh bering. 
4.
Kompyuter trenajer dasturlarini amaliy mashgʻulotlarda qoʻllash 
metodikasini ishlab chiqing. 
4.3.
 
Fan predmeti nazariy materiallarini oʻqitishni taʻminlovchi elektron 
taʻlim resurslarini yaratish prinsipi 
 
Rivojlangan mamlakatlarda soʻnggi yigirma yilda axborot faoliyatining 
koʻp qismi bozor infratuzilmasining asosiy elementlaridan boʻlib bozor 
munosabatlari 
tarkibiga 
singib 
ketgan. 
Axborot 
kommunikatsiya 
texnologiyalarining bozor infratuzilmasi sifatida shakllanishi 50-yillarning 
ikkinchi yarmidan boshlandi. Hozirgi kunda bozorning ushbu tarmogʻi har bir 
mamlakat milliy iqtisodining asosiy negizi boʻlib hisoblanmoqda. Chunki global 
iqtisodiyotni tarkib toptirish uchun zamonaviy axborot komunikatsiya 
texnologiyalari infratuzilmasi talab etilmoqda. Ishbilarmonlik faoliyatining 
maqul muhitini shakllantirishda zarur boʻlgan turli axborot, taxliliy materiallar 
va ularni tezkor usulda olish axborot-komunikatsiya texnologiyalarining 
rivojlanib borayotganligi evaziga erishilmoqda. 
Mamlakatimizda axborotlashgan jamiyat qurish yoʻlidagi asosiy 
masalalardan boʻlib axborot maydonining barcha tarkibiy qismlarini 
rivojlantirish va undagi boshqaruv subʻektlari faoliyatini ragʻbatlantirishga 
qaratilgan davlat axborot siyosatini ishlab chiqish hisoblanadi. Axborot-
kommunikatsiyal texnologiyalari bozorini shakllantirishning obʻektiv 
zaruriyatidan kelib chiqqan holda, milliy iqtisodning deyarli barcha tarmoqlari 
manfaatlariga taʻsir etuvchi keng miqyosdagi iqdtisodiy, huquqiy va siyosiy 
yechimlarni hal qilishni talab qiladigan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 

---

121 
«Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot kommunikatsiya 
texnologiyalarini joriy etish toʻgʻrisida»gi Farmoni eʻlon qilindi. Unda «...Real 
iqtisodiyot tarmoqlarida, boshqaruv, biznes, fan va taʻlim sohalarida kompyuter 
va axborot texnologiyalarini keng joriy etish, aholi turli qatlamlarining 
zamonaviy kompyuter va axborot tizimlaridan keng bahramand boʻlishlari 
uchun shart-sharoitlar yaratish...» kabi vazifalar belgilab qoʻyilgan. 
Respublikamiz kutubxona, oliy taʻlim muassasalari, ilmiy-tadqiqot 
institutlari va vazirliklari katta miqdordagi axborot resurslariga ega. Biroq, 
ushbu manbalarga integratsiyalashgan holda kirish usuli hali yoʻlga 
qoʻyilmagan. Chunki, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning yangi darajasiga 
oʻtish, jahon axborot maxsulotlari va xizmatlariga chiqish yuqorida keltirilgan 
manbalarga turli aholi guruxlarining tez suratda kirib borishini tashkil qilish 
muammo boʻlib turibdi. Respublikamizda axborotlar sohasining rivojlanishiga 
boshqa 
omillar 
ham 
taʻsir 
koʻrsatmoqda, 
jumladan: 
jamiyatni 
axborotlashtirishning past darajadaligi, axborot texnologiyalari rivojlanishi 
uchun zarur resurslarning yetarli darajada emasligi, hisoblash texnikasi va aloqa 
vositalarining yetarli darajada rivojlanmaganligi, EHM lokal va hudud 
tarmoqlarini qoʻllash va rivojlantirish borasidagi qoloqlik, texnologiya; 
maʻlumotlar va bilimlar bazalarining sust qoʻllanilishidir. 
Xozirgi kunda jahon taʻlim xizmatlari axborot-kommunikatsiyalar 
texnologiyalariga tayangan holda yoʻlga qoʻyilmoqda. Bu borada elektron 
darslik va oʻquv qoʻllanmalar katta oʻrinni egallamoqda.
Elektron darsliklarni loyihalashtirish, ishlab chiqish va oʻquv jarayonida 
keng foydalanish dolzarb masalalarga aylanmoqda, chunki ular ommaviy 
ravishda taʻlim sohasida qoʻllanila boshlandi. Oxirgi vaqtlarda elektron oʻquv 
nashrlarning turli xillari yaratilib, ular oʻz tarkibiga oddiy gipermatn darslikdan 
tortib masofaviy oʻqitishning kompleks tizimlarini qamrab olmoqda. 
Elektron darsliklarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: 
• Matnning elektron versiyasi; 
• Kitobning gipermatnli elektron versiyasi; 

---

122 
• Grafik, jadval, rasmlar va gipermatnlar mavjud darslik; 
• Animatsiya, ovoz, grafik, jadval, rasmlar va gipermatnlar mavjud 
darslik; 
•Animatsiya, ovoz, grafik, jadval, rasm, gipermatnli va test tizimlari 
mavjud darsliklar. 
Ushbu sohaning yangiligi va oʻquv-uslubiy taʻminotning yoʻqligi ishlab 
chiqilayotgan elektron darsliklarning sifat darajasiga jiddiy taʻsir koʻrsatmoqda. 
Bundan tashqari, darsliklarni yaratishning yagona standartlari va dasturiy 
vositalarining yoʻqligi turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan elektron 
darsliklarni oʻquv jarayonida samarali qoʻllashga toʻsqinlik qilyapti deyish 
mumkin. 
Shuning uchun ham yaratilayotgan elektron darsliklarning baholash 
mezonlarini belgilab olish lozim. Avvalambor, elektron darsliklar oʻtilayotgan 
mashgʻulotlar sifatini yuksaltirishiga qanday taʻsir koʻrsatishini bilish kerak. 
Elektron darsliklarning anʻanaviy usullarga nisbatan quyidagi afzalliklarini 
keltirish mumkin: 
1. Oʻquv axborotlarining taqdim etilish shakli; 
2. Kerakli axborotlarni qidirish imkoniyati; 
3. Olingan bilimlar darajasini nazorat qilish usullarining mavjudligi; 
4. Professor- oʻqituvchi bilan teskari alokaning mavjudligi. 
Shundan kelib chiqib, elektron darsliklarni yaratishning quyidagi 
tamoyillarini keltirish mumkin: 
• Multimedia-maʻlumotlari (matn, grafik, audio, video, animatsiya) 
asosida axborotlarni takdim etish; 
• Qidirish va yoʻllash imkoniyatlarini kiritish; 
• Olingan bilimlar darajasini nazorat qilishning obʻyektiv tizimini 
kiritish; 
• Tarmoq texnologiyalari asosida professor-oʻqituvchi va talabaning 
oʻzaro interaktiv va teskari aloqasining yoʻlga qoʻyilishi.