T. C. Firat üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali kirgiz tüRKÇESİnde üNSÜzler ve

Türkçe Sözcüklerde: 
Tonsuz ünsüzlerden sonra ünlü uyumlarına uygun olaarak “–ma/-me” olumsuzluk eki 
ve  “-mı/-mi”  soru  eki  “-pa-/-pe-,  -po-/-pö-,  -pu-/-pü-”  ye  dönüşür:  ayt  +  mas  >  ayt  +  pas 
(söylemez), emes + mi > emes + pi (değil mi?), uç + mayt + mı > uç + payt + pı (uçmuyor 
mu?) v.b.
 218
 
 
2. 4. 18. n > c 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  ses  “n-”  ünsüzünün  “c-”  sesine  değiştiği  görülür:  cışaan 
(belirti, iz Far. nişān). 
 
2. 4. 19. n > d 
Türkçe Sözcüklerde: 
Tonlu ünsüzle  biten  Türkçe  veya  alıntı  sözcüklerde  yükleme  hali  eki  (–nI/-nU)  veya 
ilgi eki (-nIn/-nUn) kullanırken “–n- > -d-” değişimi görülür: üy + dü ( < üy + nü) (evi), asan 
+ dı ( < asan + nı) (Hasan’ı), siz + din ( < siz + nin) (sizin), şaar + dın ( < şaar + nın) (şehrin). 
 
2. 4. 20. n > t 
Türkçe Sözcüklerde: 
Tonsuzla  biten  kelimelere  “n-”  ile  başlayan  ek  geldiğinde  “-n-  >  -t-”  değişimi  olur: 
burç  +  nı  >  burç  +  tu  (köşeyi),  mektep  +  ni  >  mektep  +  ti  (okulu),  sırt  +  nın  >  sırt  +  tın 
(dışarının), estelik + nin > estelik + tin (heykelin). 
 
Alıntı Sözcüklerde: 
 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-n-  >  -t-”  değişimi  görülür:  dastaniya  (soruşturma 
Rus. doznanie). 
 
 
 
 
                                                 
218
 Ahmet Buran, 
agm., s. 311. 

 
252 
2. 4. 21. ã > ç  
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  seste  “ã-  >  ç-”  değişimi  görülür:  çatıraş  (satranç  Far. 
ãadrenc). 
 
2. 4. 22. s > t 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde son seste “-s > -t” değişikliği olur: ulut (ulus Moğ. uls). 
 
2. 4. 23. ş > ç 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçedeki  ön  ses  “ş-”  sesinin  bazı  örneklerde  “ç-”  sesine  değiştiği  görülür: 
çeçüü ( < şeş- DTS 522) (çözmek). 
Bazı  örneklerde  Eski  Türkçedeki  iç  ses  “-ş-”  ünsüzünün  “-ç-”  ünsüzüne  değiştiği 
görülür: çeçilüü ( < şeşil- DTS 522) (çözülmek). 
Bazı  örneklerde  Eski  Türkçedeki  son  ses  “-ş”  sesi  “-ç”  sesine  değişmiştir: çeçüü  (  < 
şeş- DTS 522) (çözmek). 
 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde ön seste “ş- > ç-” değişimi görülür: çigrim (kumlu keçi derisi 
Rus. şaġren’ ), çoqoy (çarık, tek parçalı deri ayakkabı Çin. şohay), çıstırnay (yünden tokunan 
kumaş Rus. şerstyanoy). 
Alıntı sözcüklerdeki iç ses “-ş- ” ünsüzünün bazı örneklerde “-ç-” ünsüzüne değiştiği 
görülür:  köçö  (cadde,  sokak  Far.  qÿşe),  kölöç  (galoş  Rus.  ġaloşi  <  Alm.),  ıstarçın  ~  starçın 
(başçavuş Rus. starşina). 
Bazı alıntı sözcüklerde son seste “-ş > -ç” değişimi görülür: kepiç (kışlık bot Far. kefş), 
zıyankeç (zarar veren Far. ziyān-keş). 
 
2. 4. 24. v > b 
Alıntı Sözcüklerde: 
Rusça yoluyla Kırgız Türkçesine giren bazı alıntı sözcüklerde sözcük başında “v- > b-
” değişimi görülür: beksil (senet, bono Rus. veksel’), boluş (nahiye Rus. volost’). 
Arapça’dan alıntı birkaç sözcükte ön ses “v- > b-” değişimi görülür: baraq (sayfa Ar. 
varaq), batan (vatan Ar. vaùan). 

 
253 
Arapça’dan  alıntı  sözcüklerde  sözcük  başında  meydana  gelen  “v-  >  b-”  değişiminin 
ardından ön seste ünlü türemesi olduğu görülür: ubaq ~ ubaqıt (vakit Ar. vaqt), ubada (vaad, 
söz verme Ar. vaèd), ubaacı ~ ubacı (sebep Ar. vech), ubacip (vacip Ar. vācip), ubazir (vezir 
Ar. vezìr), ubayım (kuruntu, endişe, vehim Ar. vehm).  
Alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-v-”  ünsüzü  “-b-”  ünsüzüne  dönüşmüştür:  cubarmek  ~ 
cubarimbek  (gençken  ölen  Far.  cevān-merg),  çasaboy  ~  çasoboy  (nöbetçi  Rus.  çasovoy), 
çertbut  (büyük  şişe  Rus.  çetvert’),  çornoboy  (karalama,  müsvedde  Rus. çernovoy),  dabaa  ~ 
daba (ilaç, deva Ar. devā’), derbiş ~ derviş (derviş Far. dervìş), dubana ~ diyvana ~ dumana 
(divane  Far.  dìvāne),  kebenek  (keçeden  kaftan  Moğ.  hevnek),  kerebet  (yatak,  kerevet  Rus. 
qrovat’  <  Yun.),  kübök (avcı  silahı  Moğ.  havhan  >  havh),  qabadır  ~  qabatır  (endişe,  kaygı 
Ar.  òavāùır),  qubaar  (hisse  Moğ.  huvaar),  qubat  (kuvvet  Ar.  quvvet),  rabayat  ~  rivayat 
(rivayet  Ar.  rivāyet),  sabat  (okuryazarlık  Ar.  sevād),  şibis  ~  şvits  (İsviçre  cinsi  inek  Rus. 
ş
veyts), taba (tava Far. tāve), tacibit (tecvid Ar. tecvìd), taraba ~ tarabih (teravih Ar. terāvìó), 
ayban (hayvan Ar. óayvān), zobol (yok olma, alçalma Far. zevāl). 
 
2. 4. 25. v > (b) > p 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde ön ses “v-” ünsüzü “p-” ünsüzüne değişmiştir: mam-pañ (bölge 
yöneticisi derecesindeki bir unvan Çin. min = el, halk + vañ = devlet memuru). 
 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-v-  >  (-b-)  >  -p-”  değişimi  görülür:  gürpüröpkö 
(gruplaştırma Rus. ġruppirovqa), qapqan (kapan Moğ. havhan), qaptaġay (yabani deve Moğ. 
havtġay), aspap (esvap Ar. eåvāb), şalpar (şalvar Far. şelvār). 
 
2. 4. 26. w > b 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski Türkçede kelime içi “-w-” seslerinin Kırgız Türkçesinde “-b-” sesine dönüştüğü 
görülür: calbaruu ( < yalwar- DLT III-100; yalbar- DTS 228) (yalvarmak), arboo ( < arwaş- 
DLT I-237) (büyülemek, büyü yapmak, efsunlamak). 
 
2. 4. 27. y > c 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski Türkçe sözcüklerin başındaki “y-” ünsüzü, yerini “c-“ ünsüzüne bırakmıştır. Bu 
özellik Kırgız Türkçesi’nin ayırt edici özelliğidir. Bu nedenle Türkçe kelimelerin başında “y-” 
ünsüzü  yerine  ikincil  ses  olarak  “c-”  ünsüzünün  yaygın  ve  düzenli  bir  şekilde  kullanıldığı 

 
254 
görülür:  cötöl  (  <  yötül  DTS  277;  ötül  DTS  393)  (öksürük),  cigit  (  <  yigit  DLT  I-25;  DTS 
260) (yiğit), cıluu ( < yılıγ ETG 310; DTS 266) (sıcak, ılık), cıyırma ( < yigirmi OTG 259; 
yegirmi DTS 253) (yirmi), cip ( < yıp DLT I-158; DTS 267) (ip), cıpar ( < yıpar DLT I-327; 
DTS 267) (güzel koku), cıγıluu ( < yıqıl- DLT III-82) (yıkılmak), carıq ( < yaruq DLT I-96; 
DTS 244) (ışık, aydınlık), cılan ( < yılan DLT I-27; DTS 266) (yılan), caman ( < yaman DLT 
III-30;  DTS  231)  (kötü),  castıq  (  <  yastuq  DLT  III-43;  DTS  245)  (yastık),  cuqa  (  <  yupqa 
DLT  II-294;  DTS  281)  (ince),  cıldız  (  <  yulduz  DLT  III-40;  DTS  278)  (yıldız),  cumuş  (  < 
yumuş DLT III-12; DTS 280; yumış DTS 279) (iş), caşoo ( < yaşa- DLT III-89; DTS 246) 
(yaşamak), cüzük ( < yüzük DLT III-18; DTS 288) (yüzük), cay ( < yay DLT I-13; DTS 226) 
(yaz), cıt ( < yıδ DLT III-48; DTS 265) (koku), cıl ( < yıl DLT II-118; DTS 266) (yıl), cuu ( < 
yu- DTS 277) (yıkamak) v.b. E. Tenişev, Talat Tekin, Mehmet Ölmez’e göre bu ses değişimi 
Fu-yü Kırgızcasında da görüldüğünden, Eski Kırgızcada sözcük başı “y-” sesinin var olduğu 
düşünülüyor.
219
 
 
Alıntı Sözcüklerde: 
Alıntı sözcüklerde sözcük başında bulunan “y-” ünsüzü “c-” sesine değişmiştir: caasın 
(Yasin  suresi  Ar.  yāsin),  car  (dost  Far.  yār),  cagene  ~  caġana  (yalnız,  tek,  yegâne  Far. 
yegāne), caġni (yani Ar. yaènì), caġına (gündüz vakti misafire verilen yemek Far. yaònì ), cad 
(zihin, yâd Far. yād), cacuc-macuc (Yecüc Mecüc Ar. yācÿc ü mācÿc), caqut ~ cahut (yakut 
Ar.  yāqÿt),  cambı  (kaynaştırılmış,  birleştirilmiş  değerli  gümüş  Çin.  yuan  =  birleştirilmiş 
gümüş, bao = değerli), caran (yaren, dost Far. yārān), carmañke (fuar Rus. yarmarqa < Pol.), 
cezit  (Yezit  Ar.  yezìd),  cekendos  (oturmak  için  serilen  küçük,  dar  sergi  Far.  yek-andāz), 
ceksen  (benzeyiş,  tek  oluş,  yeksan  Far.  yeksān),  cekşembi  (  Pazar  Far.  yek-şenbih),  cemin 
(Yemen Ar. yemen), cetim (yetim Ar. yetìm), cosun (nizam, kaide Moğ. yosi). 
 
2. 4. 28. z > c 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde ön seste “z- > c-” değişimi görülür: cuyqur (kurnaz, iki yüzlü 
Moğ. zuyġar). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde iç  seste  “-z- >  -c-” değişimi  görülür:  ecigey  (bir  çeşit  peynir 
Moğ. eezgey), qocayın (sahip, yönetici Rus. hozyain < Far.), olco (ganimet Moğ. olza), taciya 
(taziye Ar. taèziye). 
                                                 
219
 Hülya Kasapoğlu Çengel, 
age., s. 92. 

 
255 
 
2. 4. 29. õ > c 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde ön seste “õ- > c-” değişimi görülür: curaat (nesil, zürriyet Ar. 
õurriyyet). 
 
2. 4. 30. z > ç 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde ön seste “z- > ç-” değişimi görülür: çıncır (zincir Far. zencìr). 
 
2. 4. 31. ts > c 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin başında “ts- > c-” değişimi görülür: cusay (kokulu bir bitki türü 
Çin. tszyutsay = kokulu soğan), cañ-cun (askeri lider, genaral Çin. tszyan = yönetim, takım + 
tszyun’ = asker), cımpañ (hapis, hücre Çin. tszyan’ = hapis, fan’ = suçlu). 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-ts- > -c-” değişimi görülür: qanca (pipo Çin. ġantszı). 
 
2. 4. 32. ts > ç 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerin  başında  “ts-  >  ç-”  değişimi  görülür:  çirköö  (  kilise  Rus. 
tserkov’),  çaġaan  (bembeyaz  Moğ.  tsaġan),  çıġan  (çingene  Rus.  tsıġan),  çoçunça  (ipekle 
karışık elbise Çin. tszosıçoy; Far. çuçunçe; Rus. çesuça).
220
 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-ts-  >  -ç-”  değişimi  görülür:  sıpçı  (kerpeten  Rus. 
ş
çiptsı). 
 
2. 4. 33. è (ayın) > b 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerdeki  “-ع-”  sesi  “-b-”  sesine  değişmiştir:  duba  ~  duġa  (dua  Ar. 
duèā). 
 
 
                                                 
220
  Bu  değişimin  tersi  de  görülür.  Batken  bölgesindeki  Çayırçılar’da  ve  Tacikistan’ın  Murgab 
bölgesinde,  “ç”  ünsüzü  Türkçe  sözcüklerde  de  her  tür  görünümde  “ts”  ünsüzüne  değişir  (Bkz.  Filiz 
Kılıç, 
agt., s. 65). Bu ses değişimi Sibirya Tatar Türkçesinin de karakteristik bir özelliğidir (Bkz. Ercan 
Alkaya, 
age., s. 95). 

 
256 
2. 4. 34. è (ayın) > g 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntılarda “-ع-” sesinin “-g-” sesine değiştiği görülür: iglan (ilan Ar. ièlān). 
 
2. 4. 35. è (ayın) > ġ 
Alıntı Sözcüklerde: 
Arapça alıntı bazı sözcüklerde ön seste “ع-” yerine “ġ-” ünsüzü türemiştir: ġasır (asır 
Ar. èaãr), ġafu (af Ar. èafv). 
Arapça  alıntı  bazı  sözcüklerde  iç  seste  “-ع-”  yerine  “-ġ-”  ünsüzü  türemiştir:  aġzam 
(yüksek dereceli Ar. èaôam), qıtġa (kıta, kara parçası Ar. qıùèa), malġun (melun Ar. melèÿn), 
tabiyġat (tabiat Ar. ùabìèat), talġat (çehre, yüz Ar. ùalèat), itaġat ~ itaat (itaat Ar. iùāèat).  
 
2. 5. Diğer Ünsüz Değişmeleri 
 
Bu  bölümde  Türkçe  ve  alıntı  sözcüklerdeki  sürekli  ve  süreksiz  ünsüzler  arasındaki 
değişmeler üzerinde durulmuştur. 
 
2. 5. 1. Süreksiz Ünsüzler Arasında Ses Değişmeleri: 
2. 5. 1. 1. c > g 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin ön sesinde bulunan “c-” ünsüzü “g-” ünsüzüne değişir: gevhar 
(cevher Ar. cevher). 
 
Bazı alıntı sözcüklerde iç ses “-c-” ünsüzü “-g-” ünsüzüne dönüşür: zañgi (zenci Ar. 
zencì ). 
2. 5. 1. 2. ç > t 
Türkçe Sözcüklerde: 
Bazı Türkçe sözcüklerde iç seste “-ç- > -t-” değişimi olduğu görülür: çatır ( < çaçır ~ 
çatır ~ çaşır DLT I-406) (çadır). 
 
2. 5. 1. 3. δ > d 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçe  iç  seste  bulunan  “-δ-”  sesi  Kırgız  Türkçesinde  bazı  örneklerde  “-d-” 
ünsüzüne değişmiştir: quduq ( < quδuγ DLT I-375; DTS 464) (kuyu). 
 
 

 
257 
2. 5. 1. 4. ġ > g 
Alıntı Sözcüklerde: 
Alıntı sözcüklerin ön sesinde bulunan “ġ-” ünsüzü “g-” ünsüzüne değişir: gülçambar 
(çelenk  Far.  ġul-çenber),  gürpüröpkö  (gruplaştırma  Rus.  ġruppirovqa),  göş  (et  Far.  ġuşt). 
Birleşik  sözcüklerde  ikinci  sözcüğün  ön  sesinde  de  bu  değişim  görülür:  cadı-göy  (sihirbaz 
Far. cādÿ-ġuy), dar-gümön (şüphe Far. der-ġÿmān), gezit (gazete Rus. ġazeta < İtl. ġazetta). 
Alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-ġ-  >  -g-”  değişimi  görülür:  çeñgel  (pençe,  çengel  Far. 
çenġāl
),  çigrim  (kumlu  keçi  derisi  Rus.  şaġren’  ),  gülgün  (kırmızıya  çalan  Far.  ġulġÿn), 
kinege  (kitap  Rus.  qniġa),  kürögön  (“Moğol  damadı”  anlamında  bir  özel  ad  Moğ.  ġurġan), 
tilgirem (telgraf Rus. teleġraf < Yun.). 
 
2. 5. 1. 5. k > t 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski Türkçede kelime sonunda yer alan “-k” sesi, Kırgız Türkçesinde bazı örneklerde 
“-t” ye dönüşmüştür: çekit ( < çekik DLT II-149; DTS 143) (nokta). 
 
2. 5. 1. 6. k > q 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin ön sesinde “k- > q-” değişimi görülür: qabap ~ kebep (kebap 
Ar. kebāb). 
Bazı alıntı sözcüklerin iç sesinde “-k- > -q-” değişimi görülür: aqbar (yüksek, büyük 
derecede olan Ar. ekber), taqlip ~ takilip (teklif Ar. teklìf). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  sesteki  “-k”  ünsüzü  Kırgız  Türkçesinde  “-q”  ünsüzüne 
dönmüştür: balaq (felek Ar. felek). 
 
2. 5. 1. 7. q > k 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerin  ön  sesindeki  art  damak  “q-”  ünsüzü  Kırgız  Türkçesinde  ön 
damak  “k-”  ünsüzüne  dönüşmüştür:  kent  (şehir  Soğd.  qanth),  kerebet  (yatak,  kerevet  Rus. 
qrovat’  <  Yun.),  kinege  (kitap  Rus.  qniġa),  közür  (kağıt  oyununda  koz  Rus.  qozır’  <  Pol.), 
köödök (çocuk Far. qÿdek), köönö (eski Far. qohne), köpös ~ köpöş (satıcı Rus. qupets), kör 
(kör;  mezar  Far. qÿr),  kösöö  (köse  Far.  qÿse),  köçö  (cadde,  sokak  Far.  qÿşe),  küldü  (bütün, 
hepsi, külli Ar. qullì ), küncüt ~ quncut (susam tanesi, küncü Far. quncud), kemsel (pamuk 
astarlı palto Rus. qamzol < Alm.). 

 
258 
Alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-q-  >  -k-”  değişimi  görülür:  öküm  (hüküm  Ar.  óuqm), 
ökümdar (hükümdar Ar. – Far. óuqm-dār), üköz (ferman, kararname, emir Rus. uqaz), üköl 
(iğne  Rus.  uqol),  kempiske  ~  qampiske  (değiştirme  Rus.  qonfisqatsiya),  qaniyek  (konyak 
Rus.  qon’yaq),  qastorke  (hintyağı  Rus.  qastorqa),  martişke  (örümcek  maymun  Rus. 
martışqa),  pasılke  (posta  kolisi  Rus.  posılqa),  patpiske  (imzalı  makbuz  Rus.  podpisqa), 
povuske  (davetiye  Rus.  povestqa),  üpükö  (buzağı  derisinden  bot  Rus.  opoyqa),  raspiske 
(imzalı makbuz Rus. raspisqa), rükü ~ ürükü (rükû Ar. ruqÿè), iskitke (tenzilât, indirim Rus. 
skidqa),  ispiravke  (belge  Rus.  spravqa),  şayke  (güruh;  çete Rus.  şayqa),  şapke  (şapka  Rus. 
ş
apqa), şükür ~ şügür (şükür Ar. şuqr), katlöşkö (patates Rus. qartoşqa), aşepke (yanlış Rus. 
oşipqa),  işköl  (okul  Rus.  şqol),  işçötkö  (fırça  Rus.  şçyotqa),  talinke  (tabak  Rus.  tarelqa), 
zaquske ~ zaküske (meze Rus. zaqusqa), zayımke (küçük çiftlik Rus. zaimqa). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  seste  “-q  >  -k”  değişimi  görülür:  dörök  (ahmak  Rus. 
duraq),  idirek  (idrak,  düşünme  Ar. idrāq),  güdök (düdük  Rus.  ġudoq),  nazik  ~  azik  (nazik, 
ince Far. nāzuq), qaşek (kapı pervazı Rus. qosyaq), zadetke (pey, kaparo Rus. zadatoq). 
 
2. 5. 1. 8. t > ç 
Türkçe Sözcüklerde: 
Bazı  örneklerde  Eski  Türkçedeki  son  ses  “-t”  ünsüzünün  Kırgız  Türkçesinde  “-ç” 
sesine değiştiği görülür: uuç ( < avut DLT I-83) (avuç). 
 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin ön sesinde “t- > ç-” değişimi görülür: ços ~ çoş (ince tahta Rus. 
tyos). 
 
2. 5. 2. Sürekli Ünsüzler Arasında Ses Değişmeleri: 
2. 5. 2. 1. f > ( > p > b > ) m 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin ön sesinde “f- > m-” değişimi görülür: mamil ~ mamili (siyah 
çayın düşük kalitelisi Rus. famil’nıy). 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-f- > -m-” değişimi görülür: kemin ~ kepin (kefen Ar. 
kefen), ıntımaq (ittifak, birlik, uyuşma Ar. ittifāq). 
 

 
259 
2. 5. 2. 2. h > g 
Alıntı Sözcüklerde: 
Fransızca’daki  ön  ses  “h-”,  Rusça’da  ve  dolayısıyla  Kırgız  Türkçesi’nde  “g-” 
ünsüzüne değişir: gipnoz (hipnoz Rus. gipnoz < Frs. hypnose), gektar (hektar Rus. gektar < 
Frs.  hectare),  gemoglobin  (hemoglobin,  bir  alyuvar  maddesi  Rus.  gemoglobin  <  Frs. 
hémoglobine),  gidrat  (bir  cismin  su  ile  birleşmesiyle  ya  da  bazı  madenler  üzerinde  suyun 
etkisiyle oluşan bileşik, hidrat Rus. gidrat < Frs. hydrate). 
 
2. 5. 2. 3. h > ġ 
Alıntı Sözcüklerde: 
Farsça’dan alıntı  bazı  sözcüklerde  iç  ses  “-h-”  sesi  “-ġ-”  sesine  değişmiştir:  noġol  ~ 
noola (ağaç Far. nihāl). 
 
2. 5. 2. 4. h > n 
Alıntı Sözcüklerde: 
Farsça’dan alıntı bazı sözcüklerin ön sesinde bulunan “h-” ünsüzünün “n-” ünsüzüne 
değiştiği görülür: nampay (arkadaş, dost, yakın Far. hem-pāy). 
 
2. 5. 2. 5. h > y 
Alıntı Sözcüklerde: 
Arapça ve Farsça’dan alıntı sözcüklerdeki iç ses “-h-”, Kırgız Türkçesinin ayırt edici 
bir özelliği olarak “-y-” sesine değişmiştir. “h > y” değişiminin “ó > y, ò > y” değişimine göre 
daha yaygın olduğu görülür. Bu değişim Kırgız Türkçesinde olduğu gibi diğer Türk lehçe ve 
ağızlarında da görülür:
221
 meyman (mihman, konuk Far. mihmān), dıyqan (çiftçi Far. dihqān), 
beyiş (cennet Far. behişt), ubayım (kuruntu, endişe, vehim Ar. vehm), cayıl (cahil Ar. cāhil), 
çeyrek (çeyrek Far. çehār-yek), ılayım (ey Tanrı!, Ar. allahüm), mayin (yumuşak; zayıf Ar. 
mehìn),  iştey  ~  içtey  (iştah  Ar.  iştihā),  şaymerden  (şahmerdan,  yiğitlerin  piri  Far.  şāhì 
merdān
), şayı (ham ipekten yapılan bir kumaş Far. şāhì ), şeyit (şehit Ar. şehìd), zayit (sofu 
Ar. zāhid), zayır (zahir, açık Ar. ôāhir). 
Bazı alıntı sözcüklerde son seste bulunan “-h” ünsüzü “-y” ünsüzüne dönüşür: dargöy 
(eşik Far. der-gāh), qay (tamam Far. òāh), zıy (yay kirişi; bağırsak Far. zeh).