Shartli belgilar

Ijtimoiy harakat
15-§.

---

53
XIX asr oxiriga kelib, ijtimoiy harakatga rahbarlik 1881-yilda
tuzilgan „Qo‘shma Shtatlar va Kanada uyushgan tred-yunionlari
va ishchi ittifoqi federatsiyasi“ga o‘tdi. 1886-yilda u Amerika Mehnat
Federatsiyasi degan nom oldi. AMF, asosan, yuqori malakali
ishchilar manfaatini himoya qilardi. 1914-yilda uning a’zolari soni
2 mln. kishini tashkil etdi.
Òashkilot ishchilar manfaati yo‘lidagi kurashda Kongress a’zo-
lari hamda korxona egalariga ta’sir o‘tkazishga alohida e’tibor berdi.
Hukumat 1894-yilda sentabrning birinchi dushanbasini „Mehnat
kuni“ bayrami deb e’lon qilishga majbur bo‘ldi. Bu bayram
hozirgacha nishonlanib kelinmoqda.
1913-yil sentabrda kon ishchilari og‘ir mehnat sharoitiga qarshi
ish tashladilar. Ular 8 soatlik ish kuni joriy etilishini va ish
haqini oshirishni talab etdilar. Hukumat ishchilarga qarshi kuch
ishlatdi. Butun Kolorado shtatida harbiy holat e’lon qilindi. Ishchi
lagerlari o‘qqa tutildi. Ko‘plab ishchilar halok bo‘ldi va yarador
qilindi. Ish tashlovchilarning rahbarlari esa otib tashlandi. Ishchilar
majburan konlarga qaytarildi.
Fuqarolar urushidan so‘ng qora tanli qul-
lar ozodlikka erishdilar. Biroq, ular teng-
likka erisha olmadilar. Mamlakatda segregatsiya tartibi qaror topdi.
Qora tanlilar oq tanlilar o‘qiydigan maktabga, oq tanlilar qat-
naydigan cherkovga borolmasdi. Oq tanli chiqqan transportga chi-
qa olmasdi. Hatto qabristonlar ham alohida edi. Shu tariqa,
mamlakatda irqchilik avj oldi. Ayniqsa, Janubda yashaydigan qora
tanlilarning ahvoli og‘ir edi. Ular Shimolga qochib o‘tardilar. Biroq,
bu yerda ham ular alohida mavzelarda yashashga majbur edilar.
Qarzdor qora tanli qamoqqa olinishi va qarzdan qutulishi uchun
istagan kishiga shartnoma asosida ishchi qilib berilishi mumkin edi.
Janubiy shtatlarda ular saylov huquqidan mahrum etilgan edilar.
Ularning ilg‘or ziyoli guruhlari qora tanlilarning teng huquqli
fuqaro bo‘lishlari yo‘lidagi kurashga rahbarlik qildilar. Ular
kurashning tinch yo‘lini tanladilar.
AQSHning tub yerli aholisi—hindular qat-
tiq azob-uqubatlarga duchor etildi. Hin-
dular o‘z haq-huquqlari uchun kuchlari yetguncha kurashdilar.
Biroq, kuchlar nihoyatda noteng bo‘lgan kurashda ular yengildilar.
1880-yilgi oxirgi jangda yengilgan hindular alohida rezervatsiya-
larga surib chiqarildi. Bu rezervatsiyalar unumsiz tashlandiq yerlar