Suleyman-m teze qxd

işini bitirmək 
(öldürmək), 
əriştəsini 
kəsmək 
(həbs etmək), 
şestyorka 
(satqın), 
hərifləmək 
(aldatmaq), 
ütmək 
(pulunu əlindən almaq), 
başını qırxmaq 
(aldadıb almaq), 
atanda 
(ayıq ol, səni axtarırlar) və s. 
7.
Dilin təmizliyinə xələl gətirən söz qruplarından biri də 
ar- 
qolardır. 
Fransız dilindən keçmiş bu termin altında məhdud dairədə 
işlənib başqalarının başa düşmədiyi şərti ifadə və ya söz nəzərdə 
tutulur: tələbələrin işlətdiyi 
"quyruq" 
"kəsir", "akademik borc" 
mənasında, müəllimlərin işlətdiyi 
"pəncərə" 
"dərslər arasında qalan 
boş vaxt, saat" mənasındadır. 
81 

---

Sual və tapşırıqlar 
1.
Dəqiq nitq dedikdə nə başa düşülür? 
2.
Dəqiq nitq necə meydana gəlir? 
3.
Nitqin dəqiqliyi üçün ölçü nədir? 
4.
Nitqin düzgünlüyü hansı hallarda mümkündür? 
5.
Düzgün nitq nə deməkdir? 
6.
Düzgünlük kəmmunikativ keyfiyyətdirmi? Nitqdə kəm- 
munikativliyi necə başa düşürsünüz? 
7.
Şifahi danışıqda və ya əxuda kitab tələffüzü əsas götürülürmü? 
Kitab tələffüzü dedikdə nə başa düşülür? 
8.
Bədii nitqin dəqiqliyi hansı şərtlərlə bağlıdır? 
Çahşma 
51. Mətndən nitq nərmalarmm köhnəlmiş göstəricilərini 
müəyyənləşdirib izah edin: 
Qəltuqçu mallan açıb tökdü: gözəl firəng və İstanbul qumaş- lan 
şairi heyran qəydu. 
Bu adam Axalsıq paşasının nümayəndəsi idi. Qəltuqçu sözə 
başladı: 
-
Qardaşım, bu yollar yalnız əsgər deyil, ağır təplar və 
cəbbəxanalar daşmaq üçün yapılmış. Bu gün Tiflis, yann Qarabağ, ə 
biri gün isə İran və dövləti - Osmaniyyə torpaqları yəğma olunacaq, 
gavur xəncəri islamın bağrına soxulacaq... 
Süleyman paşanın müməssili uzun-uzadı danışdı və bütün 
xanlıqları ittihada və müqavimətə dəvət etdi. 
-
Əfəndim, - dedi, - səkkiz il əvvəl yapılmış Küçük Qaynar- ça 
müahidəsi mövcibincə Mosqovla hali sülhdə olduğumuz mə- 
lumi-alinizdir. Müahidə bu altiillik şiddətli müharibənin bir sənədi 
olaraq bizi hala, bəzi təşəbbüsatdan məhrum qoyur. 
Bu əsnada qapı açıldı, nökər mehmandarın gəldiyini xəbər verdi. 
Qafilə tərpəndi. Rus zabitləri əllərində rus çarıçasmın İrakliyə 
göndərdiyi hədiyyələri tutmuşdular. Bu hədiyyələr bayraq, qılınc, 
xirqə, toppuz, tac və fərmandan ibarət idi. (Y.V.Çəmənzəminli. "İki 
od arasında" romanından)