Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
*** İlya Qlazunov yazır: "Rusiya heç zaman heç bir ölkəni zəbt və istila etməmişdir". Məşhur rəssam heç olmazsa Tretyakov qalereyasına baş çəkib orada Surikovun "Sibirin Yermak tərəfindən istila edilməsi" əsərinin qarşısında dayanaydı, yaxud boş vaxtlarında L.Tolstoyun "Hacı Murad" əsərini oxuyaydı. *** Hər hakimiyyət sənətkara gizlin, yaxud açıq-aşkar kin bəsləyir, çünki əqli cəhətdən ən geridə qalmış hakimiyyət sahibləri də anlayır ki, o, olsa-olsa müəyyən qısa vaxt çərəyi daxilində hökmlüdür. Həqiqi sənətkar əsrindən yuxarı dayana biləndir. Bax buna görə də çox qısa bir zamanın hakimləri sənətkardan öc almalıdır. Sənətkarın zamandan asılı olmamağı onların əsəblərini gəmirir, onlara öləri olduqlarını xatırladır. *** Saat 17.00. Gəmimiz Poros adasından yola düşür – sahil boyu dənizdə gün qüruba enərkən forma və rəngini itirən meşəli təpələr görünür – bunlar nə müvafiq ölçülü heykəllərə, nə də rəngləri aşıb-daşan rəsm əsərlərinə bənzəyir. Bu, artıq xalis qrafikadır, dağların silueti hamar, qaranlıq və tünd, həm 585 də yekrəng məkanı əhatələyir. Dağların görünən konturları arasında hamar sahədir. Dənizin də rəngi dəyişir: bu, sözün əsl mənasında, günəşin diqtəsidir - o və ancaq o, günün müxtəlif anlarında dünyanı rənglərə boyayır. Əbəs deyil ki, ibtidai insan hesab edirmiş ki, hər səhər günəş məhz ağacları, kolları və gülləri yapıb-doğurur. Gün – elə simfoniyadır, öz ritmi olmasa da, şübhəsiz ki, ovqat çaları yalnız onun özünə məxsusdur – səhər alleqrosu, sonra axşam və gecə vaxtının andantesi, adajiosu. Təpələrin arxasında günəş itir, onun sarı-qızılı şüaları dənizin məxmər səthində bərq vurur. Ancaq qəribədir ki, bu görünüş qüssə oyatmır, bəlkə ona görə ki, günəş çox qəlbi dayanıb, parlaqdır, əlçatmazdır. Ən qüssəli qürub narıncıdır. Yunan adaları elə türk adalarına bənzəyir. İnsanlar, musiqi, yeməkləri belə az qala eynidir. Dan yerinin ağarması və zərlərin səsi… də oxşardır (Yeri gəlmişkən, təkcə söz, musiqi, ətir-qoxu, yeməyin tamı… yox, adicə səs də vətənə nostalji oyada bilər. Moskvada Kaşir şossesində onkoloji mərkəzin ucu-bucağı görünməyən dəhlizi boyu irəliləyərkən birdən bu yerlər üçün heç də adi olmayan, ancaq mənə doğmadan-doğma görünən səsi eşidəndə ürəyim sıxıldı – kimsə zər atır, nərd oynayırdı). Beləliklə, türklər və yunanlar bu qədər bir-birlərinə yaxınkən nədən dolanmamalıdırlar? Yunanlar türkləri bağışlamırlar ki, əllərindən torpaqlarını alıblar, xüsusən Konstantinopolun – İstanbulun itirilməsi ilə qövr edən yara beş əsrdir ki, qaysaq bağlamır. Belə bir incini itirən yunanları anlamaq olar. Ancaq axı zamanında onlar da yad torpaqlarını istila etməklə məşğul olmuşlar – Makedoniyalı İskəndər az qala dünyanın tən yarısını istila etmişdi, həmin o torpağı zəbt olunmuş xalqlar nə duymalıdır? İnsanların həyatına, bizim bəşər tarixinə, Yer kürəsinin tarixinə yadplanetlinin gözüylə baxmalı olsaq, orda absurddan başqa bir şey görmərik. Minlərlə, milyonlarla insan həyatını
586 itirib, ancaq ona görə ki, hansısa tikilinin üzərində məlum həndəsi işarə + (xaç) qoyulsun. Digərləri isə orda ayparanı görmək istəyir. Bunu hansısa ağlı başında (varsa əgər) olan kəsə izah etmək olarmı? Amansız insanları vəhşi heyvan adlandırırlar – nə böyük haqsızlıqdır. Hətta ən yırtıcı heyvan da öldürə, parçalaya, yeyə bilər, ancaq pəncəsinin altında olan qurbanına əzab verib, bu əzabdan həzz ala-ala məhv etmir. Bizantiya imperatoru VI Konstantini elə öz anası taxtdan salmış, bu azmış kimi gözünü çıxartdırmış (oğlunun gözünü – !) və onu adadakı monastra yollamışdı. Öz növbəsində Nikifor tərəfindən devrilən şahzadə İrina da bu monastra məhkum edilmiş, oradaca ölmüşdü. O zaman saray qarşısında hansısa əməlinə görə günahlandırılan adamları pişik və ilanlarla bir yerdə torbaya salıb dənizə tullayarmışlar. Bunu ancaq insan edə bilər. Heç bir vəhşi heyvan bunu etmir. Yırtıcı heyvan insan ətini gəmirəndə belə o, yalnız təbii ehtiyacını – aclığını ödəyir. İnsansa öz həmcinslərinə hansı formada əzab və işgəncə verməyini düşünüb tapır. Madriddə Çingiz Abdullayevlə korridaya getdik. Hər ikimiz ilk dəfə olaraq bunu canlı şəkildə görürdük. Bu mənzərə məndə dəhşətli ikrah hissi oyatdı. Çingiz bu qanlı döyüşün özünəməxsus estetikaya malik olmasını sübut etmək üçün ədəbiyyat və incəsənətdən misallar çəkirdi (Heminquey, Pikasso). Ancaq çox tez bir zamanda bu cəllad oyununun bütün dəhşətini dərk edərək o da məyus oldu. Bəlkə də biz ispanların milli əyləncəsinə çevrilən bu oyunun gözəlliyini və gizli mənasını anlamırıq, elə ispanların özləri də bizim qoyun qurban kəsməyimizi heç cürə anlaya bilməzlər, ancaq mən yalnız gördüyümüz mənzərədən keçirdiyimiz hisslər barədə yazıram. Bu hissiyyat insanı məcbur edir ki, insan təbiəti haqqında dərindən düşünüb-daşınsın. Korridanı az qala sənət əsəri səviyyəsinə qaldıran insan cəllad kimi, həm də mənasız yerə ölüm törədir. Qoy deməsinlər ki, torreador da həyatını risk edir. Torreadorun seçimi var. Bu riski onun özü qəbul etmişdir,
587 şöhrətə, pula, yaxud nəsə başqa bir şeyə nail olmaq üçün, yəni könüllü şəkildə. Öküzünsə heç bir seçim imkanı yoxdu. O, yalnız kor-koranə özünü müdafiə edir. Hansısa təhlükədən sığortalanmayan öküz səbəb-nəticə əlaqəsini yaradan məntiqi düşüncədən məhrumdur, yəni milyon illərin təkamülü nəticəsində Təbiətin, yaxud Tanrının yer üzündə yeganə ağıllı canlıya bəxş etdiyi nemətdən məhrumdur. *** Leonid Bejinin Çin şairi haqqında yazdığı "Du Fu" kitabından (JZL, 1987, səh.80): "Li Bo, damarlarından türk qanı axan şair". *** Quberniyanın sakit bir guşəsində, Astapovkada, stansiya rəisinin evində Tolstoy can verirdi. 6 noyabrda, ölüm ərəfəsində oğlu Sergeyi çağırdı, yaxın gələndə sakit səslə dedi: "Seryoja… mən həqiqəti sevirəm, sevirəm həqiqəti". Bu, onun sonuncu sözləriydi. *** Rəsul Həmzətov Şamil damğalanarkən onu "çeçen canavarı, inquş ilanı" adlandırmışdı. Bu, təkcə Şamilə qarşı yox, həm də o vaxt sürgün edilmiş çeçen və inquş xalqlarına qarşı təhqir idi. Həmzətov bilməmiş deyildi ki, Şamil elə onun özü kimi avardır. *** Hegel "Tarixin fəlsəfəsində" yazırdı: "Aralıq dənizi dünyanın üç hissəsinin körpüsüdür və ümumdünya tarixinin parlaq nöqtəsi olan Yunanıstan burada yerləşir. Suriyada isə iudaistlərin və xristianların mərkəzi olan Yerusəlim yerləşir, cənub-şərqdə Məkkə və Mədinə, Məhəmmədə iman gətirənlərin vətəni, qərbdə Delf, Afina, ucqar qərbdə isə Roma. Aralıq dənizinin sahillərində Aleksandriya və Karfagen yerləşir. Beləliklə, Aralıq dənizi qədim dünyanın döyünən ürəyidir, məhz o, həmin dünyanın mövcudluğunu şərtləndirir". Yeri gəlmişkən, Gertsen hesab edirdi ki, XX əsrdə Atlantik
588 okeanı, sahilləri ilə birlikdə, Aralıq dənizinin qədim dünyada oynadığı rolu oynayır. "Tarixin fəlsəfəsində" Hegel qeyd edir ki, "Asiyada ruhun işığı doğdu və ümumdünya tarixi məhz bunun sayəsində pərvəriş tapdı". Elə həmin məqamda maraqlı bir müşahidə ilə rastlaşırıq: "Din hissiyyatı elə bir şeydən başlayır ki, insandan ali və yüksək olan nəyinsə mövcud olması dərk edilir… cadugərlikdə isə belə məqam əsasdır ki, insan ən böyük gücdür, onun yerini nə Tanrı, nə də hansısa daxili inam-tapınma tuta bilər". *** O, pulu daxıla atırmış kimi öz fikirlərini dəftərə köçürürdü. Günlərin bir günü o, daxılı sındırdı, ancaq bu zaman pul dəyişmişdi, yığdıqları buna görə də dəyərdən düşmüşdü. *** O, səhvlərini ona görə etiraf edirdi ki, gələcəkdə onları bir daha təkrarlamamaq üçün imkan əldə etsin.
Ağacların da janrları, bədii üslubları var: palıd, çinar – epik, sərv ağacı – romantik, salxım söyüd – lirik, Abşeron küləklərindən budaqları qıc olmuş əncir ağacı – dramatik, banyan – fantastik, palma – eqzotikdir.
Kommunistlərin yeni şüarı: "Bəlkə də qaytardılar!" *** "Ortalıq" qazaxca mərkəz deməkdir. Yaxşı sözdür. *** Mən heç vaxt yalqız olmuram. Tənhalığım həmişə mənimlədir.
Məsələ etno-psixoloji fərqdədir. Azərbaycanlıların xeyli naqis cəhəti var, amma biz məkrli deyilik, asan inanırıq. Bəlkə elə bu da naqis cəhətdir. Ermənilərin yaxşı cəhətləri də var: işgüzar, zəhmətkeşdirlər, məmə yeyəndən pəpə deyənə həqiqi, ya uydurma tarixləriylə maraqlanırlar. Amma həm də 589 məkrlidirlər. Əsas fərqimiz də bundadır. Erməni uzun zaman özünü dost qələmə verə bilər, səninlə çörək kəsər, yeyər, içər, şəninə yaxşı sözlər deyər, ailəliklə dostluq edər, amma məqamı gələndə, fürsət düşəndə xəyanətə əl atar, arxadan kürəyinə bıçaq saplar, yaxud üzünə gülə-gülə ayağının altını qazar. Yaşadıqları müxtəlif ölkələrdə ermənilər (əlbəttə, hamısı yox, bir qismi və böyük qismi) başını aşağı salıb erməniliyini qabartmadan öz işiylə məşğuldur – yaxşı alim, həkim, mühəndis, vəkil, jurnalist, siyasi xadim olur. Ətrafdakıların heç biri onu məhz erməni kimi qavramır, amma məqamı gələndə hər hansı peşə sahibi kimi yox, ilk növbədə məhz erməni kimi hərəkət edir. Bizimkilər isə (əlbəttə, hamı yox, bir qism) başqa xalqlar arasında yaşayıb bir mövqe, mənsəb, ad-san qazana bilibsə, özünün hansı millətdən olduğunu həm unudur, həm də unutdurmaq istəyir. *** Zəmanəmizin qəhrəmanları: Taxtaqılınc, Yalançı Pəhləvan.
Müstəqilliyimizin beşiyi başında duranlardan böyük Məmməd Əmin Rəsulzadə deyirdi ki, biz xalqımıza azacıq da olsa azadlıq dadızdırdıq. Bəla da bundadır: dadızdırdılar, amma doyuzdura bilmədilər. Nə yazıq ki, buna imkanları olmadı. Qoymadılar. Odur ki, xalqımız 18-20-ci illərin azadlığından, müstəqilliyindən umsuq oldu. Necə deyərlər, "dadı damağımızda qaldı". Sonrakı illərdə bu dadı da ağzımızdan qaçırdılar. 91-ci ildə qazandığımız müstəqilliyi isə ermənilər və daxili çaxnaşmalar burnumuzdan tökdü. *** Bayatılarımızı ard-arda oxuyanda görürük ki, hər hansı yazıçının yaza biləcəyi bütün mövzular, ovqatlar, hadisələr bu dördsətirliklərdə öz ifadəsini tapıb. Körpəlik, körpəsini əzizləmək, oxşamaq, yatızdırmaq, onunçün təlaş keçirmək. Ailə münasibətləri – ata, ana, bacı, qardaş… Məhəbbətin, 590 sevginin bütün çalarları – aşiq olmaq, həyəcan, sevinc, fərəh, qısqanclıq, ayrılıq, həsrət, itki. Ümüdsizlik və təsəlli. Qürbət, qəriblik özləmi, vətən niskili. Həyatın keçiciliyini dərk etmək. Ötən illərin təəssüfü, gəncliyinçün qəribsəmə… Ölüm vahiməsi və əcəlin qaçılmazlığı. Vəfatın hüznü, kədəri. Təkliyin möhnəti. Xoş günlərə inam – hər cür iztiraba, əzaba, müsibətə və faciəyə rəğmən yaşamaq eşqi. Bütün bunlar və burda sıralanması, sadalanması imkansız olan yüzlərcə, minlərcə mətləb, hiss, ovqat, fikir, duyğu sezgiləri – budur dərindən dərin, incədən incə bayatılarımız. Bir dəfə zarafat naminə bir neçə bayatımızı ruscaya vəznsiz, qafiyəsiz çevirdim:
Bunları yapon poeziyasını çox sevən bir dostuma hokkular kimi təqdim etdim, inandı və heyran oldu. Yalnız handan- hana dərk etdi ki, bizim bayatıların tərcüməsidir. *** Balaca adamların böyük adamlardan qısası onları özləri boyda etmək cəhdidir.
Əqidəni, mövqeyini, insanlara münasibətini, rəğbət və nifrət hədəfini hər gün, ya günaşırı dəyişirsənsə, ləyaqətini, sifətini, mənliyini qoruyub saxlayan dəyişməz adamları heç cür başa düşməyəcəksən, çaş-baş qalacaqsan. Flüqer bənd edildiyi
591 dirəyi necə başa düşsün axı?.. *** İqtidara, ya müxalifətə qarşı müxalifətdə deyiləm, Vaxta qarşı müxalifətdəyəm. Yəni mənəvi dəyərləri iqtidar, ya müxalifətin deyil, Zamanın, Dövrün heçə saydığı bir Vaxta qarşıyam. İmkanım daxilində bu dəyərləri nəinki qoruyub saxlamağa, həm də artırmağa çalışıram. *** Əlimizdən ala bilməyəcəkləri yeganə şey – hər birimizin Keçmişidir. İndimizi ləkələyə bilərlər, Gələcəyimizi məhv edə bilərlər, amma Keçmişimizi silib atmağı bacarmayacaqlar. Keçmiş yalnız ötüb keçən olaylar deyil, min bir anımdır, sözdür, səsdir, qoxudur, mehriban gözlərin təbəssümüdür. …və bu Keçmiş yaşadığımız hər gün, hər an bizimlədir.
Alçaqlıq və əclaflıq yarışı keçirilsəyi, o üç nəfərin hansının birinci, hansının ikinci, hansının üçüncü yer tutacağını deyə bilmərəm. Çünki üçü də birinci yerə layiqdir. *** Altmışıncılar ədəbi nəslinə ağız büzənlər dərk etmir, ya dərk etmək istəmirlər ki, bu nəsil yaradıcılığa başlayanda, ədəbi meydana (daha doğrusu, ədəbi tarlaya) çıxanda ədəbiyyatda indi parodiya kimi səslənən əsərlər örnək sayılırdı. Bu ədəbi tarlanı əsasən altmışıncılar təmizlədilər, şumladılar, əkdilər, becərdilər. Sonra gələnlər isə bu tarladan başaq yığdılar və elə hey əvvəlkilərin qarasınca deyindilər. Ancaq nə yazıq ki, "dınqır, sazım, dınqır-dınqır" şerini, əşirət nəsrini örnək sayan mağara adamları hələ də meydan sulamaqdadır.
Bir sıra şair və nasirlərimizin bədii əsərlərində və müsahibələrində dönə-dönə qaldırdıqları son dərəcədə vacib, aktual və ağrılı bir problem var: niyə mən yox, başqası fəxri ad (ya mükafat, ya orden, ya özəl təqaüd, ya təbrik məktubu –
592 fərqi yoxdur) aldı. Birisi hətta nekroloqun altındakı imzalar içində xəttinin, daha doğrusu, adının olmamasının xiffətini çəkirdi. "Narahat olmayın, – dedim, – inşallah, gələn nekroloqlarda imzalar içində mütləq sizin də adınız olar". Məmnun qaldı. Bədbəxtin yumor hissi də yoxmuş. Orden (medal, mükafat, ad) məsələsi kimi ciddi ictimai və milli problem ədəbiyyatımızın mühüm mövzusudur və onun müxtəlif variantları var: a)Mənə niyə vermədilər – təəssüf, ağrı variantı; b)ona niyə verdilər – niskil, həsrət, qəzəb variantı; v)mən heç istəmirəm də, mənə heç lazım deyil – israrlı və buna görə də şübhə doğuran təkid variantı. *** Cayıl (yəni cavan) olmaq yaxşıdır, cahil olmaq (nə yaşda olursan ol) pis.
Allaha inanan insan üçün Ölüm qorxulu deyil, ancaq maraqlıdır: görəsən, həyatın o tayında nə var?
Onları o qədər ağzı kip bağlı bankada saxladılar ki, axırda bankanın içində hörümçək kimi bir-birini tələf etməyə başladılar. *** Son vaxtlar içimdə qəribə bir öz-özümə yabançılaşma hissi var. Sanki mən özüm deyil, mənim zahiri qiyafəmdə olan birisi iclaslarda iştirak edir, idarədə işləyir, televiziyada çıxış edir, qəzetlərə müsahibə verir, müxtəlif məclislərdə görünür. İçimdə isə tamam başqa bir insan yaşayır. Yunis İmrə deyir ki, "məni məndə bilmə, məndə deyiləm, bir mən vardır məndə məndən içəri". Mən isə deyərdim, "məni məndə bilmə, məndə deyiləm, başqa bir mən vardır mənim çölümdə".
Mənimçün Türk dünyası, türk birliyi, ortaq türk mədəniyyəti – uyqar, sivil, dünya ölçülərinə boy verə biləcək bir anlayışdır. Mənimçün Dədə Qorqudsuz, Yunis İmrəsiz, Füzulisiz, 593 Üzeyirsiz türk dünyası olmadığı kimi, Nazim Hikmətsiz, Qara Qarayevsiz də türk dünyası yoxdur. İki cür şer, sənət var. Öz ölkəsində, öz dövründə çox populyar olan, sevilən sənət. Elə sənət də var ki, öz dövründə, öz ölkəsində yetərincə qəbul edilmir, amma dünyada öz xalqını tanıda bilir və uzaq gələcəkdə də yaşarı qalır. İkincilərə aid olanlar birinciləri qısqanmamalı, birincilər ikinciləri inkar etməməlidirlər. Xalqın, millətin mənəvi, mədəni varlığı üçün hər iki növ sənət önəmlidir, gərəklidir, hərəsinin öz yeri var və heç biri digərinin yerini dar eləmir.
Milləti sevməyin tək nişanəsi – yalnız millətçilik deyil, millətə xidmətin başqa üsullari və yolları da var. Doğrudur, millətin başının üstünü təhlükə alanda, mənəviyyatın, dilin məhvi real qorxuya çevriləndə millətçiliyin əlahiddə rolu olur. Amma ümumi tarixi prespektivdə yalnız millətçiliyə tapınan cəmiyyət, quruluş öz xalqını, millətini uçuruma yuvarlaya bilər. Tarixdə yəqin ki, alman nasistlərindən və italyan faşistlərindən betər qatı millətçi olmayıb, amma görün öz xalqlarının necə böyük fəlakətlərinə bais oldular. Millətçilikdən daha üstün, millətə daha çox xeyir verə bilən – maarifçilikdir. Təbii ki, ötən əsrlərin ədəbi və ictimai-fəlsəfi cərəyanı olan maarifçiliyin süni təkrarı yox, çağdaş anlamda inkişaf etmiş variantı – yəni xalqın öz milli dəyərlərini qoruması ilə bərabər (əks halda bu kosmopolitizmə gətirib çıxarar ki, kiçik millətlərçün böyük təhlükədir), dünyanın mədəni dəyərlərini mənimsəmək, bəşər mədəniyyətinin əxlaqımıza zidd olmayan sərvətlərinə yiyələnmək, milləti ksenofobiya (başqaları bəyənməzlik), milli yekəxanalıq, mənəm-mənəmlik mərəzindən xilas edərək onu dünyanın qabaqcıl inkişaf etmiş ölkələrinə çatdırmaq. Milli ləyaqət hissinin milli lovğalıqla heç bir əlaqəsi olmadığını dərk etmək. Bu böyük amallar uğrunda onlara mane olan hər əngələ qarşı barışmaz mübarizə aparmaq. Bu mübarizədə təklənmək, 594 tənha qalmaq qorxusunu da göz altına alaraq yolundan sapmamaq. Bizim böyük maarifçilərimiz Mirzə Fətəli, Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Cəlil, Sabir məhz bu yolun yorulmaz yolçuları idi. Bizim karvanımız da bu yoldan dönməməlidir. Onu hansı səslər müşayət etməsinə məhəl qoymadan. *** "Alilər xaki-məzəllətdə, dənilər mötəbər Sahibi-zərdə kərəm yoxdur, kərəm əhlində zər". Molla Pənah Vaqif bunu haçan yazıb. Dünən? Bu gün? Ya sabah? XVIII əsrdə, yaxud XXI əsrdə? Sabir sağ olsaydı, nə deyərdi? Bir dövrdə ki, fahişələr əxlaq dərsi deyəcək, ismətdən danışacaqmış, biqeyrətlər qeyrətdən dəm vuracaqmış, rüşvətxorlar rüşvətlə "mübarizə aparacaqmış", şərəfsizlər özlərini şərəflilər sırasına sırıyacaqmış, "bilməm belə dövranları neylərdin, İlahi?". *** "Mən dünyanı min rəngdə görürəm" deyən adam əslində dünyanı yalnız iki rəngdə görür – ağ və qara. Ağappaq, aydan arı, sudan duru – özü, qapqara bütün başqalar. Deyir ki, uşaqlıqda kolxoz sədri olmaq arzusundaydım. Sonra da deyir ki, Yazıçılar Birliyi kolxozdur. Rəhmətlik Freyd demişkən, "dil dolaşar düzün deyər". Deyir ki, Quranı tərcümədə oxuyuram, Bibliyanı orijinalda. Görəsən, Bibliyanı hansı dildə oxuyur: ivritdə, yunanca, ya latınca? *** Belə bir fikir formalaşıb ki, monoteizm (təkallahlıq) bütpərəstliyə və bütün başqa dinlərə nisbətən dini şüurun daha mütərəqqi şəklidir. Ancaq axı zərdüştlüyün dualizmi (cütallahlığı) dünyanı daha məntiqli izah edir. Əgər Tanrı təkdir, qadirdir, adil və müdrikdirsə, dünyada Şərin səbəbi nədir? Nədən, Allah öz qüdrətiylə Şəri ram etmir? Niyə özünün yaratdığı Mefistofelin, Lütsiferin, İblisin öhdəsindən gələ bilmir?
595 Atəşpərəstlik dünyadakı təzadları Xeyirlə Şərin
mübarizəsiylə izah edir. Xeyir Allahı Hörmüzd yaxşı işləri, Şər Allahı Əhrimən pis işləri himayə edir. Bu iki qüvvənin mübarizəsi – dünyada ədalətin və ədalətsizliyin səbəbidir. Hər iki Allahın qüvvəlləri təndir, dünyada Xeyrinmi, Şərinmi üstün çıxması bu toqquşmanın müxtəlif mərhələlərindən asılıdır. Çoxallahlı qədim yunanların pantenonunda isə Allahlar indiki nazirliklər kimi idi. Olimpdə hər sahənin öz naziri – Allahı vardı. Mars – hərbi nazir, Afina – ədliyyə naziri, Hermes – ticarət naziri, Apollon – mədəniyyət naziri, Poseydon – dəniz naziri və s. Baş nazir də vardı – Zevs Birini ledi də – Gera. Hətta Ana müxalifətin lideri də vardı – Prometey. Onu da qeyd edək ki, antik Elladanın dövlət quruluşu respublika idi. Monoteizmin təsdiqi də Dövlət quruluşuyla bağlıdır. Vahid Allah, vahid imperiya, vahid imperator, şah, sultan. İmperator, kral, şah, sultan – Allah kimi adildir, müdrikdir. İblis isə bu quruluşda İmperatorun, kralın, şahın, sultanın ətrafındakılardır – vəzirlər, vəkillər, Çeka, KQB və s. Şər, zülm də onlardandır. Şahın, kralın bunlardan xəbəri yoxdur. *** Deyirlər ki, Rusiyanın Qərbdən fərqli öz yolu var. Bu yolun bariz nümunəsi dəmir yollarıdır. Bütün Avropada relslər arasında bir məsafə var, Rusiyada başqa. Odur ki, sərhəddə sərnişinlər saatlarla gözləyir ki, qatarlar bir relsdən o birinə keçirilsin. Budur bax, Rusiyanın fərqli, özəl yolu. *** Bu çətin günlərdə öz rahat evində oturmuşdu, çay içə-içə iştirak etmədiyi qaynar hadisələr haqqında, göstərdiyi igidliklər barəsində xatirələrini yazırdı. *** Bir şeyi başa düşdüm. Kimə yaxşılıq edirsənsə, bunu sənə heç bir vaxt bağışlamır. Pisliyi bağışlar, unudar, üstündən keçər, yaxşılığı heç bir vaxt əhf etməz. Yaxşılıq edənə nifrəti də bununla bağlıdır. Axı niyə sənin mənə yaxşılıq etmək
|