Shartli belgilar

Urushning
muqarrarligi
Germaniya—Turkiya
munosabatlari

---

38
To‘rtinchidan, Germaniyaning Bolqonga, Yaqin, O‘rta va Uzoq
Sharqqa suqulib kirishi shu darajada faollashdiki, bu faollik tarixga
„Sharqqa hujum“ („Grang nach osten“) nomi bilan kirdi.
Endi, Germaniya hukmron doiralari dunyoga jahon siyosatiga
o‘tganliklarini ma’lum qildi va bu yorug‘ dunyodan joy talab qila
boshladi. Ayni paytda, barcha xalqaro nizolardan o‘z manfaati
yo‘lida foydalanishga urindi. Chunonchi, podsho Rossiyasining
Bolqon yarimorolidagi manfaatlarini mensimay, Avstriya-Vengriya-
ning Bolqon siyosatini qo‘llab-quvvatladi.
Dunyoning barcha nuqtalarida Germaniya ekspansiyasi Buyuk
Britaniya manfaatlariga daxl qildi va uning qarshiligiga duch keldi.
Germaniya imperatori Vilgelm II „Germaniyaning kelajagi
dengizda“ degan shiorni e’lon qildi.
Bu shior dengiz hukmdori — Buyuk Britaniya harbiy flotiga
teng keladigan flot tashkil etish zarurligini anglatar edi.
Ayni paytda, Germaniya harbiy dengiz floti qudrat jihatidan
ikkinchi o‘ringa chiqib olgan edi. Imperator maqsadini ro‘yobga
chiqarish uchun yangi harbiy kemalar qurish ishi jadallashtirib
yuborildi.
1905-yilda Germaniya qurolli kuchlari Bosh shtabi ikki frontda,
ya’ni ham G‘arbda, ham Sharqda (Rossiyaga qarshi) urush olib
borish rejasini ishlab chiqdi.
Germaniya ham harbiy, ham iqtisodiy va ham mafkuraviy
jihatdan urushga tayyorlanishda o‘zining raqiblaridan o‘zib ketdi.
Koalitsiya
(lotincha — birlashgan) — bir yoki bir qancha davlatlarga
qarshi birlashib harakat qilish uchun ikki yoki undan ko‘p
davlatlarning tuzgan vaqtinchalik harbiy-siyosiy ittifoqi.
Ekspansiya
(lotincha — kengaytirish) — buyuk davlatlarning o‘zgalar
hududini va bozorlarini, xomashyo manbalarini bosib olishga,
siyosiy va iqtisodiy ta’sir doiralarini kengaytirishga qaratilgan
siyosatlari.