T ƏHSİ L nazi rli Yİ G



Yüklə 2,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/25
tarix31.01.2017
ölçüsü2,72 Mb.
#7270
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   25
 

 

 

 

283 


V F

əsil 

 

Görk

əmli folklorşünas, mahir 

pedaqoq, filologiya elml

əri doktoru, 

professor S

ədnik Paşa Pirsultanlının 

Az

ərbaycan aşıq sənəti ilə bağlı 

f

əaliyyəti 

 

 



Az

ərbaycan  şifahi  xalq  ədəbiyyatı  qədim 

tarix

ə  malikdir. Hər  bir  xalqın  bədii söz sənəti 



h

əmin xalqın özünün tarixi qədər qədimdir.  

Yazılı ədəbiyyat yaranmamışdan əvvəl xalq 

arzu v


ə  istəklərini, həyata və  cəmiyyətə  müna-

sib


ətini,  fəlsəfi  görüşlərini  şifahi  ədəbiyyatla 

ifad


ə etmişdir. 

Böyük rus s

ənətkarı Maksim Qorki demişdir 

ki, folklor “söz s

ənətinin  başlanğıcıdır”.  Xalq 

arzu v


ə  istəyini  özünün  yaratdığı  və  yaşatdığı 

şifahi söz sənətində, yəni folklorda ifadə edir. 

Dünya  xalqlarının  ədəbiyyatşünaslığında 

folklor  “şifahi  söz  sənəti”,  “şifahi  xalq  ədəbiy-

yatı”  adı  ilə  işlədilmişdir.  “Folklor”  beynəlxalq 

ədəbiyyatşünaslıqda  çox  işlədilən və  istifadə 

edil

ən islahatdır. 



 

284 


Az

ərbaycan  şifahi  xalq  ədəbiyyatı,  yəni 

folkloru d

ərin məzmunlu,  parlaq  ideyalı,  zəngin 

v

ə rəngarəng, misilsiz ədəbi-bədii xəzinədir.  



Görk

əmli ingilis tarixçisi Vilyam Toms 

1846-c

ı ildə “Atenlum” qəzetində, “folklor” isti-



lahını  işlətmiş,  hərfi mənasının  xalq  biliyi,  xalq 

hikm


əti  olduğunu  göstərmişdir.  Deməli,  “şifahi 

xalq 


ədəbiyyatı”  və  “folklor”  paralel  şəkildə 

işlədilir. 

Şifahi  xalq  ədəbiyyatı  qiymətli bir xəzinə-

dir. Xalqın tarixini bilmək üçün mütləq folkloru 

öyr

ənmək və  ondan səmərəli istifadə  etmək 



lazımdır.  

Folklor  xalqın  hafizəsində  yaşamış  və 

inkişaf  etmişdir.  Folklorun  müəllifi müəyyən 

edilm


əmiş,  sonralar  aşıqlar  şeirlərində  adlarını 

ç

əkmiş, Aşıq Ələsgər demişdir: 



 

Adım Ələsgərdir, Göyçə mahalım, 

Dolanım başına mən qadan alım. 

Hüsnün şöləsinə Xəstə xəyalım, 

P

ərvanədi, şəmistanlar dolanır. 

 

Aşıq  poeziyası  Azərbaycan  xalq  yaradıcılı-



ğının  zəngin  qollarından  biridir.  Aşıqlar  xalq 

arasında  çox  böyük  şöhrət və  hörmət qazan-



 

285 


mışlar.  Aşıqları  xalqımız  “el  anası”,  “müdrik 

əllim” adlandırmışdır. 



H

əsən bəy Zərdabi  demişdir  ki,  bizim 

Qafqaz müs

əlmanlarına şeir ilə deyilən söz gözəl 

t

əsir edir. Aşıqlar oxuyanda qulaq asan, dinləyən 



insanların mənəvi aləmi, parlaq hafizəsi, biliyi və 

dünyagörüşü zənginləşir, onlar bədii-estetik zövq 

alırlar.  

Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimov yazır: “Aşıq 

poeziyası  xalq  yaradıcılığı  ilə  yazılı  ədəbiyyat 

ara


sında  bir  keçiddir,  möhkəm bir körpüdür... 

onun kökl

əri,  rişələri folklordan, xalq yara-

dıcılığından su içirsə,  budaqları,  qol-qanadı  hə-

mişə ədəbiyyatla qovuşur, ona təsir edir və ondan 

qüvv


ət alır”

4

 



Aşıqlar üç qrupa ayrılır. Birinci qrupa ustad 

aşıqlar  (Qurbani,  Abbas  Tufarqanlı,  Sarı  Aşıq, 

Aşıq  Ələsgər,  Aşıq  Hüseyn,  Aşıq  Əsəd,  Aşıq 

Şəmşir, Mikayıl Azaflı və başqaları) Onlar həm 

saz çalır, həm də şairlik edirlər.  

İkinci qrupa ifaçı aşıqlar daxildir.  

Üçüncü qrupa is

ə  aşıq  poeziyası  üslubunda 

şeir  yaradan  el  şairləri daxildir. Onlar məclis 

aparmağı  bacarmırlar,  saz  çalmağı  bilsələr də 

yaxşı oxumaq qabiliyyətinə malik deyillər. 

                                                 

4

 Mirz


ə İbrahimov. Aşıq poeziyasında realizm. Bakı, 1966, səh.17. 

 

286 


Aşıq  Ələsgər (1821-1926)  aşıq  sənətinin 

mahiyy


ətini poetik dillə ifadə etmişdir: 

 

Aşıq olub tərki vətən olanın, 



Əzəl başdan pürkamalı gərkdir... 

Oturub-durmaqda 

ədəbin bilə, 

M

ərifət elmindən dolu gərəkdir. 



 

Xalqa h


əqiqətdən mətləb qandıra, 

Şeytanı öldürə, nəfsin yandıra. 

El içind

ə pak otura, pak dura, 

Dalısınca xoş sədalı gərəkdir. 

 

Danışdığı sözün qiymətin bilə, 



M

əcazı danışa, məcazı gülə. 

K

əlməsindən ləli-gövhər süzülə, 



Tamam sözü mü

əmmalı gərəkdi. 

 

Arif ola, eyhamınan söz qana, 



Nam

əhrəmdən şərm eyləyə, utana, 

Saat kimi meyli haqqa dolana, 

Doğru qəlbi, doğru yolu gərəkdi. 

 

Ələsgər haqq sözün isbatın verə, 



Əməlin mələklər yaza dəftərə

H

ər yanı istəsə, baxanda görə, 



T

əriqətdə bu sevdalı gərəkdi.

5

 

                                                 



5

 

Aşıq Ələsgər. Seçilmiş əsərləri. Bakı, 1988, səh.43. 



 

287 


Dünyada tanınan, şöhrət qazanan Aşıq Ələs-

g

ərin yaradıcılığında insanları ucaldan yaşamağa 



h

əvəs oyadan, təmiz və  mənalı  məhəbbətin 

t

ərənnümü xüsusi yer tutur.  



Aşıq  Ələsgərin  yaradıcılığında  xalqın  ağır 

v

əziyyəti,    yaşayış  tərzi,  istismarçı  hakim  quru-



luşun cinayətkarlığı, zəhmətkeş insanları istismar 

etdiyi,  onların  var-dövlətini  əlindən  aldığı, 

h

əyatdakı zülmkarlıq, soyğunçuluq ürək ağrısı ilə 



qeyd edilir. Aşıq Ələsgər fitri  istedadlı sənətkar 

olduğuna  görə  cəmiyyət və  təbiət hadisələrini 

çox inandırıcı ifadə edir.  

Xalq  yazıçısı  Mehdi  Hüseyn  yazır:  “Aşıq 

Ələsgərin  lirikası  xalq  şeirinin  qızıl  fonduna 

daxil olub. Çünki, o, b

ədii üslubu cəhətdən xalqa 

bağlıdır,  onun  ədəbi  ənənələri Azərbaycan 

poeziyasının ənənələri üzərində inkişaf etmişdir. 

Xalq dilinin 

ən gözəl xüsusiyyətlərini bilən, 

bu dili yüks

ək  şeir səviyyəsinə  qaldıran  Aşıq 

Ələsgərdə müəyyən bir fikir ifadə etməyən süni 

misralara rast g

əlmirik”.

6

  

Folklorşünas  Sədnik  Paşa  Pirsultanlı  ustad 



Aşıq Ələsgərin zəngin ədəbi irsini həmişə yüksək 

qiym


ətləndirmiş,  misilsiz  tərbiyə  mənbəyi  ol-

duğunu göstərmişdir. 

                                                 

6

 



Hüseyn Mehdi. Seçilmiş əsərləri. Bakı, 1970, səh.72. 

 

288 


Professor  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  Xəstə 

Qasımın  yaradıcılığı  ilə  səmərəli məşğul  olmuş

1975-ci ild

ə onun qırx altı şeirini kitabça şəklin-

d

ə  çap  etdirmiş  və  məzmunlu mqəddimə 



yazmışdır. 

X

əstə Qasım XVII əsrin sonu və XVIII əsrin 



əvvəllərində  yaşayıb  yaratmış,  Cənubi Azərbay-

canın  Tikmədaş  mahalında  vəfat  etmişdir. 

əllif müqəddimədə yazır: 



“X

əstə  Qasımın  yaratdığı  sənət inciləri, 

xüsusil

ə  təcnis,  qıfılbənd, ustadnamə  və  başqa 



şeirləri  onun  aşıq  yaradıcılığındakı  mövqeyini 

düzgün  mü

əyyənləşdirməyə,  istedadlı  bir  sə-

n

ətkar olduğunu söyləməyə haqq verir. 



X

əstə  Qasım  gəraylı,  qoşma,  təcnis,  cığalı 

t

əcnis, müstəzad, divani və  s. növlərdə  sənət 



incil

əri yaratmışdır. Xəstə Qasımın özündən əv-

v

əlki sənətkarlardan  yalnız  Qurbanidən və 



Tuf

arqanlı Abbasdan qidalandığını qeyd edirlər. 

X

əstə Qasım təcnisi yüksək qiymətləndirir: 



 

X

əstə Qasım, sözün yetdi tamama, 



Gündoğan, Günbatan gəlsin salama. 

N

ə alim işidi, nə də üləma, 



T

əcnis mənasının çox hünəri var. 

 


 

289 


Aşıq  yaradıcılığını  dərindən bilən və  onu 

sev


ən Sədnik  Paşa  bu  səmərəli fəaliyyətini da-

vam etdirir, Tikm

ədaşlı Xəstə Qasımın şeirlərini 

toplayır,  yaradıcılıq  yolunu  mükəmməl  araşdırır 

v

ə tədqiq edib “Tikmədaşlı Xəstə Qasımın ədəbi 



irsinin t

ədqiqi” adlı monoqrafiyasını 2011-ci ildə 

Bakıda 255 səhifədən ibarət çap etdirir. 

Professor S

ədnik Paşa Pirsultanlının monoq-

ra

fiyası “Yarım əsr Tikmədaşlı Xəstə Qasım so-



ra

ğında” adlı müqəddimə, dörd fəsil və nəticədən 

ibar

ətdir.  


Birinci f

əsil “Tikmədaşlı  Xəstə  Qasımın 

h

əyatı,  yaşamı  və  mühiti”, ikinci fəsil “Xəstə 



Qasımın  çoxşaxəli və  mürəkkəb  yaradıcılıq 

yolu”, üçüncü f

əsil “Xəstə  Qasımın  “Dağıstan 

s

əfəri”  dastanının  səciyyəsi, elmi mahiyyəti və 



dastan  yaradıcılığında  yeri”,  dördüncü  fəsil 

“X

əstə  Qasımın  sənətkar  ucalığı  və  şeirlərinin 



b

ədii qüdrəti” adlanır. 

Monoqrafiyada X

əstə  Qasımın  qoşmaların-

dan, dini-

qoşmalarından,  qoşma-qıfılbəndlərin-

d

ən,  qoşma-müstəzadlarından,  qoşma-deyişmə-



l

ərindən, təcnislərindən,  cığalı  təcnislərindən, 

g

əraylılarından,  divanilərindən nümunələr və 



“X

əstə  Qasımın  Dağıstana səfəri”  dastanı  veril-

mişdir.  


 

290 


Professor  S

ədnik Paşa Pirsultanlı iyirmi üç 

s

əhifədən ibarət  “Yarım  əsr Tikmədaşlı  Xəstə 



Qasım  sorağında”  adlı  müqəddimədə  hadisələri 

tarixilik v

ə  elmilik prinsipləri  əsasında  yazmış, 

X

əstə  Qasımla  bağlı  əsas hadisələrin  düzgün 



şərhini vermişdir.  

Professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  yazır: 

“X

əstə  Qasım  dərin mündəricəli ustadnamələr 



əllifi kimi sələflərindən və  xələflərindən çox 

ir

əli getmişdir.  



“Canım  aldı  gülü  məndən  alınca”  şeiri yüz 

ill


ərdir ki, məclislər  yola  salmış  ustadnamədir. 

Dastan yaradıcılığına dərindən bələd olan elə bir 

aşıq tapmaq mümkün deyildir ki, Xəstə Qasımın 

bu  qoşma-ustadnaməsini  əzbərdən bilməsin, 

m

əclislərdə söyləməsin”. 



X

əstə Qasım iftixarla deyir: 

 

Alimd


ən dərs aldım əlif-bey üçün, 

Sürahil


ər düzülübdür mey üçün, 

D

əli könül, qəm çəkirsən nə üçün? 



Q

əmli günün şad günü var yanınca”

7



 



  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı    Qaracaoğlanın  və 

Növr

əs İmanın haqqında maraqlı məlumat verir, 



                                                 

7

 



“Aşıqlar” kitabı. Bakı, 1960, səh.41. 

 

291 


Qaracaoğlanın  dastanlar  haqqında  dərin biliyə 

malik olmasını və gənc aşıq Növrəs İmanın aşıq 

yaradıcılığını  düzgün  müəyyənləşdirdiyini  şərh 

edir. 


 Professor  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  1975-ci 

ild

ə  “Xəstə  Qasımın  şerləri”  adlı  çap  etdirdiyi 



kitabı  da  aparıb  Təbrizin 78 km-dən Tikmədaş 

q

əryəsinə gedir. O, kitabı Xəstə Qasımın məzarı 



üst

ə qoyur və məzarın üstündə bu şerini oxuyur: 

 

Arzun m


ənə qanad verdi, 

Axır Tikmədaşa gəldim. 

Görüşünə tək gəlmədim, 

H

əsrətimlə qoşa gəldim! 



 

Ç

əkilib güldən-gülabın, 



Yer

ə-göyə sığmaz təbin, 

Əlimdə qızıl kitabın, 

Ustad coşa-coşa gəldim! 

 

Güzar etdim güzarına, 



Baş əyməyə məzarına, 

S

ədnik, Qasım dağlarına, 



Mahnı qoşa-qoşa gəldim.

8

 



 

                                                 

8

 

“Daşkəsən” qəzeti, 14 may, 1993-cü il. 



 

292 


T

ədqiqatçı  Sədnik  Paşa  “Xəstə  Qasımın 

s

ələfləri və xələfləri” adlı iyirmi beş səhifəlik bir 



m

əqalə yazır.  

H

əmin məqalə  haqqında  tədqiqatçı  alim 



Seyf

əddin  Rzasoy  yazır:  “Qeyd olunmalıdır  ki, 

s

ənətkarın  yaradıcılığı  professor  Sədnik  Paşa 



Pirsultanlının “Xəstəqasımşünaslıq” araşdırmala-

rının    üçüncü  mərhələsində  alimi məhz bu isti-

qam

ətdə daha çox düşündürmüşdür.  



Onun bu m

ərhələnin yekunu hesab etdi-

yimiz “Tikm

ədaşlı  Xəstə  Qasımın  sələfləri və 

x

ələfləri”  adlı  tədqiqatı  da  bunun  ifadəsi olub, 



s

ənətkarın bir ədəbi hadisə kimi Azərbaycan xalq 

poeziyasının tarixi inkişafındakı yeri və rolunun 

obyektiv şəkildə öyrənilməsinə xidmət edir”.

9

 

Professor  S



ədnik Paşa Pirsultanlının tədqi-

qat 


əsərində  Şah  İsmayıl  Xətai, Dirili Qurbani, 

Aşıq  Abbas  Tufarqanlı  haqqında  verdiyi  tarixi 

m

əlumat  da  çox  maraqlıdır.  Bu  bünövrənin 



əsasında Xəstə Qasımın inkişaf etdiyi tədqiqatda 

çox 


əsaslı və düzgün şərh edilir. 

S

ədnik  Paşa  Salman  Mümtazın  “Azərbay-



can 

ədəbiyyatının  qaynaqları”  (1986)  monoq-

rafiyası  ilə  bağlı  apardığı  araşdırmalar  da  çox 

                                                 

9

 Seyf


əddin Rzasoy. Azərbaycan folklorşünaslığı tarixi və Sədnik 

Paşa Pirsultanlı. Bakı, 2008, səh.160. 



 

293 


faydalı və əhəmiyyətlidir. Ona görə ki, o, Xəstə 

Qasımla əlaqədar tədqiqatın şərhini verir. 

Professor  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  göstərir 

ki, X

əstə Qasım poeziyasında özünə qədər möv-



cud olan şeir janrlarından, forma və şəkillərindən 

bacarıqla istifadə etmiş, novator aşıq kimi sənətə 

yenilikl

ər gətirmişdir.  Onun  “Dağıstan  səfəri” 

aşıq yaradıcılığında real-tarixi dastanlar üçün bir 

başlanğıc  və  örnəkdir. Xəstə  Qasım  şeirlərində 

h

əqiqəti cilalayır: 



 

Bir m


əclisə varsan özünü öymə, 

Şeytana bac verib, kimsəyə söymə. 

Qüvv

ətli olsan da yoxsulu döymə, 



Dem

ə ki, zorluyam qolum yaxşıdı. 

 

Tikm


ədaşlı  Xəstə  Qasım  istedadlı  xalq 

s

ənətkarı,  vətənpərvər,  əməksevər və  müdrik 



tarixi  şəxsiyyətdir,  zəngin,  ədəbi-bədii xəzinə 

yaradan ustad aşıqdır. 

Bu gün d

ə ictimai dəyərini, məzmun və for-

ma göz

əlliyini saxlayan Xəstə  Qasımın  ustad-



nam

ələri ondan sonra gələn sənətrkarlara həyat 

d

ərsliyi olmuşdur.  



X

əstə Qasım şeirlərində əxlaqi keyfiyyətlərə 

üstünlük 

verir,  gücün  çatmayan  qapıya  açar 

salma deyir. 


 

294 


Elmi olanların əlində açar, 

Elmi olmayanlar tez qalar naçar. 

Yüz yol c

əhd eyləsə, inanma açar, 

Beynin

ə sədəmə, ya əsər gələr. 



 

Tikm


ədaşlı  Xəstə  Qasım  bu  gün  də  aşıq 

s

ənətinin zirvəsində dayanır, əbədiyaşar sənətkar 



kimi sevilir v

ə mütaliə edilir.  

Onun şeir-sənət abidəsi uca dağ kimi durur, 

g

ələcək nəsillərə təlim-tərbiyə, bədii-estetik zövq 



v

ə yüksək əxlaqi keyfiyyətlər verir.  

X

əstə Qasımın möhtəşəm sənət dünyası çox 



z

əngin və  rəngarəng  olduğuna  görə  neçə-neçə 

n

əsillərə  zövq verəcək, onlara gözəl təsir 



bağışlayacaqdır.  Ona görə ki, Tikmədaşlı Xəstə 

Qasım əbədiyaşar sənətkardır.  

Professor  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlının  “Tik-

m

ədaşlı Xəstə Qasımın əbədi irsinin tədqiqi” adlı 



monoqrafiyasında  Tikmədaşlı  Xəstə  Qasımın 

dövrü, mühiti, h

əyatı,  çoxşaxəli və  mürəkkəb 

yaradıcılıq  yolu,  zəngin və  rəngarəng bədii irsi

v

ətənə  və  xalqa  şərəfli xidməti  ətraflı  bədii 



şərhini tapır və ümumiləşdirilir. 

Professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  Xəstə 

Qasımın  “Dağıstan  səfəri”  dastanının  səciyyəsi, 

elmi mahiyy

əti və  dastan  yaradıcılığında yeri, 

s

ənətkarlığı,  daha  dəqiq desək, sənətkar  ucalığı 



 

295 


v

ə  şeirlərinin təlim-tərbiyəvi, bədii-estetik 

əhəmiyyəti  tarixilik,  elmilik,  ideyalılıq,  müasir-

lik,  ardıcıllıq,  aydınlıq,  pedaqoji-metodik prin-

sipl

ər əsasında elmi-nəzəri şərhini verir. 



T

ədqiqatçı  alim  Sədnik  Paşa  Pirsultanlı 

monoqrafiyasında  Azərbaycan  şifahi  xalq  yara-

dıcılığının  görkəmli tədqiqatçılarının  əsərlər-

ind

ən səmərəli  faydalanmış,  tədqiqat  əsərlərinə, 



monoqrafiyalara, d

ərsliklərə, dərs vəsaitlərinə, 

pedaqoji-metodik v

ə  qiraət-oxu  kitablarına  veri-

l

ən tələblərə  tamamilə  əməl  etmiş,  Tikmədaşlı 



X

əstə  Qasımın  yaradıcılıq  yolunu  ətraflı  təhlil 

etmiş, oxuculara hədiyyə vermişdir. 

M

əlum  həqiqətdir  ki,  müasir  aşıq  yaradı-



cılığı Ozan sənətinin yeni mərhələdə davamıdır. 

Ozanın qopuzu, sözü və oğuznaməsi, aşığın sazı, 

sözü v

ə  dastanı  var.  Bunlar  Ozan  və  aşığın 



müştərək yaradıcılığı prosesində formalaşmışlar. 

Professor  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  tədqiqa-

tında göstərir  ki, “Ozan və aşıq ən azı dörd əsr 

yanaşı  yaradıcılıq  yolu  keçmişdir.  Bizə  məlum 

olan  yüz  saz  havası  altı  kökdə  (Şah  pərdə,  Şah 

p

ərdənin Misri kökü, Çoban bayatısı kökü, Ayaq 



D

ivanı, Rühani və Dilqəmi) ifa olunur”. 

Monoqrafiyada X

əstə  Qasımın  həyatı, 

yaradıcılığı,  zəngin  ədəbi irsi  ətraflı  elmi-nəzəri 

şərhini tapır və ümumiləşdirilir.  



 

296 


S

ədnik  Paşa  “Yaşayan  əfsanələr”, “Yurdu-

muzun 

əfsanələri” və “Yanardağ əfsanələri” adlı  



kitablarında  toplayıcı  və  tədqiqatçı  kimi  tanınır, 

hörm


ət qazanır.  

Ancaq  adlarını  çəkdiyimiz  aşıq  yaradıcı-

lığına həsr etdiyi tədqiqat əsərlərinə görə söz sə-

n

ətinin, musiqi ilə aşıq sözlərinin vəhdətini əsaslı 



şərh edən nəzəriyyəçi  folklorşünas  olduğunu 

t

əsdiqləyir.  Bu  da  onun  aşıq  şeirinin və  saz ha-



valarının bilicisi olduğunu göstərir. 

Professor  S

ədnik Paşa Pirsultanlı Mahmud 

Kaşğarinin  “Divani-Lüğətüt-türk”  adlı  əsərini 

diqq

ətlə  təhlil edir və  göstərir ki, bu əsərdə 



qoşmanın XI əsrdə yarandığı rəsmi qeyd edilir. 

Mahmud  Kaşğari  həmin  əsərində  Əlişir 

N

əvainin bir beytini misal gətirir və həmin beytə 



əsaslanaraq göstərir  ki,  qoşma  XV  əsrdə  geniş 

yayılmış  və  Azərbaycan  şeirində  ən qədim növ 

olmuşdur. 

Polyak 


ədəbiyyatşünası  Kovalskı  qoşmalar 

üz

ərində  apardığı  uzunmüddətli  araşdırmalardan 



sonra bel

ə bir nəticəyə gəlir və yazır: 

“Qoşma şifahi şeirin ən qədim dördlük şəkli 

olan  mahnıların  təkamül edərək birləşməsindən 

yaranmışdır”. 

Professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  apardığı 

s

əmərəli  araşdırmaların  və  tədqiqatların  nəticə-



 

297 


sind

ə  bu qərara gəlir  ki,  qoşmalar  xalq  ədə-

biyyatının ən qədim dördlük şəkillərindən əmələ 

g

əlmiş,  müəyyən  bir  musiqi  havası  olan  aşıq 



şeridir. Ozanlar və aşıqlar bunu xüsusi bir musiqi 

havası kimi oxuyarmışlar. 

Az

ərbaycan romantizminin görkəmli nüma-



y

əndəsi Hüseyn Cavid “Azər”  poemasında  ver-

diyi bir beytd

ə  göstərir  ki,  qoşma  şəkli klassik 

musiqiy

ə  və  şeirə  təsir  etmiş,  onlarla  qaynayıb 



qarışmışdır. Həmin beytdə deyilir: 

 

D



əyişdi musiqi həp pərdə-pərdə, 

Getdikc


ə incələn bir şeirə döndü. 

 

Professor  S



ədnik Paşa Pirsultanlı yazır: 

“Qoşma  aşıq  şeirinin  ən ahəngdar  şəklidir. 

Onun  anası  xalq,  atası  qolundan  tutub  oymaq-

oymaq g


əzdirən ozanlardır. 

Ozanlar bir növ d

ərvişxislət şəxsiyyətlər ol-

muşdur.  Onların  dünyası  qopuz, xeymə  və  sinə 

dolu söz-söhb

ətdən başqa heç bir şeyi olmamış-

dır.  

D

ərvişxislət  ozanlar  yalnız  oğuznamələrlə 



kifay

ətlənməmişlər, azadlığı sevən bu “dərvişlər” 

azadlıq  uğrunda  mübarizə  aparanların  mövqe-


 

298 


yind

ə  durmuş,  onların  şəninə  söy söyləmiş, 

qopuz çalmışlar”

10

  



Professor  S

ədnik Paşa Pirsultanlı “Azərbay-

can  xalq  yaradıcılığının  inkişafı”  (1981)  adlı 

əsərində  aşıq  sənətinə  dair böyük problemlərin 

h

əllindən bəhs edir, tarixilik, elmilik və  pedo-



qoji-metodik prinsipl

ər əsasında həmin problem-

l

ərin planlı şəkildə şərhini verib ümumiləşdirir. 



Yüklə 2,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   25




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin