Soliqlar, ularning azifalari va turlar

Kurs ishi mavzusining dolzarbligi
. Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat 
o’zining ichki va tashqi vazifalarini, har xil ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy chora-
tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan mablag’larning asosiy qismini 
soliqlar orqali to’playdi. Jumladan, soliqlar respublika va mahalliy byudjetlar 
daromadlarini shakllantiradi, davlat ijtimoiy dasturlari uchun moliyaviy negiz 
yaratadi, soliq to’lovchi shaxslarning tadbirkorlik faoliyatini boshqaradi, ularning 
tabiiy resurslardan unumli foydalanishga bo’lgan intilishini rag’batlantiradi, narx 
belgilashga ta’sir ko’rsatadi, aholining turmush darajasini tartibga solib turadi, 
imtiyozlar yordamida esa aholining kam ta’minlangan qatlamlarini ijtimoiy 
himoya qilishni tashkil etishga yordam beradi. Soliqlarning iqtisodiy mohiyati 
davlat bilan huquqiy va jismoniy shaxslar o’rtasida vujudga keluvchi ob’ektiv 
majburiy to’lovlarga as oslangan moliyaviy munosabatlar orqali harakterlanadi. Bu 
moliyaviy munosabatlar maxsus ijtimoiy harakterga ega bo’lib, milliy 
daromadning bir qismi bo’lgan pul mablag’larini davlat ixtiyoriga safarbar qilishga 
xizmat 
qiladi. 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
Sh.M. 
Mirziyoyev 
ta’kidlagnidek “Yangi soliq siyosati doirasida ish haqiga soliq yuki 1,5 barobar 
kamaytirildi. Natijada rasmiy sektorda ishlayotganlar soni yil davomida 500 
mingtaga ko’paydi. Qo’shilgan qiymat solig’i stavkasi 20 foizdan 15 foizga 
tushirildi. Buning hisobidan o’tgan yili soliq to’lovchilar ixtiyorida 2 trillion so’m 
qoldi. Joriy yilda bu raqam 11 trillion so’mni tashkil etishi kutilmoqda. Bir yilda 
tadbirkorlar ixtiyorida shuncha mablag’ qolishi, albatta, ularga o’z bizneslarini 
rivojlantirish uchun juda katta qo’shimcha imkoniyatlar yaratadi”
1
. 
Soliqlarning jamiyat hayotidagi rolini oshib borishi bilan davlat byudjeti 
daromad bazasini qay tarzda va darajada shakllanishiga bog’liqdir. Soliq bozor 
konyukturasini boshqarishga o’ziga xos vosita hisoblanadi. Soliq vositalari orqali 
iqtisodiy tarmoqlarini rivojlantirish va kerak bo’lsa ularni inqiroz holatiga tushib 
qolishiga sababchi bo’lishi mumkin. Shu bois moliyaviy resurslardan oqilona 
1
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2020 yil 24 yanvar. 
https://president.uz/oz/lists/view/3324 

---

4 
foydalanish va ularni to’g’ri yo’naltirish, samaradorligini oshirish, ijtimoiy – 
iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlashda soliq munosabatlari muhim rol o’ynaydi. Soliq 
siyosatini oqilona yuritish nafaqat makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga, balki 
mukammal byudjet siyosatini yuritishga, aholi turmush darajasini yaxshilashga 
erishish mumkin bo’ladi. Shu nuqtai-nazardan mazkur bitiruv malakaviy ishi 
mavzusi dolzarbdir.