Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)



Yüklə 3,02 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə26/49
tarix24.01.2017
ölçüsü3,02 Mb.
#6264
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   49

GECƏ DÜŞÜNCƏLƏRİ 

 


 448 

 

 



Gecə yatmaq lazımdır. Yaxud sevmək.  İşləmək – oxumaq, 

yazmaq. Gecə qarovulçususansa, hansısa idarəni, binanı, 

dükanı, bankı… qorumalısan. Yanğınsöndürən, təcili yardım 

həkimi, milis, hərbiçi, yaxud sərhədçisənsə, ayıq-sayıq 

olmalısan. Gecə reyslərinin pilotu, axşam qatarlarının 

maşinisti, gəmi kapitanısansa, demək, yenə  də ayıq qalmalı, 

sübhü dirigözlü açmalısan. 

Ancaq harda olursansa ol, fikrin, düşüncən daim səninlədir. 

Sevəndə də, işləyəndə də, təyyarədə, növbədə olduğun hər an, 

buruqda – gecə növbəsində  də…Bir balaca mürgüləyən kimi 

qəribə yuxu aləminə düşəcəksən.  

Bütün ömrüm boyu, yuxusuzluqdan əzab çəkdiyim 

zamanlar beynimdən keçən fikir və düşüncələri  əlimə keçən 

kağız parçasına yazmış, yaxud maqnitofonun yaddaşına etibar 

etmişəm. Səhər olan kimi bu fikir və düşüncələrimə bir də 

qayıtmış, onları  nəyləsə tamamlamış,  əyər-əskiyini düzəltmiş, 

gecə sayıqlamaları kimi nəyisə qoparıb atmışam. Ancaq… 

ancaq səhərin ən geniş, əhatəli, necə deyərlər, ayıq-sayıq fikir 

və düşüncələrinin əsasında da gecənin qəfil düşüncə oyanışları 

durur. 


Gecələr biz ölümə,  əbədiyyətə  və qorxuya daha yaxın 

oluruq. Bundan əlavə, gecələr günün ən narkotik və  nəşəli 

məqamıdır. Gündüz ən müxtəlif təəssürat, informasiya, streslə 

yüklənən beyin hələ tam yorulub əldən düşməyibsə, qüssəli, 

lal-kar səssizliyə qovuşur. Ancaq eyni zamanda o, qəribədir ki, 

yuxuda, yarıyuxu və yarıayıqlıqda, yaxud tam ayıq olduğun 

zaman da beynin anlaşılmaz bir həyəcanla işləyir. Bütün 

bunların sonucunda isə son dərəcə  gərgin, çox zaman 

deformasiyaya uğramış,  şişirdilmiş  dəyərləndirmə sistemi 

yaranır. Və beləcə narkotik vəziyyətə çox yaxın olan gecə 

hallisünasiyalarında adama çox mənalı, maraqlı görünən şeylər 

olur ki, gün işığının altında buxarlanıb qeybə  çəkilir, ilğım 



 449 

kimi yox olub gedir. Ancaq bəzən heç gözləmədiyin yerdə 

qəribə bir işıq selinə tuş gəlirsən. 

Bu düşüncələr otuz ildən çox bir müddət  ərzində davam 

edən gecə "sayıqlamalarının" məhsuludur. Ancaq onların heç 

birində elə bir iddia yoxdur ki, qəsdən gecəni gündüzə qatıb 

yatmayım, baş  sındırıb, belə bir inad üstündə köklənim ki, 

gündüz hökmən bəşəriyyətə xoruz səsi eşitməyən bir fikir bəxş 

edəcəyəm. Yox, bütün bunlar sərbəst və bilaixtiyar şəkildə, 

bəzən anlaşılmaz, nədən və hansı anımdan tutaşaraq boy 

göstərdiyi aydın olmayan qəfil qarşılaşdırmalar, nəticə, 

qiymətləndirmə kimi, özü də əlimə keçən kağız parçasında, ya 

da maqnitofona deyilərək yaranmışdır. 

Sonra isə bu param-parça qeydlərin bəzisi - bir əlçim kağız 

və maqnitofonun yaddaşına deyilən sözlər iş vaxtı açılıb 

pardaqlanır, tamamlanır da… Gecə kiminsə hardansa 

oxuduğum, yaxud eşitdiyim fikrini xatırladanda sonralar onun 

dəqiq mənbəyini göstərməyə  cəhd edirdim. Yadıma düşən 

fikrin hansı  mənbəyə aidliyini bəzən heç tapa da bilmirdim, 

onu, bu yad fikri təxmini  şəkildə, öz sözlərimlə verirdim, 

cümlənin dəqiqliyinə  əmin olmasam da, fikrin, mənanın tam 

dəqiqliklə ifadə edilməsinə zəmanət verirəm. 

Olurdu ki, gecələr mütaliə ilə başım qarışanda hansı 

müəllifinsə fikri məni özünə  çəkir və  mən bu fikri müəllifə 

istinad edərək qeyd edirdim.  

Bir çox qeydlərimin altında 62-ci ildən başlayaraq bu günə – 

1997-ci ilə kimi tarix göstərilmişdir.  İndi, tam azad şəkildə, 

mövzu və xronoloji ardıcıllığı saya salmadan onları bir yerə 

toplamağa cəhd etdiyim zaman görürəm ki, bəzi müşahidə, 

proqnoz və qeydlərin altında, ümumiyyətlə, tarix yoxdur. 

Ancaq mən təxmini də olsa, onların nə zaman meydana 

gəldiklərini müəyyənləşdirə bilərəm. Olub ki, mənim 

proqnozlarım özünü doğruldub desəm, bəlkə  də heç kəs 

inanmaz ki, mənim tarixlə manipulyasiya etmək niyyətim 

olmayıb, yəni filan fikir 90-cı illərdə yox, məhz 70-ci illərdə 


 450 

doğub və sair. Özümü yalançı  qəhrəman kimi göstərmək 

istəməzdim - yatıb-yatıb birdən peyda olan müdrik və ya 

qəhrəman kimi; çox-çox əvvəlin qeydlərinə  əl gəzdirmək 

fikrindən uzağam.  Burada dövrün izi var – leksikonda, 

terminologiyada, ən əsası isə təfəkkür modelində. 

Oxucunun mühakiməsinə verilən fikirlər - mənim gecə 

qeydlərimin və gündüz elədiyim  əlavələrin təxminən üçdə bir 

hissəsidir. Həcmi bundan təqribən üç dəfə böyük olan, doğma 

Azərbaycan-türk dilində qələmə alınan düşüncələr buraya daxil 

edilməmişdir. Ancaq onların  əksəriyyətini bu və ya digər 

formada – bədii  əsər və esselərimdə istifadə etmişəm. Heç 

yerdə  işlədilməmiş, necə deyərlər,  əl toxunmamışları isə 

zamanı gələndə çap etdirəcəyəm. 

Burada gecə düşüncələrimin böyük bir hissəsi, rus dilində 

qələmə alınan (və düşünülən) fikirlər, metaforalar da təqdim 

edilmir. Onların bir hissəsi bədii əsər və publisistik məqalələrimdə 

özünə yer almış, müxtəlif məqalələrdə, esse, çıxış  və 

müsahibələrdə  işlədilmişdir. Yeri gəlmişkən, siz burada konkret 

şəxslərlə – indi yaşayan və ya rəhmətə getmiş adamlarla bağlı 

deyilən fikirlərə rast gəlməyəcəksiniz. Ümumən, mən imkan 

daxilində ad konkretliyindən qaçmağa çalışmışam. Hər halda bu 

yazıda. 

Ora-bura səpələnmiş fikir və düşüncələrimi müəyyən 

ardıcıllıq üzrə, bir mətn daxilində toplayarkən gördüm ki, elə 

bu qarmaqarışıqlığın özündə  də bir sistem var - bir-birindən 

çox-çox uzaq anımların qəribə yumağı, bilaixtiyar, özün də 

bilmədən bir-birinə qarışıb mozaik olsa da, mənim daxili 

dünyamın, hiss və duyğularımın, hadisələrə qiymət 

verməyimin müəyyən mənada dəqiq mənzərəsini yaradır. Bu 

gün mənə çox-çox sadəlövh görünməyinə baxmayaraq, bəzi 

vaxtı ötmüş fikirlərimi də toxunmadan verirəm. Ona görə ki, 

fraqmentlər  şəklində olsa da, yalnız mənə aid olan fikir və 

düşüncələrimdən – öz daxili dünyamdan üz döndərib heç nəyi 

danmaq, inkar etmək istəmirəm. Bəlkə  həm də ona görə ki, 


 451 

insan Özüylə – Gecə  Həmsöhbətiyə ünsiyyətdə  təsəvvür 

edilməyən dərəcədə  səmimi olur. Əgər ümumiyyətlə, bu 

dünyada sonadək səmimi olmaq mümkündürsə. Özü də sən bu 

səmimiyyəti başqalarıyla bölüşürsənsə…  

 

Mart, 1997. 

 

*** 

Həyat Allahla insanın birgə yaradıcılıq məhsuludur. Onlar 

əl-ələ verərək dünyanı yaradır (yaxud dağıdır), yaxşılığın da, 

pisliyin də yaradıcısı məhz onlardır. Birinci ikincini yaratsa da 

(bəlkə  də  əksinə, Volterin aforizmini xatırlayaq: "Allah 

olmasaydı, onu uydurmaq lazım gələrdi"), hardasa onlar 

bərabərdirlər. Axı, həqiqətən, fikir də, düşüncə də, təsəvvürün 

özü də bir gerçəklikdir;  İnsan nəyisə fikirləşirsə  və bunu heç 

harda qeyd etmir, heç kəsə demir, yazmır, hansı şəkildəsə ifadə 

etmir, hətta bu fikri kiminsə yanında dilə  gətirmirsə, bu fikir 

onsuz da dünyanın yaradıcısı olan Allah tərəfindən eşidilir və 

demək, mövcudluq statusu qazanır. Sənin dilə  gətirmədiyin 

fikir də Ona məlumdur və O, insanın ürəyində pıçıldadığı, dilə 

gətirmədiyi bu fikrinə yaşamaq vəsiqəsi verir.  



*** 

Mən o dünyaya inanıram, inanıram ki, hansısa tam başqa bir 

biçimə düşəcəyəm – ruhmu, şüamı, ulduzmu, axır nəyəsə 

çevriləcəyəm. Ancaq artıq yaddaşım, bu dünya və onun içində 

mənim yaşadığım həyat barədə yaddaşım olmayacaq. Bu da elə 

ölüm deməkdir. 



*** 

De görək, səni kim eşidir axı? Təsəvvür elə ki, beş  nəfəsli 

orkestrin bir yerdə və bütün gücüylə səsləndiyi bir zaldasan – 

marş çalınır – nağaralar gumbuldayır, barabanlar çırpılır, 

gərənaylar çalınır – sən isə tək bir skripkada sakit bir nöktürnü 

çalmaq istəyirsən. Axı kim səni eşidəcək. 

İdeoloji libaslı  şerbazlığın içindən vıyıldayaraq keçən təbil 

ritorikası. Nə  fərqi var, hansı ideologiya olur-olsun – 



 452 

kommunistmi,  şovinistmi, dinimi. Bir də  əsl poeziyanın zərif 

və kövrək səsi. Bu vurhavurda qışqırmaq istəyirsənsə, ya 

əlindən gəlmirsə… kim kimin səsini batıracaq?  



*** 

Romanın başlanğıcı. Bir dəfə gecə vaxtı qulağıma kütlənin 

uğultusu gəldi, bu, o vaxt idi ki, nümayiş  və mitinqlər  şəhəri 

başına almışdı, küçə  və meydanlarda küləyin vıyıltısı, yağış 

şırıltısı, avtomobillərin  şütüməsi, zavod borularının səsi yox, 

mitinq hay-küyü hökm sürürdü. Artıq hamının vərdiş etdiyi bu 

səsi gecənin bir aləmində  eşidəndə düşündüm: görəsən, gecə 

saat üçdə bu nə mitinqdir, istefa-istefa deyən qışqırıqlar nədir 

belə? Sonra başa düşdüm ki, bu, kütlənin qışqırtısı yox, artıq üç 

gündür ki, su gəlməyən boru və kranların uğultusudur, görünür, 

bu gün su veriblər, su borunun içi ilə axıb gedir. Sən demə

təkcə kütlə yox, borular da uğuldaya bilərmiş. Səs tribunadan 

yox, trubalardan gəlirdi. 

*** 

Yazıçı öləndə onun uşaqları yox, kitabları yetim qalır. 

Uşaqlar onsuz da böyüyür, onların öz uşaqları dünyaya gəlir, 

yaşlı ata və anaları yetim saymaq nəsə birtəhər çıxır (bu 

mənada onsuz da dünyada bütün insanlar əvvəl-axır yetim 

qalırlar). Kitablar isə böyümürlər, onlar valideyn-yaradıcının 

ölümündən sonra kimsəsiz qalırlar. Aralarında ən dözümlüləri, 

necə deyərlər, maneəni yarır və yaşamaq haqqı qazanırlar. Ən 

davamsızların payına unudulmaq düşür. 

*** 

Yetimlik. Uşaqlıqda ananı itirmək psixoloji problemdir. 

Atasız qalmaq isə sırf sosial problemdir. 

*** 

Xoşbəxtlik nədir? Bu suala cavab vermək çətindir. Ən doğru 

cavablardan biri, məncə, budur: xoşbəxtlik öz vətənində özün 

olmaq və özün kimi qalmaqdır.  



*** 

Dünən Maqsud, Çingiz və Arif İbrahimovla birlikdə 



 453 

Yazıçılar Birliyinin yardımçı təsərrüfatında olduq – neft, evlər, 

boş sahələr. Sonra Şüvəlandakı Yaradıcılıq evinə getdik. Daha 

sonra isə buradakı prokurorluğun həyətindəki özəl restoranda 

nahar etdik. Restoran elə belə  də adlanırdı  (əlbəttə, ağızda): 

Prokuraturanın həyəti. Sonra çay içdik, deyilənə görə, çayxana 

ilə qonşu olan türmədə on beş erməni boeviki saxlanılır. Birdən 

"Koroğlu" operasından uvertüra səsləndi. Demə, uvertüranı 

gündə bir neçə  dəfə  səsləndirir və boevikləri ayaq üstə durub 

dinləməyə  məcbur edirlər. Mənasız işdir. Yəqin ki, türmədən 

çıxandan sonra onlar başlarına gətirilən işgəncələr barədə 

aləmə car çəkəcəklər. Elə bil biz Qabriel Qarsia Markesin 

təsvir etdiyi əcaib bir dünyanın içindəyik. Maqsud dedi ki, 

daha Buş da bizim dediyimizi deyəcək – Bakı neftini Buşun on 

iki faizinə yiyələndiyi Aramko Şirkətinə verdilər. Bu da belə... 

Bərəkallah, Markes. Hətta Marks da. 

 

7 avqust, 1991-ci il 

 

*** 

"Qoy Dreyfus günahkar olsun, fərqi yoxdur, yenə Zolya 

haqlıdır, çünki yazıçının işi cinayətkarları mühakimə etmək, 

təqib etmək yox, artıq mühakimə edilmiş  və  cəzasını  çəkən 

məhkumların adından danışmaqdır.  İttihamçılar, prokurorlar, 

jandarmlar onsuz da çoxdurU (A.P.Çexov). 

*** 

Cavanlıqda həyat oyun, ümid, tapmaca, qayğısızlıq və 

əylənməkdən ibarətdir. Bu zaman içində  sənin həyatında olan 

qaçılmaz sonluqlu möhlət hissini keçirmirsən. Cavanlıqda 

ömrünün nə vaxtsa sona çatacağını hiss etmirsən, bu barədə 

düşünəndə belə, o sənə çox uzaq, qeyri-real və mümkünsüz bir 

şey kimi gəlir. Axı ətrafında hamı – valideynlərin də, dostların 

da, qohumların da, adicə tanışların da sağdır, dipdiridir. 

Qocalanda  ətrafında ölülərdən başqa bir kəs olmur və bu 

zaman sən həyatı möhlət, nə bilim məsafə-filan kimi yox, 



 454 

günbəgün, zaman keçdikcə  sıxılıb daralan və  nəhayət, 

tənhalıqla sonuclanan qapalı bir dairə kimi hiss edirsən. 

Ürəyinə son nöqtənin qoyulduğu anın qorxusu damır. Dairə 

Yer kürəsi kimi genişdir, sonda isə o, sənin yer üzərindəki 

mövcudluğunun son nöqtəsinə, son anına yığılır. 



*** 

Bu dünyada mənim həsəd çəkdiyim yeganə varlıq Allahdır. 

Ancaq mən onun gücünə, qüdrətinə yox, hər  şeyi bilməyinə 

həsəd aparıram. Burada "hər şeyi bilmək" sözünün altından xətt 

çəkərdim, çünki bu müdriklik anlayışından da geniş bir 

anlayışdır. Bu söz daha əhatəlidir.  Şübhəsiz ki, Allah 

müdrikdir. "Allah müdrikdir, ancaq məkrli deyil" - Eynşteyn 

belə demişdir. Bəli, mən Allahın çoxbilmişliyinə  həsəd 

aparıram,  ən azı ona görə ki, onun əlinin altında bütün 

bəşəriyyətin dosyesi vardır. O, bizə  qədər nələr baş verdiyini 

də bilir, bizim hər birimiz haqqında hər şeydən agahdır, bizdən 

sonra nə olacağını da yalnız O bilir. O, bizim hər birimizin 

haqqında özümüz barəsində bildiyimizdən daha çox məlumata 

malikdir. Məsələ heç də onda deyildir ki, bizim taleyimizin 

sonrakı enişləri və yoxuşları haqqında təbii ki, fərz edə 

bilmədiyimiz çox şeyləri yalnız O bilir. O həm də ürəyimizin 

ən dərin sirlərindən agah olmaqla, hələ özümüzə bəlli olmayan 

şüuraltımızın sirlərini də bilir, bu və ya digər vəziyyətdə 

özümüzü necə aparacağımızı da bütün dəqiqliyi ilə bilir. Olsun 

ki, biz bu kimi çıxılmaz vəziyyətlərə heç düşmürük də. O, 

bizim ömrümüzün yaşanıldığı konteksti bilir, şüurumuz da, 

şüuraltımız da ona, yalnız ona bəllidir, hətta  şüuraltından qat-

qat dərinlərdə yerləşən sirlər də. Bir belə əhatəli biliyə heç bir 

Allah bəndəsi malik deyil – qoy lap Musa, yaxud İsa, Budda və 

ya Məhəmməd, Konfutsi və ya Zərdüşt, Monten, Şekspir, 

Nostradamus, Dostoyevski, L.Tolstoy, Prust, Freyd və ya ÇK-

QPU-NKVD-KQB arxivlərindən xəbərdar olan insan, yaxud 

bütün digər kəşfiyyat və  əks-kəşfiyyat idarələrinin agentləri, 

bütün dünyanın, bütün zamanların və xalqların casusları olsun. 


 455 

*** 

O, dənizin sahilində, qum üzərində uzanmışdı, mülayim yay 

günü idi – bir azdan payız gələcəkdi, günəş adamı bir elə 

yandırmırdı, hardansa axıb gələn səslər dünyanın bu sakitliyini 

pozurdu. Yüngül külək onun saçlarını dağıdır, dənizi azacıq 

dalğalandırırdı. Dalğaların sakit səsinin altında gözlərini 

yumdu və bu dəm ürəyindən keçdi ki, yanında nə olaydı 

sevdiyi qadın olaydı və bu qadın onun saçlarını uzun, nazik və 

soyuq barmaqlarıyla oxşayaydı, dalğaların zümzüməsi yox, 

onun ahəstə, qüssəli səsi ürəyini zəbt edəydi. Üstündən bir neçə 

il keçdikdən sonra o, yad bir mənzildə divanın üzərində 

oturmuşdu və uzun, nazik qadın barmaqları ahəstə-ahəstə onun 

saçlarına toxunur, maqnitofondan isə sakit, qüssə  gətirən 

musiqi süzülürdü. Gözlərini yumdu və  təsəvvüründə  dəniz 

sahilində, qumların üzərində artıq ötüb keçmiş günü, payız ağzı 

günəşin nəvazişlə  şəfəq saçmağını, bir sözlə,  əlçatmaz 

xoşbəxtliyi, sözlə ifadə oluna bilməyən xoşbəxtliyi canlandırdı. 

*** 

Zamanın və məkanın əvvəlinin və sonunun dərk olunmazlığı 

elə Allah deməkdir. 

*** 

Məhəbbət o deməkdir ki, sən bəzən müxtəlif adamlarda 

müxtəlif cəhətləri axtarırsan və  qəfildən onların hamısını bir 

nəfərdə tapırsan. Yaxud uzun müddət ərzində bu sənə belə gəlir. 



*** 

İstərdim ki, mən öləndən sonra məni tanıyan adamlar – hərə öz 

bildiyi kimi, hərə məndən bir parçanı çəkməklə mənim portretimi 

yaratsınlar. Qoy lap  Pikasso portretlərindəki kimi beş burnum 

olsun, nə qəm. 

*** 

Onu tutmaq qeyri-mümkündür. Hamının  əlindən sürüşərək 

özünə  çəkilir - bura onun heç kəsin - nə dostların, nə  də 

düşmənlərin əlinin çatmadığı bunkeridir. 



*** 

 456 

Əgər sən xəyanətkar qadının sədaqətli  ərisənsə, 

qısqanclıqdan öləcəksən.  Əgər sən sədaqətli qadının 

xəyanətkar ərisənsə, vicdan əzabı səni məhv edəcək. Əgər sən 

sədaqətli qadının sədaqətli ərisənsə, ürək sıxıntısı sənin axırına 

çıxacaq.  Əgər sən xəyanətkar qadının xəyanətkar  ərisənsə, öz 

cəzandı, çək. 

*** 

Müxtəlif tarixi nəsillər Oktyabr inqilabına müxtəlif cür 

yanaşırlar. Olsun ki, oktyabr inqilabının müasirləri onu gözəl 

və  gənc qadın kimi (Delakrunın "Barrikadada azadlıq" – 

əsərində olduğu kimi) təsəvvür edirdilər. Bizim nəslimiz onu 

qoca fahişə kimi tanıdı. O nəslin yaddaşında inqilabın hələ də 

nostalji gətirən obrazı – təmiz, murdarlanmamış, insanı ilhama 

gətirən obrazı yaşamaqdadır. Biz isə onu heç zaman belə 

təsəvvür edə bilməyəcəyik. 

*** 

Allah bizdən qaçıb. Bizə bəlkə də öz rəğbətinin son işarəsi, 

təskinlikverici  şəfqəti, Vavilon qiyamətində qeyb etdiyimiz 

ümumi dil kimi bir təsəlli – içkini qoyub gedib. Nə esperanto? 

Alkoqol – insanlar arasında yeganə ümumi dil bax budur və biz 

butulkanın boğazından dibinə  qədər uzanan yolla səyahətə 

çıxırıq. 

*** 

Yuxuda gördüm ki, gündə yeddi sözdən artıq söz işlətmək 

qadağan edilib. İşlədəcəyin sözlərin üzərində qadağa qoyulub. 

Mən isə öz normamı, söz limitimi tükətmişəm, bu gün mən heç 

olmasa bir söz, həyatımın  ən vacib sözünü demək istərdim, 

ancaq olmaz. Limit başa çatıb. 



*** 

O, özünə qədər çoxlarının, həm də böyük adamların, ədalətli 

şəxslərin etdiyi səhvi təkrarladı - o, xalqına digər xalqların 

yardımı ilə kömək etməyə cəhd göstərirdi. 



*** 

Susmaq həqiqətdir, bəlkə  həqiqətin özü elə sükutun 



 457 

içindədir. 



*** 

Mənəvi oğurluq daha pisdir. Rüşvətxorluğun, yerlibazlığın 

daha böyük pislik olduğunu düşünən insanlar səhv edirlər. 

*** 

Hadisələr iyrənc  şəkil alanda, sən onların murdarlığı 

haqqında danışa bilirsənsə, bu, hələ  rəzilliyin  ən son məqamı 

deyildir.  Ən böyük rəzillik onda baş verir ki, sən bu dəhşətli 

rəzil vəziyyəti tərifləməyə məcbur olursan. 

*** 

İdmanda idmançıların nostaljisi məni onunla 

həyəcanlandırır ki, onlar həyatlarının mənasından onun 

sonunda, hətta ortasında belə yox, lap başlanğıcında ayrı 

düşürlər - onlara çox qısa zaman çərəyində  məşğul olmaq 

imkanı verilən idmanın yaş  həddi var. Bundan sonra onlar 

qazandıqları  qələbə anlarını yalnız yaddaşlarında qüssə ilə 

xatırlaya bilərlər. 



*** 

Kişinin kompleksi - bu HADİSƏ  hələ ki baş verməyibsə, 

özünə güvənməməyindədir. Bu HADİSƏ ona özünütəsdiq 

üçün lazımdır. Qadının KOMPLEKSİ isə - kişi bütün ehtirasını 

cəmləyərək yalnız bu HADİSƏNİ gözləyirsə, onun 

alçalmağındadır. Qadının özünü təsdiq etməsi üçün gərək kişi 

bu HADİSƏNİ arzulamasın, yaxud heç olmasa, təkcə BUNU 

istəməsin. Kişi inanır ki, qadın kişiyə münasibətini özünü 

bütünlüklə ona təslim etməklə təsdiq edir. Qadın isə inanır ki, 

kişi ona münasibətini yalnız təkcə BU barədə düşünməyəndə 

təsdiqləyir. 

*** 

O, bundan sonra da qələbələr qazanacaq, ancaq bu ən 

yüksək zirvəyə qalxa bilməyən və özünə başqalarının bəlkə 

yuxularında gördükləri zirvəyə qalxması ilə  təsəlli verən 

alpinistin yalançı qələbəsi olacaqdır. 

*** 


 458 

İçimizdəki bomboz səhralardır. Deməli, ilğımı da var. 



*** 

Şübhəsiz ki, kinlilik, təhqiri uda bilməmək və  əvəzini 

çıxmaq bütövlüyü şərtləndirən element kimi, deyək ki, xörəyin 

tərkibində bir çimdik duz kimi lazımlıdır. Bədbəxtlik xörəyin 

başdan-ayağa duza bələnməyində, yaxud tam duzsuz 

olmağındadır. 



***  

Bizdə ideologiya cırlaşıb, yaxud dinə - özü də onun ən pis 

formalarına - sxolastikaya, doqmaya, bitədçiliyə, 

dözümsüzlüyə çevrilib. Gerçəkliyin dərkində sxolastik təfəkkür 

tərzi, fasiləsiz və tez dəyişən, ortaya mücərrəd yox, konkret 

problemlər qoyan gerçəkliyə doqmatik yanaşma… Hər hansı 

alternativ barədə düşünməkdən üsyankarcasına imtina, başqa 

cür düşünmə  tərzinin təqib edilməsi, müzakirə zamanı 

peyğəmbər-klassikdən gətirilən növbəti sitatın dilə  gətirilərək 

tamamlanan arqumentlər sırası ilə müşayiət olunan tarixin, 

həyatın yalnız bir üzünə, bir cəhətinə  əsaslanan diktatura. 

Ehkam üzərində çıxarılan qərarlar. Din kimi ideologiya da total 

və qlobal olmağa, hər şeyi əhatələməyə çalışır və buna görə də 

fasiləsiz olaraq dəyişən həyatın ortaya qoyduğu sualları izah 

edə bilmir. Ancaq axirətdə  əbədi həyat qazanmaq ümidi 

oyadan,  əxlaqı xeyir və  şərin, Tanrı  və  Şeytanın, cənnət və 

cəhənnəmin balansıyla tənzimləyən dindən fərqli olaraq, 

ideologiyada bu iki qütb arasındakı  sərhəd olsa-olsa dövlət 

sərhədindən ibarətdir.  Əbədi həyat yoxdur - ideologiya belə 

deyir – cənnət gələcəkdədir, yəni bu, sənin yox, Başqalarının 

Evidir. Ən yaxşı halda isə sənin gələcək nəslinin. Və bu cənnət 

deyilən zaman keçdikcə bizdən daha da uzaqlaşır. Sənin 

həyatında bir elə  məna qalmır, o yalnız qeyri-müəyyən və 

anlaşılmaz gələcək naminə görülən Sizif əməyinə çevrilir. 

Vaxtilə Kilsə Dövlətdən ayrılan kimi indi də sağ qalmaq 

naminə heç olmazsa ideologiya iqtisadiyyatdan ayrılmalıdır. 

İdeoloji qəliblərin Prokrust yatağında can verən iqtisadiyyatın 


 459 

azad olması, gerçəkliyin və insan naturasının  donuq ideoloji 

modelini yox, real vəziyyəti əks etdirməsi naminə…  

 

80-ci illərin əvvəli. 

 

*** 

Səsimiz dünyada niyə  eşidilmir?  Həm də ona görə ki, biz 

potensial olaraq və  hətta yaradılan və yaradılmaqda olan 

əsərlərə görə dünyanın nəzərini öz sənətimizə  cəlb etmək 

iqtidarında olsaq belə, özümüzü həm də  mədəniyyətimizin 

səviyyəsi ilə tanıda bilmədik. Ancaq təəssüf ki, biz özümüzdən 

başqa heç kəsə lazım olmayan nümunələri əsl sənət uğuru kimi 

sırımaqdan, bunları artırıb çoxaltmaqdan bezmədik. Xüsusən, 

indiki vaxtda bizim mədəniyyətimiz dünya standartlarına cavab 

verməkdən qalır, əyalət standartları ilə kifayətlənir. 



Yüklə 3,02 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   49




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin