Vezikant İlaç: Ekstravazasyon durumunda doku hasarına neden olan ajan,
İrritant İlaç: Tahriş eden tahrişe neden olan enjeksiyon odağında veya ven boyunca flebit, gerginlik hissi ve ağrı oluşturabilen ajan.
Flebit: Toplardamar iltihabı,
Hematom: Vücutta herhangi bir bölgede dokunun içinde kan birikmesidir.
Lenfatik Drenaj: Vücutta bağışıklık, vücut savunması ve lenf sıvısının yaptığı işlevleri yerine getirmeye çalışan bir tür sistemi anlatmaktadır.
Sitotoksik Ajan: Hücreleri yok eden ya da çoğalmalarını önleyen ilaçlardır.
UYARILAR ve ÖNERİLER:
Uygulama yapan hemşire uygulayacağı ilacın prospektüs bilgisine sahip olmalı. Vezikant özelliği olan ilaçları tanımalı, ekstravazasyona neden olabilecek risk etmenlerini tanımlamalı, ekstravazasyon oluşmaması için ve oluştuğunda alınacak önlemleri bilmelidir.
Hematom, bozuk lenfatik drenaj, flebit, inflamasyon, gözle görüle bilen enfeksiyon bulgusu olan bölgeler, 24 saat öncesinde kateter girişi uygulanmış bölgelere yakın alanlar, radyo terapi alınan bölgeler kullanılmamalıdır.
Eklemlere (el bileğinin ön ve arka yüzü, dirsek ön yüzü) kateter girişi yapmaktan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
Ciddi ekstravazasyon hasarı ya da flebit riski, hastanın hareketini etkileyebileceği için vezikant ajanları alt ekstremitelere uygulanmamalıdır.
İnfüzyon gidişinde değişiklik, kateter giriş yerinde ağrı, yanma, kızarıklık, şişlik olması ve hastanın kateter giriş odağında tanımladığı her türlü yakınmanın varlığında kemoterapi ilaç uygulaması durdurulmalıdır.
Vezikant ilaçların sürekli infüzyonu gerektiğinde, uzun süreli ve çok sayıda kemoterapi uygulandığında, zayıf ve küçük venleri olan hastalarda, kalıcı venöz port kateter takılması için hasta cesaretlendirilmeli ve doktorla iş birliğine gidilmelidir.
Ekstravaze bölgede, doku arasına kaçan ilacın miktarı ve cinsine göre 48-96 saat ya da günler sonra yara meydana gelebilir böyle bir durumla karşılaşmamak için ilaç bitiminde damar yolu çıkarılırken bölge ektravazasyon yönünden değerlendirildikten sonra hasta taburcu edilmelidir.
ARAÇ ve GEREÇLER:
Non-steril eldiven
Uygulanacak tedavi
UYGULAMA:
Hasta, işlem öncesi extravazasyon belirti ve bulguları hakkında bilgilendirilir.
Eller “El Hijyeni Talimatına” göre yıkanır.
Eldiven giyilir.
Vezikant/iritan uygulanacağı ven, periferden içe (el üstünden başlayarak) doğru yol izlenerek kateter girişi yapılır.
Kemoterapi ilaç uygulaması süresince risk faktörleri göz önünde bulundurularak infüzyon aralıklarla takip edilir.
Vezikant ilaç infüzyon halinde veriliyorsa; hastayı, extravazasyonun belirti ve semptomlarını hissettiği anda, derhal hemşireye bildirmesi konusunda uyarılır.
İlaç uygulaması bitiminde intraket çekilmeden önce bir sızıntı olmasını önlemek için 100cc SF ile yıkanır.
Ekstravazasyon durumunda “Ekstravazasyon Acil Bakım Talimatı” uygulanır.
Atıklar “Tıbbi Atık Yönetimi Talimatı”na uygun şekilde atılır.
Eller “El Hijyeni Talimatı’na uygun yıkanır.
Yapılan işlem “Hemşire Gözlem Formu”na kaydedilir.
21- EL BAKIMI UYGULAMA TALİMATI
AMAÇ: El hijyenini sağlamaya ve sürdürmeye yönelik standart bir yöntem belirlemektir.
KAPSAM: El bakımı uygulamalarının hangi durumlarda ve nasıl yapılacağını kapsar.
SORUMLULAR: Servis/Ünite Hemşiresi
UYARILAR ve ÖNERİLER:
Temizlik için alkol içermeyen sabun kullanılmalıdır.
Deri bütünlüğünü korumak amacıyla cilt bakımında pudra kullanılmamalıdır.
Hastanın ihtiyacına göre ayak bakımı verilir.
ARAÇ ve GEREÇLER:
Non steril eldiven
Aseton
Orta boy derin küvet
Ilık su
Sabun
Havlu
Nemlendirici krem/Vazelin
Tırnak makası
Törpü
Povidon iyot
Tedavi tepsisi
UYGULAMA:
İşlem öncesi hasta ve hasta yakınlarına uygulama hakkında bilgi verilir.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun şekilde yıkanır.
Eldiven giyilir.
Ellerde oje veya tırnak cilası varsa aseton ile çıkartılır.
Ilık su ile dolu böbrek küvet içinde 2 dakika süre ile eller bekletilir.
Tırnaklar uzun ise tırnak makası ile oval şekilde kesilir. Tırnak eti kesilmiş ise povidon iyot ile pansuman edilir.
Hastanın elleri sabunlanır ve temiz ılık su ile yıkanıp durulanır.
Yumuşak havlu ile kurulanır.
Eller nemlendirici krem ile nemlendirilir.
Atıklar “Tıbbi Atık Yönetimi Talimatı”na uygun atılır.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun şekilde yıkanır.
Yapılan işlem “Hemşire Gözlem Formu”na kaydedilir.
22- EL HİJYENİ TALİMATI
AMAÇ: Sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonların ve çapraz bulaşmaların önlenmesi amacıyla sağlık personeli, hasta, hasta refakatçileri ve ziyaretçiler için uygun el temizliği ve eldiven kullanma yöntemlerini belirlemektir.
KAPSAM: Hastanedeki tüm çalışanları, hasta, hasta refakatçilerini ve ziyaretçileri kapsar.
TANIMLAR:
El hijyeni; el yıkama, antiseptik el yıkama, alkollü el antiseptiği ile ovalama ya da cerrahi el antisepsisini ifade etmek için kullanılan genel bir terimdir.
Normal (sosyal) el yıkama: Ellerin sabun ve su ile yıkanmasıdır. Bu tip yıkama ile kirler ve geçici mikrop florası uzaklaştırılır, kalıcı flora etkilenmez.
El antisepsisi: Hijyenik (antiseptik kullanarak) el yıkama ve el ovalamayı kapsar.
Hijyenik (antiseptik kullanarak) el yıkama
Riskli durumlar için, (enfekte hastalarla temastan sonra ve yoğun bakım ünitelerinde hasta ile temastan önce ve sonra) antiseptikler kullanılarak yapılan el temizliğidir. Amaç, eldeki tüm geçici ve kısmen de kalıcı floranın uzaklaştırılmasıdır.
Hijyenik el ovalama
Antiseptik solüsyonla veya çabuk etkili alkolik çözeltiler ile ellerin kuvvetlice ovuşturulması ile yapılan el temizliğidir.
Cerrahi el yıkama
Hijyenik el yıkama sonrasında varlığını sürdüren kalıcı florayı da azaltmak üzere yapılan el yıkama veya el ovmayı tanımlar.
UYGULAMA:
El hijyeni uygulanması gereken durumlar:
Enfekte hasta ile direkt temastan önce ve sonra,
Hasta çevresindeki yüzeylerle temas sonrasında,
İnvaziv işlemlerde eldiven giymeden önce ve sonra,
Kan, vücut sıvıları, sekresyonlar, kontamine materyalle veya bu örneklerin alınması veya taşınması esnasında kullanılan kaplarla temas sonrası,
İki ayrı hastaya temas etme arasında ve aynı hastada kirli vücut bölgesine temas ettikten sonra temiz bölgeye temasa geçmeden önce el hijyeni uygulanmalıdır.
Normal (sosyal) el yıkama
Sosyal hayattaki el temasını gerektiren kirli veya kontamine tüm rutin işlemlerden sonra eller görünür kir kalmayacak şekilde su ve sabunla yıkanmalıdır.
Akarsu altında eller ıslatılır.
Sıvı el sabununu el yüzeyine tümüyle yayılır.
Parmaklar, avuç içi ve el sırtının tüm yüzeyleri en az 20 saniye süreyle yıkama maddesiyle temizlemek için kuvvetle ovuşturulur.
Bol su ile ellerinizi durulanır.
Eller kağıt havlu ile kurulanır.
Musluk sensörlü değil ise; elleri kurutmak için kullanılan havlu yardımı ile musluk kapatılır.
Kullanılan havlu çöp kovasına atılır
Hijyenik el yıkama
Klorheksidin kullanılıyorsa 1 dk, povidon iyot kullanılıyorsa 2 dk süre ile avuç içleri ve parmak araları başta olmak üzere eller tüm yüzey ve parmakları kapsayacak şekilde kuvvetlice ovuşturulur.
Eller su ile iyice durulanır, durulama parmak uçlarından dirseklere doğru yapılır, parmaklar yukarı gelecek şekilde tutularak, kontamine suyun dirsekten tekrar parmak ucuna akışı önlenir.
Eller kağıt havlu ile kurulanır, musluk kağıt havlu kullanılarak kapatılır.
Hijyenik el ovalama
Alkol ancak temiz şartlarda etkili olduğundan görünür kir varsa eller önce su ve sabunla yıkanarak kurutulur.
Alkol bazlı solüsyon 3-5 ml bir avuca alınır. İki el birleştirilerek tüm el yüzeyi ve parmaklara temas edecek şekilde ellerdeki solüsyon kuruyana kadar ovuşturulur.
Cerrahi el yıkama
Saat, yüzük ve bilezikler çıkarılır.
Antiseptikli (klorheksidin veya povidon iyot içeren) sabun alınır (5 ml), el ve kollar ovuşturularak 3-5 dk süreyle yıkanır. Günün ilk uygulamasında ayrıca tırnak dipleri 30 sn süreyle fırçalanır (antiseptikli sabun emdirilmiş tek kullanımlık sünger/fırçalar cerrahi el yıkama için uygundur).
Su dirseklerden aşağı akıtılarak durulanır ve steril havluyla kurutulur.
Musluk eller kullanılmadan kapatılır.
Steril eldiven giyene kadar hiçbir yere dokunulmaz.
Cerrahi el ovalama
Saat, yüzük ve bilezikler çıkarılır.
Alkol ancak temiz şartlarda etkili olduğundan ellerde görünür kir varsa eller önce su ve sabunla yıkanarak kurutulur.
Hızlı etkili alkol bazlı ürün (3-5 ml) eller ve kollara ovularak uygulanır. İşlem süresi günün ilk ameliyatı için 3 dk olmalıdır. Bu süre boyunca ilave antiseptik alınarak tüm yüzeylerin ıslak kalması sağlanır. Sonraki ameliyatlar için 1 dakikalık süre yeterlidir.
Parmak uçları yukarı tutularak ellerin kendi halinde kuruması sağlanır. Steril eldiven giymek için tamamen kuruması beklenir.
23- ELEKTROKONVÜLSİF TEDAVİ (EKT) ÖNCESİ HASTA BAKIM TALİMATI
AMAÇ: Uygulanacak bu özel tedavi için uygun tıbbi şartları sağlamak, tedavi sırasında doğabilecek yan etkilerle baş edebilmek ve tedavi etkinliğini en üst düzeye çıkarmaktır.
KAPSAM: Bu talimat; EKT öncesi hastanın refahını en üst düzeye çıkarmaya ve tedavinin etkinliğini artırmaya yönelik bakımı kapsar.
SORUMLULAR: Bu talimatın uygulanmasından hekimler ve hemşireler sorumludur.
TANIMLAR:
Elektrokonvülsif Tedavi (EKT) : Belli psikiyatrik rahatsızlıklar İçin güvenli ve etkili bir tıbbi tedavidir. EKT tedavisinde beyine belli dozlarda elektrik uyarımı verilmesiyle elektroşok tedavisi uygulanır.
UYARILAR VE ÖNERİLER:
Hasta en az 6 saat öncesinde aç bırakılmalıdır.
İşlem esnasında takma diş ve protez olmamalıdır.
Şok esnasında kontrolsüz inkontinans olabileceğinden işlem öncesi mesanenin boşalması sağlanmalıdır.
İşlem öncesi mutlaka hastanın damar yolu açıklığı sağlanmalıdır.
Hasta ve yakınları EKT konusunda bilgilendirilir. EKT ile ilgili hastanın korku ve anksiyete belirtileri gözlenir ve duygularını paylaşması için desteklenir.
Hasta dosyasında bilgilendirilmiş onam formu kontrol edilir.
Hastanın işlem için, en az 6 saat öncesinden aç olup olmadığı kontrol edilir.
Takma diş, protez, takı vb. çıkarılır.
İşlemden hemen önce mesanenin boş olması sağlanır.
Yaşam bulguları kontrol edilir.
Hastanın sürekli kullandığı ilaçları varsa ( antihipertansif, H2 blokörü vb.) EKT tedavisinden önce birkaç yudum su ile verilmelidir.
Rahat giysiler giymesi sağlanır (eşofman gibi). Üstüne yeşil gömlek giydirilir ve bone takılır.
Eldivenler giyilir.
EKT uygulanacak her hastaya ilaç uygulanabilmesi için damar yolu açılır.
Atıklar “Tıbbi Atık Yönetimi Talimatı”na uygun şekilde atılır.
Yapılan tüm hazırlıklar kontrol edilir ve hasta sedyeye alınarak EKT odasına alınır.
Yapılan işlem “Hemşire Gözlem Formu”na kaydedilir.
24- ELEKTROKONVÜLSİF TEDAVİ (EKT) SONRASI HASTA BAKIM TALİMATI
AMAÇ: Tedaviden sonra komplikasyonları önleme, hastanın oryantasyonunu sağlama ve tedavi etkinliğini en üst düzeye çıkarmaktır.
KAPSAM: Bu talimat; EKT sonrası hastanın refahını en üst düzeye çıkarmaya ve tedavinin komplikasyonlarını önlemeye yönelik bakımı kapsar.
SORUMLULAR: Bu talimatın uygulanmasından hemşireler sorumludur.
TANIMLAR:
Elektrokonvülsif Tedavi (EKT) : Belli psikiyatrik rahatsızlıklar İçin güvenli ve etkili bir tıbbi tedavidir. EKT tedavisinde beyine belli dozlarda elektrik uyarımı verilmesiyle elektroşok tedavisi uygulanır.
UYARILAR VE ÖNERİLER:
Hastada EKT sonrası bazı komplikasyonlar gelişme riski vardır. Bu komplikasyonlar yönünden hasta yakın takip edilmelidir. Bunlar;
Baş ağrısı
Mide bulantısı
Kusma
Kırık
Kardiyak etkiler (sinüs bradikardisi, taşikardi, bradikardi, bradiaritmiler, taşiaritmiler, EKG’de ST ve T dalga değişiklikleri)
Oluşmamış (infra) nöbet
Uzamış nöbet
Geç (tardiv) nöbet
Kas ağrıları
Konfüzyon
Bellek bozuklukları (anterograd, retrograd ve özyaşamsal amnezi)
Hastanın rahat solunum yapabilmesi için; başını sağ tarafa doğru hiperekstansiyon şeklinde pozisyon verilir ve sekresyon olup olmadığı kontrol edilir. Satürasyon takibi yapılır ve gerektiğinde hekim istemine göre O2 verilir.
Vital bulguları ölçülür ve bir saat 15 dakikada bir takip edilir.
Hastanın bilinci yerine gelinceye kadar yanında kalınır ve adı ile hitap edilerek yatıştırıcı açıklamalar yapılır.
Hasta odasında gözlenir ve oryantasyonu değerlendirilir.
Hastada herhangi bir komplikasyon/yan etkinin gelişip gelişmediği değerlendirilir.
Hastada hafıza değişikliği varsa bu durumun birkaç hafta içerisinde geçeceği bildirilir.
Hastanın konfüzyonu geçince oral alımı açılır ve ilaçları verilir.
Eller “El Hijyeni Talimatı”na uygun yıkanır.
“EKT Takip Formu” ve “Hemşire Gözlem Formu”na; tarih, EKT sayısı, süresi, dozu, EKT öncesi ve sonrası vital bulguları, komplikasyonları ve tedavileri kayıt edilir.
25- ELEVASYON UYGULAMA TALİMATI
AMAÇ: Dolaşımı rahatlatarak ödemi önlemek/geriletmek için standart bir yöntem belirlemektir.
KAPSAM: Bu protokol; elevasyon uygulamalarının hangi durumlarda ve nasıl uygulanacağını kapsar.
SORUMLULAR: Doktor, hemşire, fizyoterapist.
TANIMLAR:
Elevasyon: Ekstremitenin kalp hizasının üstüne kaldırılması.
UYARILAR ve ÖNLEMLER:
Tanılama Sıklığı: Uygulanan elevasyon hastanın tanısına göre planlanır.
Elevasyon Uygulandığı Durumlar:
Sistemik hastalıklar (lenfoid, lenfanjit vb.)
Operasyon
Yanık
Enfeksiyon
Açık yaralar
Ödem
Ortopedik uygulamalar (alçı, atel, traksiyon vb.)
Diğer nedenler
Elevasyon uygulamasında;
Yükseklik derecesi
Pozisyon
Operasyon yeri (extremite, baş, gövde...)
Operasyon özelliği (greft, flep, atel)
Sistemik hastalıkların varlığı (hemipleji, kalp, akciğer hastalıkları) göz önüne alınır.
Elevasyon uygulamasında dikkat edilecek diğer şartlar:
