T ƏHSİ L nazi rli Yİ G



Yüklə 2,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/25
tarix31.01.2017
ölçüsü2,72 Mb.
#7270
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   25

da”,  “Ağdabanlı  Qurban  və  Göyçə  mühiti”, 

“Aşıq  Ələsgər və  Ağdabanlı  Qurban”,  “Ağda-

ban


lı  Qurban  və  Usta Abdulla”, “Sənətkar Ab-

dulla”, “Sin

ələrdə çox söz var”, “Ağbulaqlı Aşıq 

Aqil”,  “Tifil  Əsəd”,  “Ayrım  Əhməd”,  “Aşıq 

Ələsgər nəslinin  nümayəndəsi”,  “Əli  Bimar”, 


 

314 


“Qurban  ocağının  külaltı  közü”,  “Vurğun  nəfə-

sind


ə  alışan  Şəmşir”,  “Dəlidağın  qonağı”,  “Əli 

v

ə  Mehriban”  dastanı,  “Seyfəli  Aşıq  Pənah”, 



“Sözd

ən çələng hörənlər”,  “Dağ  çiçəkləri”,  

“Şehli çiçəklər”,    “Aşıq  Nabat”,  “Aşıq  Nabatın 

mahnıları”, “Dərbənd inciləri”, “Nəsimi və folk-

lor”, “Atalar sözl

ərində  mifoloji izlər”, “Səməd 

Vurğun və aşıq sənəti”, “El şairləri”, “Tambur və 

tala  mahnıları”,  “Biz  qonşu  deyilik,  qardaşıq”, 

“Arazdan keç

ən  də  var”,  “Alimin  İran  səfəri”, 

“Könlümün  sazını  vərəqləyərkən”, “Alim səfər-

d

ən  qayıtmışdır”,  “Türkiyə  xatirələri”, “Çeşmə 



nec

ə  yarandı?”,  “Elin  söz  ocağı”,  “Gənc ozan-

ların  müsabiqəsi”,  “Dastan  yaradıcılığı  məsələ-

l

əri”, “Bir ömrün yaşıl yarpaqları” adlı məqalələr 



toplanmışdır. Kitabda qırx yeddi məqalə var.  

Professor  S

ədnik Paşa Pirsultanlı qeyd edir 

ki,  kitabın  cildininin  əhatə  dairəsi,  coğrafiyası 

genişdir.  

Burada  adları  ədəbiyyat tarixinə  düşməmiş 

nadir s

ənətkarlardan,  çalğı  alətlərindən, musiqi 



havalarından, ahəng və qaydalarından söz açılır. 

Q

əzet  və  jurnallarda pərakəndə  şəkildə 



qalan elmi m

əqalələrin kitabda    toplanması  və 

oxuculara 

ərməğan  verilməsi  əhəmiyyətlidir. 

D

ərslikdəki Güney Azərbaycan  və Türkiyə xati-



r

ələri çox maraqlı  və faydalıdır.  



 

315 


Professor  S

ədnik  Paşa  Pirsultanlının    iki 

cildd

ən  ibarət olan “Ozan-aşıq  yaradıcılığına  



dair  araşdırmalar”    kitabı    dərslik  mahiyyətli 

z

əngin  və  əhəmiyyətli  bilik xəzinəsidir.  Bu 



bilik x

əzinəsi oxucular üçün əhəmiyyətli və fay-

dalı mənbədir.  

Professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlının 

“Ozan-


aşıq yaradıcılığına dair araşdırmalar”  adlı 

t

ədqiqat  monoqrafiyasının ikinci cildində verilən 



materialların  bir  neçəsi  haqqında  məlumat ver-

m

əyi faydalı hesab edirik. Ona görə ki, məzmun 



v

ə  ideyasına  görə  bu elmi-nəzəri məqalələr 

t

ərbiyəvi  və estetik  mahiyyətlidir.  



“Güv

əndikli  Aşıq  Əhməd”  adlı  məqalədə 

klassik  aşıq  poeziyasında    Yəhya bəy Dilqəmlə 

XIX 


əsrin  ortalarında    yaşamış,  dost  olmuş  və 

göz


əl  sənət inciləri yaratmış Aşıq Əhmədin  ya-

ra

dıcılıq  yolu  təhlil  edilir,  maraqlı  nümunələr 



verilir.  

Дилгям  севэилиси  Телли  (Досту) 

ханымын  айрылыьына,  Ящмяд  ися  нясил 

дцшмянчилийиня  эюря  наращат  эцзяран 

кечирмишляр.  

Елин  сюз  билижиси  шаир  Жавад 

онларын  бир  йердя    Досту  ханымы    ахтар-

дыгларыны,  даьлара  цн  салдыгларыны,  дцш-

мяндян  гачдыгларыны,  онларын  гяминин, 


 

316 


ащу-зарынын  щяля  дя  даьларын  йахасындан 

тутуб 


эетмядийини 

поетик 


рущда, 

та р и х я н

  о л му ш  ща д и с я   к и ми  

б и з я

 ч а тд ыр ыр :  

 

Бащардан айрылыб чякяндя зары, 



Жящд едир гайыда kökсцня сары. 

Ящмяднян Дилгямин гями, ащ-зары, 

Тутуб йахасындан эетмир даьлардан. 

 

Bu şeirin məzmunu və ideyası, tərbiyəvi və 



estetik mahiyy

əti insana dərin təsir bağışlayır.  

Йящйа  бяй  Дилгямин  кядяр  долу  гош-

малары  “Дилгями”ни    йаратдыьы  кими, 

Ящмядин шеiрляри дя “Ящмяди-Кярям” кими 

гямли  саз  щаваларынын  йаранмасына  сябяб 

олмушдур.  

“Дилгями”  иля    “Ящмяди”  саз  щавала-

рынын фярги ондадыр ки,  “Дилгями” “Руща-

ни”    саз  щавасы  кими  бюлэц  иля, 

“Ящмяди”ися  бюлэцсцз,  байаты  кими 

дейилир.  

Гямля,  кядярля,  эюз  йашы  иля  доьул-

муш “Ящмяди” вя “Ящмяди-Кярям” саз щава-

ларына  Борчалы  ашыглары  даща  чох  мейл 

едирляр. Onlar bu havaları ilhamla oxuyurlar.  



 

317 


Бязян  еля  тясир  баьышлайыр  ки, 

Эцвяндикли 

Ящмядин 

гошмаларыны 

Дилгямин шеiрляриндян айырмаг чятин олур. 

“Дилгями”  иля    “Ящмяди”  вя  “Ящмяди-

Кярям”  саз  щавалары  бир  кюк  цстцндя 

кюкляндикляри цçün çox gözəl və səmimi təsir 

bağışlayır.  

Güv


əndikli Əhməd Tovuz rayonunun Gü-

v

əndik  kəndində anadan olmuşdur. Həmin  kənd 



indi  Çeşməli kəndi ilə  birləşmişdir.  Əhmədi və 

qardaşı  Paşanı anaları Telli xanım tərbiyəli bö-

yütmüş, onları vətənpərvər yetişdirmişdir.  

Əhməd elin  gözəl  qızı  Yamənlə  nişan-

lanır. Ancaq bəylərdən narazı olduqları üçün qa-

çaq    düşür,  ömürlərinin  çoxunu  Çoban  dağında 

Göyyurdda keçirirl

ər.  Bəylər    Paşanı  öldürür, 

Əhməd  düşmən  tərəfindən adam öldürür, qar-

daşının qanını  yerdə qoymur və ömürlük qaçaq 

olur.  

Əhməd  yeddi  il  nişanlı  qalır.    Ağır  yara-



la

nır  və  əmisi  oğlu  Namaza  deyir  ki,  məni 

k

əndimizin qəbirstanlığında    dəfn  edin.  Əhməd 



Namaza  deyir:  

Намаз,  мян  бу  йарадан  саьалан  дейи-



лям.  Эет,  кяндин  адамларына  де  ki,  ким 

истяся сянинля эялсин, мяни бурадан апарыб 

юз 

гябиристанлыьымызда 



гардашым 

 

318 


Пашанын  йанында  дяфн  etsin. Mənim yeganə 

arzum budur.   

Ящмяд  савадлы  иди,  мядряся  тящсили 

эюрмцшдц.  О  эцжля  юзцнц  яля  алыб  анасы 

Тцкязбана  вя  севэилиси  Йамяня  ашаьыдакы 

мязмунда  бир  мяктуб  йазыр  (мяктубу 

ихтисарла веририк): 

 

Намаз, эедяр олсан бизим елляря, 



Дейнян, мяним цчцн елляр аьласын. 

Вираня бяхтимя, кям талейимя, 

Гарышсын цммана селляр аьласын. 

 

Əhmədin anası Tükəzban xanım və nişanlısı 



Yam

ən xanım kişi paltarı geyinib düşməni axtar-

mış və üç kişinin  üçünü də güllə ilə öldürmüş-

dür.  


Yaralı Əhməd  dağda üşüyür, əziyyət çəkir, 

dağlarda  qar havasını hiss edir, qəlbinin istəyini 

poetik dill

ə verir:  

 

Эюрцрсянми гаршы дуран даьлары, 



Дейян, о даьларда гар щавасы вар. 

Эюзцм 


эюрцб, 

кюнлцм 


севиб, 

алмышам, 

Халгын мяним иля ня давасы вар? 

 


 

319 


Бир жцт тярлан эялди гонду гамыша, 

Онун бармагларын тутам эцмцшя. 

Щясрят чякян, ики кюнцл эюрцшя, 

Эюрян дейяр, бурда ел дуасы вар. 

 

Ящмядин йарасы сызылдады, эюрдц ки, 



юлцр, гялбиня беля бир гара фикир эялди ки, 

дцшмянляр  йолда  Намазы  да  юлдцря 

билярляр.  Бялкя  щеч  юлцм  хябярим  кяндя 

чатмады.  

Бу  сябябдян  Ящмяд  дя  юз  йери-йурду 

иля баьлы бир гошма йазыб дамын диряйиня 

йапышдырды  ки,  щеч  олмаса  бурайа  эялян 

овчулар билсинляр ки, бу жясяд киминдир. 

Мящз Ящмядин  “Даьлар” гошмасы бе-

ля бир дцшцнжянин, дуйьунун ифадяси кими 

йаранды, йайлаг дамындан пярвазланды, саза 

говушду, мяжлислярдя сясляндирилди: 

 

Яслим Эцвяндикли, Шямсяддин елим, 



Гям мяни атыбдыр бурайа, даьлар! 

Щайана бахырам вятян эюрцнмцр, 

Пиллякян дцшцбдц арайа, даьлар. 

 

Гашларын жялладдыр, киприйин алмаз, 



Щарамдан охласан, орам саьалмаз, 

Йцз мин тябиб эялся дярдими билмяз, 



 

320 


Шащи-мярдан чатсын щарайа, даьлар! 

 

Тярлан гушу овун алмазмы сардан? 



Дяли кюнцл ял эютцрмяз дилбярдян, 

Йазыг Ящмяд айры дцшцбдц йардан, 

Онунчцн батыбды гарайа, даьлар! 

 

Намаз  Гашгачайа  чатды.  Йайлаг  да-



мына  эиряндя  бахды  ки,  Ящмяд  юлмяйиб 

зарыйыр.  Намаз  Ящмядин  башыны  голлары 

цстя  алды.  Олуб  кечянляри  Ящмядя 

данышды.  Намаз  ону  да  билдирди  ки,  анан 

Тцкязбанла  севэилин  Йамян  Хатынжан 

даьында 


дцшмянляринин 

цчцнц 


дя 

юлдцрдцляр.  

Ящмяди  ата  сарыйыб  кяндя  йола 

дцшдцляр. 

Йаралы 

Ящмяд 


Эцвяндик 

кяндинин 

башындан 

эиряндя 


кяндин 

айаьындан  эялян  шивян  сясини  ешитди.  Ону 

евиня  чатдырдылар.  Анжаг  эеж  иди.  Ящмяд 

севэилиси  Йамян  ханымы  гямли-гямли 

башдан-айаьа  сцзцб,  эюз  гапагларыны  ябяди 

йумду.  


Кянддя 

шивян-шивяня 

гарышды. 

Ящмяд  дя  онун  дцшмянляри  дя  ейни  эцндя 

дцнйадан кючдцляр. Лакин Ящмяд кючся дя, 

шерляри,  сюзляри  галды.  О  шеiрляр  ки,  ону 



 

321 


бу эцн дя йашадыр, сабащ да йашадажагдыр. 

Буну  Ящмяд  юзц  дя  билирди.  Билирди  ки, 

Йамян  ханымла  онун  севэи  мажярасы 

ясасында йаранажаг “Эцвяндикли   Ящмяд вя 

Йамян  ханым”  дастаны  дилляр  язбяри 

олажагдыр.  

Əhmədin  anası  Tükəzban  xanımın  “Ya-

m

ən həm  oğlumdur,  həm də  qızımdır”    deməsi, 



Tük

əzban xanımın əlində silah  toyda  oynaması 

insanın  qəlbini  pərvazlandırır.  

A

nanın  arzu və istəyi müqəddəsdir, övla-



da, g

əlinə  sevgisi çox səmimiyyətlidir. Məhz 

buna gör

ə  “Güvəndikli  Əhməd və  Yamən 

xanım”  dastanının  əsas məzmununu ana mə-

h

əbbəti təşkil edir.  



Aşıq    Mayıs  Gəncəli,  Aşıq  Alqayıt,  Aşıq 

Abuz


ər,  Aşıq  Fətullah,  Aşıq  Nəriman,  Aşıq 

Cüm


şüd,  Aşıq  Yaşar,  Əli  Tağıyev  və  başqaları-

nın  köməyi ilə  folklorşünas,  professor  Sədnik 

Paşa  Pirsultanlı  Güvəndikli  Əhmədin poezi-

yasını,  yəni  ədəbi  irsini  toplamaqla  səmərəli  

m

əşğul olur.  



İndi  Sədnik müəllim    topladıqları  şeirləri, 

ümumiyy


ətlə  Güvəndikli  Əhmədin  ədəbi irsini 

kitab  şəklində  çap edib oxuculara hədiyyə  ver-

m

əyə hazırlaşır.  Bu səmərəli işdə Sədnik müəl-



lim

ə uğurlar arzulayırıq.  



 

322 


Aşıq    Bəsti XIX əsrin  ikinci  yarısında  və 

XX 


əsrin  əvvəllərində  yaşamış,  Aşıq  Ələsgərin 

v

ə Ağdabanlı Qurbanın müasiri  olan Aşıq Bəsti 



faci

əli həyat keçirmiş, ağır, maddi ehtiyac içəri-

sind

ə yaşamışdır.  



Aşıq  Bəsti Kəlbəcər rayonunun Lev kən-

dind


ə yoxsul bir ailədə anadan olmuş,  atası Kər-

b

əlayi Bayramalı Bəstini kənd mollaxanasına da  



gönd

ərə bilməmişdir.  

Ağıllı, zəkalı Бясти савадсыз олмушдур. 

Ешитдийи  наьыллар,  байаты,  гошма  вя 

дастанлар  онун  мяняви  инкишафына  дярин 

тясир етмишдир.  

“Гурбан булаьы” мяжлисляриндя Ашыг 

Ялясэяр,  Аьдабанлы  Гурбан  кими  устад 

ашыгларын  “сещрли”  мащнылары  Бястидя 

фикир  вя  щисслярини  шеiр  дили  иля  ифадя 

етмяк арзусу ойатмышдыр.  

 

Халг  арасында  дейиляня  эюря,  Бясти 



17-

18  йашларында  Яййуб  адлы  бир  чобаны 

севмишдир. 

Онларын 


севэиси 

накам 


олмушдур.  Яййуб  юз  щазыржаваблыьы 

цстцндя  кянд  бяйляри  тяряфиндян  хянжярля 

доьранмышды.  

Бу 


фажияли 

щадися 


Бястини 

сарсытмышды.  О,  саз  эютцрцб  кяндбякянд, 



 

323 


оба-оба  долашмыш,  юз  дярдини  “дярдли 

елляря” сюйлямякля тясялли тапмышдыр. 

Кядярли  гошмаларын  вя  сазын  инжя 

телляриндян  гопан  щцзнлц  ащ-налянин  эюз 

йашлары  иля  мцшайияти  онун  эюзлярини 

хейли  зяифлятмишди.  Она  эюря  дя  Бясти  ел 

арасында  “Кор  Бясти”  ады  иля  дя 

танынмышды.  Ancaq  Aşıq  Bəsti kor deyildi, 

sevgilisinin faci

əsi onun gözlərini zəiflətmiş, 

sarsıtmışdı.  

Бясти  щазыржаваблыьы,  мялащятли 

сяси  иля  мяжлислярдя  цстцнлцк  газанарды. 

О,  гошмалары  цряк  даьлайан  бир  кядярля 

охуйарды.  Ел  арасында  беля  бир  мясял  дя 

вар:  “Бясти  охуйанда  даш  да  эюз  йашы 

ахыдырды”.   

Бясти эянжлик иллярини Лев кяндиндя 

кечирмишдир.  О,  севэилиси  Яййубун  – 

Ханчобанын  фажияли  юлцмцндян  сонра 

индики  Дашкясян  районунун  Габагтяпя 

кяндиня  кючмцш,  юмрцнцн  сон  илляриндя 

ися 

йенидян 


доьма 

Лев 


кяндиня 

гайытмышдыр.  Бясти  1936-жы  илдя,  тяхми-

нян  йцз  йашында  икян  вяфат  етмиш, Lev 

k

əndində dəfn olunmuşdur.  



Aşıq  Bəsti  “Tapılmaz”,  “A  bəy”, “Zədə 

d

əyməmiş”  kimi  qoşmalarında  dövrün  haqsız-



 

324 


lığını ifşa edir, istismarçı hakim quruluşa  nifrət 

yağdırır.  “Tapılmaz”  rədifli  qoşmasında  acı-

nacaqlı  həyatının  real  təsvirini  çox  inandırıcı 

cilalamışdır: 

 

Цзцлцбдцр жаным ел тянясиндян, 



Щамы дейяр, Бясти евдя тапылмаз. 

Бир сазыды, бир сюзцдц, бир юзц, 

Бир беляси даща Левдя тапылмаз. 

Бу гынаьа, валлащ, мяням дюзцрям, 

Усанмышам, юлмяйя дя щазырам. 

Дярдими демяйя диван эязирям, 

Йердя ахтарырам, эюйдя тапылмаз. 

 

Aşıq  Bəsti  Samux,  Daşkəsən, Gədəbəy və 



Basarkeç

ərdə  aşıqlıq  etmiş,  sevilmiş,  tanınmış, 

ümumxalq m

əhəbbəti  qazanmışdır.  Aşıq  Bəsti 

“A  b

əy”  qoşmasında bəylərə, zülmkarlara nifrət 



edir:  

А бяй, ня эязирсян щаллы-щавалы, 

Сцлейман мцлкцнцн йийяси кими. 

Нядяндир йахшынын башын кясмяйя, 

Щазырсан хянжярин тийяси кими?! 

 

Эцвянмяйнян дювлятиня, варына, 



Лянят олсун гейрятиня, арына, 

Щагдан зяфяр дяйсин бцржц-барына, 



 

325 


Лцт галэинян палаз ийняси кими. 

 

Аьладым дойунжа, эцлмядим щаша, 



Бир  ащ  чяксям,  даьлар  эяляр  баш-

баша. 


Бясти дейяр: Сяни дя дцш аташа, 

Йан Новруз шамынын пилтяси кими. 

 

Aşıq  Bəsti  “Ayrımın  gözəlləri”  adlı  gəray-



lısında  gözəllərə  tərbiyəvi nəsihət  verir,  kişi-

l

ərdən  qaçmamağı,  çarşabı  açmağı  faydalı  bilir 



v

ə deyir: 

 

Йайлаг йоллары йохушлу, 



Ялляри дярмя нахышлы, 

Щамысы марал бахышлы, 

Бу Айрымын эюзялляри. 

 

Бясти дейяр, алма йашмаг, 



Ейибдир кишидян гачмаг, 

Лазымдыр чарчову ачмаг, 

Ай Айрымын эюзялляри! 

 

Aşıq Bəsti yüz ilə yaxın ömür sürmüş, zən-



gin poetik irs yaratmış, xalqına ərməğan vermiş-

dir.  Aşıq  Bəstinin  poetik  irsi  onu  yaşatmış,  ya-

şadır və yüzilliklər boyu yaşadacaqdır! 


 

326 


Professor  S

ədnik müəllim  Hüseyn  Cavanın 

istedadlı  sənətkar  olduğunu,  zəngin poetik irs 

yaratdığını  və  Vətənə  şərəfli xidmət etdiyini 

göst

ərir. 


«Азадлыг 

мащнылары», 

«Шерляр», 

«Сядяфли  саз»,  «Гошмалар»,  «Ашыьын 

арзулары»,  «Даныш  телли  сазым»  кими 

марагла  охунан  китабларын  мцяллифи  олан 

Щцсейн  Жаван  юз  сянятинин  гцдряти  иля 

цмумхалг мящяббяти газанмышдыр. 

Щцсейн  Жаван  йарадыжылыьы  зянэин 

вя  рянэарянэдир.  Доьма  Вятяня,  еля 

баьлылыг, одлар юлкясинин тарихи шющряти 

щаггында  лязиз  сющбятляр  ачмаг  онун 

йарадыжылыьында бюйцк йер тутур.  

Шаирин Жянуби Азярбайжан, еляжя дя 

Икинжи  Дцнйа  мцщарибяси  дюврцндя 

Тябриздя  йаранан  милли-азадлыг  щярякаты 

мювзусунда йаздыьы шеiрляр Ирандакы шащ 

цсул  идарясиня  вя  бейнялхалг  империализмя 

гаршы  ян  эцжлц  зярбядир.  Hüseyn  Cavan  

deyir:  


 

 

Мян Жаван Щцсейням еля баьлыйам, 



 

Эяряк бу ешг иля дастан баьлыйам. 

 


 

327 


Hüseyn  Cavanın  «Тябриз»,  «Йохдур», 

«Эюрдцм»,  «Аьлама,  бажым»,  «Хяйала  дцш-

дцм»,  «Сяттярхан»,  «Няйин  цстядир»,  «Кяк-

ликляр», «Гардаш», «Бу эцн щям фяхримдир, 

щям  вцгарымдыр»,  «Бяс»,  «Цряйимин 

парасы»,  «Гызым»,  «Синясиндя»  вя  саир 

онларжа бу кими гошмалары охудугжа санки 

гямли  бир  дастаны  вараглайыр,  шащ  цсул 

идарясиня  гаршы    мярдликля  мцбаризя 

апаран  гардаш  вя  бажыларымызын  кядяриня 

шащид олурсан.  

 

Тябриздян  аралы  дцшян  şair  Hüseyn 



Cavan  ür

ək ağrısını poetik dillə vurğulayır: 

 



Жаван Щцсейн эежя-эцндцз интизар, 



Йаралы гялбиндя мин бир арзу вар. 

Гойнунда гурайдым хязансыз бащар- 

Мян  дя  юз  боржумдан  чыхайдым, 

Тябриз. 


 

Şairin  arzusu  və  istəyi Cənubi Azərbay-

canda  azadlıq  və  istiqlaliyyət  bayrağının  yük-

s

əklərə  qaldırılması,  istismarçı  hakim  quruluşun  



l

əğv olunmasından ibarətdir.   

 

Бир эцн фярман веряр доьма фиргямиз, 



Щямишялик чыхар йасдан юлкямиз. 

 

328 


Той палтары эейяр анамыз Тябриз, 

Бащарла говушар торпаьын, дашын. 

 

 

Щцсейн  Жаван  доьма  Азярбайжан  тя-



биятиня  вурьун  сяняткардыр.  Йурдумузун 

бярякятли  торпаьы,  фцсцнкар  тябияти, 

мярданя дурушлу даьлары, ити ахан чайлары, 

ятирли  йамажлары  онун  гяляминдя  даща 

жанлы вя образлы мащиййят кясб едир: 

 

Жаван Щцсейн, ня ахчам вар, ня зярим, 



Пара гялби бир етмякдир нязярим, 

Бир гялямдир, бир дя синя дяфтярим, 

Йаз щимнини  бизим  Кцрцн, Аразын. 

 

Kamil s



ənətkar Hüseyn Cavan  bəşəri 

duyğularla yaşayır və yazır:  

 

Халгынын щалына йанан сяняткар, 



Еллярин гялбиндя билир - йери вар, 

Мин туфан гопса да, тярпянмяз чинар, 

Кюк атыб щяр йана, диби бош дейил. 

Professor S

ədnik Paşa Pirsultanlı Aşıq Ələs-

g

ərin (1821-1926)  yaşadığı siyasi mübarizələrlə 



dönüş dövrünü, köhnəliklə yeniliyin mübarizələr 

dövrünü  düzgün t

əhlil edir.  

Aşıq  Ələsgərin məktəbdə  oxumadığını, 

z

əkalı, zehinli, hafizəli sənətkar  olduğunu  gös-



t

ərir.  Aşıq  Ələsgərin  “Quran”ı  əzbər  bilməsini 



 

329 


Əlif-lam”  şeiri  də  təsdiq  edir.  Aşıq  Ələsgər 

deyir:  

Яэяр щагг ашыгсан, мейдана эял де! 

Яэяр ящли-рущсан сюзцн эюзял де! 

Фарсиййят билирсян, шеiр-гязял де! 

Ярябхансан, эял «Гуран»дан данышаг. 

 

Aşıq Ələsgər təhsil almasa da, müəyyən  bir 



m

əktəbdə  oxumasa  da,  yazı-pozu bilməsə  də, 

dövrünün, mühitinin alimi olmuşdur.  

Ашыг  Алы  кими  камил  бир  устаддан 

дярс  алмыш,  кющняликля  йенилийин 

мцбаризя  апардыьы,  Эюйчя  мцщитиндя 

йетишмишдир. 

Ашыг 


Ялясэяр 

халг 


академийасыны  битирмиш,  хцсуси  истедада 

малик бир дцща иди. 

Юз  дюврцнцн  камил  тящсил  алмыш 

сяняткарларындан 

бири 

дя 


Эюйчя 

мащалынын  Зод  кяндиндян  олан  Мирзя 

Бяйляр иди. 

 

Мирзя  Бяйляр  (1837-1919)  дя  Ашыг 



Ялясэяр 

сянятинин, 

Ашыг 

Ялясэяр 


поезийасынын  пярястишкарларындан  бири 

иди.  Мирзя  Бяйляр  бу  саз-сюз  устасыны 

икинжи  Щафиз  адландырыр,  ону  о  бюйцк 

сяняткарла йанашы тутур: 

 


 

330 


 

Ашигям мян сянин ихтилатына, 

 

Нязминя, фярдиня, хош baйатына, 



 

Афярин, афярин, ясли затына, 

 

Сян исян Щафизи-сани Ялясэяр. 



 

Mirz


ə  Bəylər  Aşıq  Ələsgərə  müraciətlə 

deyir:  


     

Бу Азярбайжанда, тцрк арасында, 

 

Сянин кими шаир щаны, Ялясэяр? 



 

 

Вагиф  дя,  Ялясэяр  дя  бюйцк  сюз  уста-



ларыдыр. Бунунла беля щяр бири юз ясринин, 

юз  мцщитинин  бюйцк  оьлудур,  бюйцк 

сяняткарыдыр.  

 

Аьдабанлы Гурбан, Zодлу Sяняткар Аб-



дулла,  Ашыг  Бясти,  Нювряс  Иман, 

гаражямирли Гасым, шамахылы Ашыг Билал, 

Ашыг  Шямшир  вя  башгалары  Ашыг 

Ялясэярин  истедад  вя  бажарыьыны  поезийа 

дили иля йцксяк гиймятляндирмишляр. 

 

Аьдабанлы  Гурбанын  «сюз  сяррафы» 



адландырдыьы  бу  сяняткары  Нювряс  Иман 

Хястя  Гасымла,  Шикястя  Аббасла  йанашы 

тутур,  щятта  бунлардан  гейри  шаирлярин  цз 

эялиб эетдийини сюйляйирди: 

 

Ялясэярля Гасым, Шикястя Аббас, 



 

Галан шаир щамы цз эялиб эедиб. 



 

331 


 

 

Бу о демяк дейилдир ки, Нювряс Иман 



башга  ашыг-шаирляри  севмямишдир,  беля 

дцшцнмяк сящв олар.  

Иман,  Шикястя  Аббасын,  Хястя 

Гасымын  вя  Ашыг  Ялясэярин  ашыг  поези-

йасындакы  мювгелярини  гиймятляндиря 

билмяк цчцн юз фикрини ифадя етмишдир.  

 

Ашыг  Ялясэярин  мцасири  вя  сянят 



досту Ашыг Бясти дя ашыглары ону «йахшы 

таны»маьа, ондан юйрянмяйя чаьырырды: 

 

 

Йахшы таны Ялясэяри, Гурбаны, 



 

Нечя беля няр ашыьы билэинян. 

 

Гиймят гойсан эярайлыйа, гошмайа, 



 

Нязмимдяки йарашыьы билэинян. 

 

 

Эюйчянин  Алчалы  кяндиндян  олан 



Ашыг  Мящяррям  Ашыг  Ялясэярин  XIX 

ясрдяки  ядяби  мювгейини  вя  фяалиййятини 

даща йахшы гиймятляндирмишдир: 

 

 



Дцшдц ешгин аташына, 

 

 



Йанды Сямяндяр кими. 

 

 



Сюз синядя жуша эялди, 

 

 



Жям олду дяфтяр кими. 

 

 



Щеч мащалда устад йохдур, 

 

 



Ашыг Ялясэяр кими. 

 

332 


 

 

Йцз йердян гятря ойнады, 



 

 

Беля цмман эялмяди. 



 

 

Ашыг  Ялясэяри  тякжя  Шямкирдя, 



Эюйчядя  вя  Кялбяжярдя  дейил,  Азярбай-

жанын щяр эушясиндя, щятта «мян доландым 

бцтцн  Гафгаз  елини»-  дейян  сяняткары 

Ермянистанда да, Эцржцстанда да, Даьыстан-

да да йахшы танымышлар.  

 

Щяля  Ашыг  Ялясэярин  саьлыьында 



онун  сюз  сянятини  йцксяк  гиймятляндирян 

мцасири  Ашыг  Билал  ону  Шамахыйа  гонаг 

чаьырмышдыр.  Ашыг  Билал  (1872-1938) 

бюйцк 


сяняткара 

йазыб 


эюндярдийи 

шеiриндя дейирди: 

 

 

Салам эюндярирям сяня, Ялясэяр, 



 

Гядям гойуб бу мягама эялэинян. 

 

Дост олмаг истясян мянимля яэяр,  



 

Бир ахшам йемяйя, шама эялэинян. 

 

 

Нечя йердян сораьыны алмышам, 



 

Эялдийин йоллара халча салмышам. 

Эюзляйирям, интизарда галмышам, 

 

Гонаьа щазырды, хана эялэинян. 



 

 


 

333 


Устадла истярям бир гылым сющбят, 

 

Сяняткар адына варымды щюрмят. 



 

Билал арифляря ейляйир хидмят, 

 

Шамахыйа, бизим йана эялэинян. 



 

 

Ашыг  Ялясэярин  поезийасыны  йцксяк 



гиймятляндирян  сяняткарлардан  бири  дя 

Бозалганлы  Ашыг  Щцсейн  иди.  О,  Ашыг 

Ялясэяри ян чятин имтащанлардан жясарятля 

чыха  билян  сянят  бащадырларындан  бири 

щесаб едирди: 

 

Хястя Гасым, Мящяммядщцсейн, Ялясэяр, 



Сечмяк олмаз имтащана эяляндя. 

 

 



Азярбайжан  Республикасынын  əмякдар 

i

нжясянят  xадими,  истедадлы  ашыг-шаир 



Шямширин дили иля десяк, Ашыг Ялясэяр бу 

эцн  дя  башга  саз-сюз  сяняткарлары  иля 

бирликдя  «йазыб  йарадыр»,  «сюз  инжиляри 

дцзцр»: 


 

 

Гялям тутуб атам Гурбан, 



 

 

Йазыр мяним хяйалымда. 



 

 

Ялясэяр сюз инжиляри, 



 

 

Дцзцр мяним хяйалымда. 



 

 

334 


 

Ашыг  Ял я с э я р   о н а   э юр я  

х о шб я х т

 

с я н я т к а р д ыр 

к и , 

мц а с и р л я р и

  д я ,  о н д а н   с о н р а  

э я л я н л я р

 д я , щя тта  э я н ж н я с л я  

мя н с у б

  б у   э ц н   й

а з ыб й а р а д а н



ч а л ыб ч а ь ыр а н   а шыг   -  ша и р л я р

 

д я  о н у   юз л я р и н я   у с та д   ще с а б  

е д и р, о н д а н  юй р я н и р , о н у н  с я н я -

ти н и, 

о н у н  

п о е з и й а с ын ы 

з е щи н л я р и н д я

,  й а д д а ш

л а р ын д а

 

я з б я р

 й а ша д ыр л а р .   

Əməkdar  elm xadimi, professor Sədnik Pa-

şa  Pirsultanlı  Aşıq  Ələsgərin Göyçə  aşıq  mək-

t

əbinin zirvəzi, ustad və  əbədiyaşar  sənətkar 



olduğunu  tarixilik,  elmilik,  ideyalılıq,  pedaqoji-

metodik prinsipin 

əsasında  təhlil edir, onun 

zıngin  ədəbi irsinin müqəddəs  əxlaqi  keyfiy-

y

ətlər mənbəyi  olduğunu  göstərir və  gənc nəslə 



öyr

ənilməsinin zəruriliyini qeyd edir.  

Folklorşünas  alim  Sədnik  Paşa  Pirsultanlı 

Ağdabanlı  Qurbanın  həyatı,  yaradıcılığı,  zəngin 

poetik irsi haqqında səmərəli  axtarışlar aparmış, 

faydalı tədqiqat əsəri yazmışdır.  

Aşıq Ələsgər ədəbi məktəbinin ən görkəmli 

nümay


əndələrindən  biri  Ağdabanlı  Qurban  Qo-

cayev 1868-cild

ə  Kəlbəcər rayonunun Dərmi-

çidam k


əndində anadan olmuşdur. 1881-ci illərdə 

 

335 


Göyç

ə  mahalının  Sarıyaqub kəndində  orta  mək-

t

əbi qurtarmışdır.  



Г у р б а н ын

 

Ашыг  

Ял я с э я р , 

Ши шг а й а л ы

 Ай д ын , Ми р з я  Бя й л я р  

в я  З о д л у   Аб д у л л а   и л я  и л к  

д о с тл у ь у

 

д а  

Са р ый а г у б  

к я н д и н д я н

  б а шл а мыш  в я   б у  

д о с тл у г  с о н р а л а р   д а ща   б юй ц к  

мя з му н

 к я с б  е т ми шд и р



 

О,  к л а с с и к   ше iр  в я   му с и г и  

и р с и н и

,  Ни з а ми   в я   Фц з у л и н и , 

Ва г и ф

  в я   З а к и р и   д я р и н д я н  

юй р я н ми ш, 

о н л а р ын  

э юз я л  

я н я н я л я р и н д я н

,  к а ми л   с я н я т

-

к а р л ыг   хцсусиййятляриндян  истифадя 

етмяйя чалышмышдыр. Сядинин «Эцлцстан», 

«Бустан»  ясярлярини  охумуш,  Фирдовсинин, 

Щафизин,  Юмяр  Хяййамын  вя  башга 

эюркямли  шаир  вя  мцтяфяккирлярин  йара-

дыжылыьы  иля  таныш  олмушдур.  О,  фарс 

дилини дяриндян билмишдир.  

Гурбанын  «Якинчи»,  «Йохсулун»  гошма-

лары,  «Цстцндян»,  «Бир-бир»  эярайлылары 

Эюйчядя  дилляр  язбяри  олмушдур.  Ашыг 

Ялясэяр,  Шишгайалы  Айдын,  Мирзя  Бяйляр, 

Зодлу  Абдулла  онун  шаирлик  бажарыьына 

йцксяк гиймят вермишляр.  


 

336 


1905-

жи  илдя  Гурбанэилин  аиляси 

Кялбяжярин  Аьдабан  кяндиня  кючмцшдцр. 

Инди  бурада  «Гурбан  булаьы»  дейилян  бир 

булаг вар. Йашлылар данышыр ки, онлар тез-

тез бир йеря жям олуб, булаьын цстцндя шеiр 

мяжлисляри кечирярмишляр. 

R

əngarəng  yaradıcılığa  malik  olan  Qurban 



“Gör

əndə”  rədifli  qoşmasında  zülmkarlığa, 

b

əyə, xana, istismar dünyasına, cinayətkarlara və 



q

əsbikarlara nifrət yağdırır:  

 

Евимдян кянара чыха билмирям, 



Хяйалым дярйады, аха билмирям. 

Ишыглы дцнйайа баха билмирям,   

Эюзцм ачыб бяйи, ханы эюряндя. 

 

Бир дярд цряйимдя галды йадиэар, 



Чыхмаз хяйалымдан нежя жаным вар. 

Йохсул цчцн зящяр олду самовар, 

Эюзцм долур стяканы эюряндя… 

 

Qurban “Getm



ə”  şeirində  real həyatı, onun 

hadis


ələrini, gözəlliyini təsvir edir və  ömür 

sirdaşına deyir ki, mütləq məzarımın üstünə gəl, 

m

əni ziyarət et: 



 

Эюзялляр карваны йола дцзцлдц, 



 

337 


 

Кяпязин кяклийи, маралы эетмя. 

 

Эюзлярин сцзцлдц, жаным цзцлдц, 



 

Мяни гойуб йаслы, йаралы эетмя. 

 

 

Цряйимдя бир дярд вар цздц жаным, 



 

Бир дя гясд ейляди йар цздц жаным. 

 

Бцлбцлям гяфясдя хар цздц жаным, 



 

Бир эюнчясян сяни хар алы эетмя. 

 

 

 



Гурбан дейяр дярдин азарым цстя, 

 

Бир дя эцзар ейля эцзарым цстя. 



 

Мян юляндя бир эял мязарым цстя, 

 

Сян Аллащ, йар, ютцб аралы эетмя. 



Ağdabanlı Qurbanın söz xəzinəsindən səmə-

r

əli istifadə etməsini “Üstündən” gəraylısı aşkar-



layır:  

Зяняхданда гоша хал вар, 

 

 

Жамалында ня жялал вар. 



 

 

Лябляриндя ширин бал вар, 



 

 

Сцзцлцб гаймаг цстцндян. 



 

 

 



Сянсиз бу Гурбан сызылдар, 

 

 



Жисмим аьлар, жан сызылдар. 

 

 



Ары эюрся шан сызылдар, 

 

 



Олмаз айырмаг цстцндян. 

 


 

338 


Qurban il

ə  Əmrah  Məmmədalı  kişinin  oğ-

lan

larıdır. Məmmədalı kişi öz nəsilləri haqqında  



oğlanlarına   məlumat verir və deyir ki, atam bi-

zim n


əslimiz  haqqında    bu  hadisəni  danışır,  bi-

zim biliyimizi artırırdı.  

  

Qurbanın Səlbidən altı oğlu, iki qızı olur. 



Oğlanlarından Şəmşir, Bavı və Qara, qızlarından 

T

əzə və Ceyran Ağdaban kəndində yaşamışdır. 



S

əlbi 1926-cı ildə vəfat etmişdir. Qurban Qara-

telin eşqinə düşmüş, ancaq onların sevgisi baş 

tutmamışdır.  

Гурбанын  Зодлу  Бяйлярля,  Шишгайалы 

Айдынла  эюрцшляри  Эюйчядян  сонра  давам 

етмямишдир.  О,  юмрцнцн  ахырына  гядяр 

Ашыг Ялясэярля, Ашыг Бясти иля, ел шаири 

Сяняткар  Абдулла  иля  достлуьуну  давам 

етдирмишдир.  

«Гурбан  булаьы»  мяжлисинин  илк 

иштиракчылары да бунлар олмушлар. Щямин 

мяжлиси  сонралар  Чяпли  Мяммяд,  Рцстям, 

Айрым 


Ящмяд 

вя 


Уьурлу 

давам 


етдирмишляр.  

Шеiр  охуйуб,  мцзакиря  етмяк,  китаблар 

охуйуб гулаг асмаг янянясини Нювряс Иман, 

Ашыг Шямшир сонралар эениш йаймышлар. 

Яли    Бимар  вя  Зал  сяляфляринин  йара-


 

339 


дыжылыг  йолуну  бажарыгла  излямишляр. 

Онлар  бу  йолла  эедяряк  эюзял  сянят 

ясярляри, гиймятли  тяжнисляр йаратмышлар.  

1918-1921-

жи  иллярдя  Ашыг  Ялясэяр 

Кялбяжярин  Галабойну  кяндиндя  йашамыш 

вя  ян  йахшы  şeirlərini  дя  бурада 

йаратмышдыр. 

Кялбяжярлиляр 

Ашыг 


Ялясэяри  севдийи  кими,  о  да  бу  торпаьы, 

онун адамларыны црякдян севмишдир. Ашыг 

Ялясэяр «Йахшыды» гошмасында дейир: 

 

 



           

Эяшт ейлядим, бу дцнйаны доландым, 

 

Кялбяжярин хейри, шяри йахшыды. 



 

Мясжид, минарасы, мяктябханасы, 

 

Торпаьы ширинди, йери йахшыды. 



 

Ашыг Ялясэярля Зодлу Абдулла юмцрля-

ринин  камillik  дюврцндя  Кялбяжярдя  йаша-

мышлар. Ян йахшы шеiрлярини бурада йазыб 

йаратмышлар.  Щяр  икиси  Кялбяжярдян 

евлянмишдир.  

Демяк  олар  ки,  Сяняткар  Абдулланын, 

Нювряс  Иманын  бцтцн  йарадыжылыглары 

Кялбяжярдядир. Иман 1925-1926-жы иллярдя 

Сейидляр кянд Советинин катиби олмушдур.  



 

340 


1961-

жи  илдян  бяри  Гурбанын  4000 

мисра  шеiри  топланылмышдыр.  Ялбяття, 

бунун  ян  чоху  1966-жы  илин  апрелиндян 

бяри ялдя едилмишдир.  

Гуrбанын  бир    нечя  ялйазмасыны  оьлу 

Ашыг  Шямшир  сахламыш,  йердя  галан 

сюзлярини  Мирзя,  Ямращ,  Ашыг  Щцсейн, 

Шямшир,  Чяпли  Мяммяд,  Айрым  Ящмяд, 

Умуд,  Рцстям,  Зал,  Гянбяр,  Ялгямя,  Эярай, 

Идрис,  Гардашхан,  Ашыг  Аьайар,  Эюйчяли 

Пянащ, Талыб, Няжяф, шаир Жавад, Мискин 

Вяли  вя  башга  шеiр-сянят  щявяскарлары 

синялярдя, зещинлярдя йашатмышлар.  

Гурбан  Сялбинин  юлцмцндян  сонра 

«Гурбан  вя  Сялби»  дастаны  йаратмаг 

фикриня  дцшмцш,  лакин  хястялийи  аман 

вермядийи    цчцн  дастан  йарымчыг 

галмышдыр.  Щямин  дастанда  Дилгямин 

йарадыжылыг  мотивляри, сызылтылары ачыг 

дуйулур.  

Гурбанын  гардашы  Ямращын  вердийи 

мялумата эюря о, Дилгямин, Эцвяндикли Ящ-

мядин  вя  Вагифин  йарадыжылыьына  бюйцк 

мараг эюстярмишdir. Qurban 1933-cü ildə vəfat 

et

mişdir.  



 

341 


Кялбяжяр  Ашыг  Ялясэяр,  Уста  Абдулла 

вя  Нювряс  Иман  йарадыжылыьынын, 

Эюйчядян  сонра,  икинжи  бешийидир.  Бу 

бюйцк  ядяби  ялагянин  сябябкары,  дюврцнцн 

алим-сяняткары, ел шаири Аьдабанлы Гурбан 

олмушдур.  

Гурбан  Эюйчянин  Сарыйагуб    кяндиндя 

икииллик  рущани  тящсилини  баша  вуруб 

Кялбяжяря  гайыдандан  сонра  да,  адыны 

чякдийимиз  сяняткарларла,  хцсусян  Ашыг 

Ялясэярля ялагясини кясмямишдир.  

Биринжи Дцнйа Мцщарибяси илляриндя 

Ашыг  Ялясэярин  аиляси  иля  бирликдя 

Кялбяжяря  кючмяси  бу  ялагяни  даща  да 

мющкямляндирмишдир.  

Ашыг  Ялясэяр  дюрд  ил  Кялбяжярин 

Галабойну  кяндиндя  йашамышдыр.  Ашыьын 

«Йахшыды», 

«Мцшкцназ», 

«Явязди», 

«Ширинди» гошмалары вя башга шеiрляри бу 

торпаьын мящсулудур.  

Кялбяжярдя 

Ашыг 


Ялясэяр 

дяйирманчылыг  едирди.      Qurban həmişə 

d

əyirmana gəlir,  Aşıq  Ələsgər  “Qurban  bulağı” 



m

əclisində iştirak edirdi.  

Фолклоршцнас 

Ящлиман 


Ахундов 

«Телли саз усталары» китабында, «XIX ясрдя 



 

342 


йетишмиш  эюркямли  ашыглар»  адлы 

мягалясиндя  ашыг  Ялясэярля  Аьдабанлы 

Гурбанын 

достлуьундан, 

Гурбанын 

Азярбайжан  вя  фарс  дилляриндя  савадлы 

олмасындан бящс едир. 

Aşıq  Ələsgərlə  Ağdabanlı  Qurbanın  deyiş-

m

ələri çox maraqlı və məzmunludur:  



 

Ялясэяр: 

 

Бал бащаланыбды, гырылыб ары, 



Йаь сатанлар мала салды азары. 

Мин маната галхды дараган дары, 

Ня эцн чыхсын, ня ситаря долансын. 

 

Гурбан: 



 

Йцкцмцз мющнятдир, даьлардан аьыр, 

Айаг алтда галыб фцгара фаьыр. 

Щагдан, ядалятдян бир кюмяк чаьыр, 

Мязлум елляр тапсын чара, долансын. 

 

Ашыг  Ялясэяр  кими  бюйцк  бир 



сяняткарын 

ещтийаж 


цзцндян 

дяйирманчылыг 

етмяси 

Гурбаны 


дцшцндцрцр, онун гялбини аьрыдыр. Гурбан 

зяманядян шикайятляняряк йазырды: 

 


 

343 


 

Билмирям нядянди ариф оланлар, 

Нийя цзцн бу замана дюндяриб? 

Дцзялмир низама, эялмир мизана, 

Йцкцнц яйибди, йана дюндяриб. 

 

Сюзцм дцздцр, сюйлямярям лафыны, 



Эюрцн бу фяляйин сиз инсафыны, 

Елм дярйасыны, дцрр сяррафыны, 

Дяйирманда пяришана дюндяриб. 

 

Professor  S



ədnik  Paşa  Pirsultanlı  bu  iki 

görk


əmli söz sənətkarlarının  dövrünü,  mühitini, 

h

əyatını,  yaradıcılıq  yolunu  tarixi  hadisələrlə  



əlaqədar araşdırır, diqqətlə nəzərdən keçirib təd-

qiq edir, onların vətənpərvər  və əməksevər dahi 

s

ənətkar olduqlarını göstərir.  



S

ədnik müəllim bu sənətkarların    poetik 

irsini g

ənc nəslə  mənimsətməyin səmərəli üsul-

larını şərh edir, valideynlərə və müəllimlərə çox 

əhəmiyyətli tövsiyyələr verir.  

Professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  “Ağda-

banlı  Qurban  və  Usta Abdulla”, “Sənətkar 

Abdulla” adlı elmi məqalələrində hadisələrin real 

şərhini verir.  


 

344 


Abdulla R

əhim oğlu Namazov 1865-ci ildə 

Göyç

ə mahalının Zod kəndində  dülgər ailəsində 



anadan olmuş, 1943-cü ildə vəfat etmişdir.   

Сяняткар Абдулла цч бюйцк сяняткарын: 

Ашыг  Ялясэярин,  Аьдабанлы  Гурбанын    вя 

Нювряс  Иманын  йарадыжылыьыны  йцксяк 

гиймятляндирмишдир.  

Ашыг  Ялясэярин  юлцмц  Абдулланын 

варлыьыны  сарсытмышдыр.  О,  «Вармы» 

рядифли  гошмасыны  бу  мцнасибятля 

йазмышды: 

 

 



Миняк гям атыны, чыхаг жащана, 

 

Эюряк бу дцнйада шад олан вармы? 



 

 

 



Абдулла  сянят  аляминдя  Сяняткар 

Абдулла,  Зодлу  Абдулла  вя  Уста  Абдулла 

адлары  иля  таныныр.  О,  юзц  дя 

гошмаларында  бу  барядя  тез-тез  сюз  ачыб 

дейир: 

 

Мащалым Эюйчяди, мяскяним Зодду, 



Сяняткар Абдулла дейилян мяням. 

 

Abdullaya “D



əli Abdulla” deyən bədxahlara 

deyirdi:  

Дейилянляр эерчякдими? 

 

Доьруданмы дялийям мян? 



 

345 


 

Аьыллынын ич цзцнц, 

 

Истяйирям  ялийям мян. 



S

ənətkar Abdullanın şeirlərini ilk dəfə həm-

yerlisi v

ə  qohumu  Nağı  Əbdüləzimov  toplamış, 

“Ədəbi Ermənistan”  məcmuəsində  çap etdir-

mişdir.  

Folklorşünas  Əhliman  Axundov  Sənətkar 

Abdullanın    tərcümeyi-halını  və  beş  qoşmasını 

“Telli  saz  ustaları”  (1964)    kitabında  vermişdir. 

G

ənc folklorçu Rəşid Mehdiyev 1976-cı  ildə 



“Usta Abdulla” adlı kitabını nəşr etdirmişdir.  

Fitri istedadlı Sənətkar Abdulla demişdir: 

 

Абдуллайам, достлар, ара дяйибдир, 



Чцнки юлцб бяхти гара дяйибдир. 

Синямя щесабсыз йара дяйибдир, 

Гярар тутсан бир зянбурун шаныжан. 

 

Абдулла  эюзял  бир  диля  малик,  халг 



ифадя  формаларыны  мцкяммял  мянимсямиш 

бир сяняткар иди. O, bir təcnisində deyir:  

 

Овчусан эязирсян даь даманында, 



Сян аллащ, юлдцрмя сайадам мяни, 

Мян галмышам Лейли-Мяжнун цнцндя, 

Салма нязяриндян, сай адам мяни. 

 

Эяздим, сейр елядим адам ичиндя, 



Дярйайи-мцщитям адам ичиндя, 

 

346 


Салма нязяриндян, адам ичиндя, 

Сечяр ел ичиндя, сай адам мяни.  

Абдuлла 

шеiрляриндя 

зящмятин, 

инсанын,  тябиятин  эюзяллийни  тяряннцм 

етмишдир.  Ону  даща  чох  сяняткарлыг, 

хцсусиля 

тяжнис 

йарадыжылыьы 



марагландырмышдыр.  

 

Абдуллайа эюстярэинян баьы сян, 



Тах бойнума эцлабатын баьы сян. 

Наз еля эир, сейр еля эял баьы сян, 

Сцсян-сцнбцл гюнчя эцлц йцз дярдя. 

 

Abdulla “K



ənarında”  rədifli  qoşmasında 

deyir:  


Мящбус едир эюйдя эязян гушлары, 

Даьыдыр хяйалы, алыр щушлары. 

Ужу ябришимли сийащ сачлары,   

Жыьа пярвазланыр тел кянарында. 

 

Баьбан олан эцл бежяряр баьларда, 



Хястя олан эюзц галар саьларда, 

Овчу олан эедяр эязяр даьларда,   

Абдулла доланар ел кянарында. 

 

Ашыглар  арасында  эениш  йайылмыш 



«Лейли  нийя  азды»  адлы  тяжниси  Сяняткар 

 

347 


Абдуллайа  тяжнис  устасы  кими  ябяди 

шющрят газандырмышдыр.  

 

 

Бищуда доландым, яфсаня эяздим, 



Жаным дост йолунда лейли нийазды. 

Етибар кясилиб, илгар позулуб, 

Яввялки мящяббят, Лейли, нийя азды? 

 

Гямяр ган аьлады, нештяр йериди, 



Йарам сызылдайыр, нештяр йериди. 

Лейлинин голуна нештяр йериди, 

Мяжнун ганы чюлдя Лейлини йазды. 

 

Abdulla bir t



əcnisində deyir:  

 

Ярш цзцндя эцн, ай даим цзярмиш, 



Мцхяннятин доландыьы цзярмиш, 

Дярдин мяни инжялдярмиш, цзярмиш, 

Йа бюйцндц, йа сабащды, йа инди. 

 

Абдулла дцшцбдц гара, айаза, 



Катиб эяряк мяним дярдим айаза. 

Зимистанда илгар вердин а йаза, 

А бимцрвят, эюзляйирям йай инди. 

 

Abdullanın  qoşmaları  tərbiyəvi mahiyyət-



lidir.  

 

348 


Бахтымын гапысын баьлар гойубсан, 

Чякиб синям цстя даьлар гойубсан. 

Сян ки, Абдулланы аьлар гойубсан, 

Чякирям Кярямин наласы кими. 

 

Аьаж бялли олар йахшы барындан, 



Иэидляр сечиляр дцз илгарындан. 

Абдулла, даь гурма даьлар гарындан, 

Йазда эцн яридяр селя гарышар. 

 

Ашыг  поезийасында  юз  сюзц  вя  йери 



олан  сяняткарлардан  бири  дя  Аьбулаглы 

Ашыг  Агилдир.  Нифталы  Гафар  оьлу 

Гафаров  1900-жц  илдя  Эюйчя  эюлц 

йахынлыьындакы  Аьбулаг  кяндиндя  анадан 

олмушдур. 

Азярбайжанда 

Совет 

щакимиййяти  гуруландан  сонра  кянддя 



мцяллим ишлямяйя башлайан Нифталы Агил 

тяхяллцсц иля гошмалар йазмышдыр.  

Лакин  о,    сянят  аляминдя  Аьбулаглы 

Ашыг  Агил  кими  таныныр.  Агил  ашыглыг 

сянятини  щямкяндлиси  Казымдан  юйрян-

мишдир.  О,  Азярбайжанда  Совет  щакимий-

йятинин 

гялябясини, 

йени 

щяйатын 


башланмасыны  црякдян  алгышлайыр.  Шаир-

ашыьын  “Йашасын”  гошмасы  бу  дедикляри-

мизя ян эюзял мисалдыр.  


 

349 


 

Совет эцлц юлкямизи бязяди, 

Гюнчялянсин йени эцлляр йашасын. 

Юлкямиздя йени щяйат гурулду, 

Бу Советляр милйон илляр йашасын.  

 

Агил  йени  гурулушун  савадсызлыьы 



ляьв  етмяк,  елмя,  сянятя  йийялянмяк 

мярамыны да дяриндян дуйур.  

 

Цч сюзцм вар, эяряк доста дейясян, 



Бири оху, бири юйрян, бири йаз. 

 

Агилин дя дядя Ялясэяр кими, ашыглыг 



сяняти  щаггында  юзцнямяхсус  фикирляри 

вардыр.  Агиля  эюря  ел  арасына  эедян 

сяняткар  етибары,  щяйаны,  тямиз  ады 

горуйуб сахламаьы бажармалыдыр. 

Кюнцл эяшт ейляйиб, аьыр елляри, 

Ел ичиндя намус, ары унутма. 

Щяйалы эяз, тямиз сахла адыны, 

Дост йанында етибары унутма. 

 

Шаир-ашыьын  “Эюрцнжя”  рядифли 



гошмасында  Хястя  Гасымын  тясири  ачыг 

шякилдя дуйулмагдадыр. 

 


 

350 


Халглар айы эюрдц байрам ейляди, 

Мяня байрам олмаз, йары эюрцнжя. 

Синям мювжа эялди, тцьйан ейляди, 

Юлцм йейди бу даьлары эюрцнжя. 

 

Кюйсцм цстя щясрятинин даьыдыр. 



Гашын жяллад, эюзцн мяня йаьыдыр, 

Яжял эялся инди юлцм чаьыдыр, 

Эцл пяриндя Агил хары эюрцнжя. 

 

Агилин устаднамяляри дя вардыр. 



 

Устаддан дярс алан щеч олмаз нашы, 

Доста кяж баханын ужалмаз башы. 

Сярраф йцз бязяся гиймятсиз дашы, 

Танынmaz жювщяри зяр ола билмяз. 

 

Агил севдийи эюзяли мцхяммясляриндя 



црякля  тяряннцм  едир,  мисралары  гялбинин 

ганы иля бязяйир.  

А гардашлар, а йолдашлар, 

Щаны жащанда беляси? 

Тябриз, Маку, Тифлис, Бакы, 

Йохдур, щеч йанда беляси. 

Синяси гар, мямяси нар, 

Дюврц-заманда беляси, 

Чох араныб, тяк йараныб, 


 

351 


Азярбайжанда беляси, 

 

Зцлфц кямянд, Агил пясянд, 



Тян едиб хублара эюзял. 

 

Aqilin “Aqil v



ə Qönçə” adlı bir dastanı var-

dır. Aqil Qonçəni sevir, ona nail ola bilmir, arzu-

su gözünd

ə qalır. İlk sevgisi daşa dönür.   

Onun 

Гюнчясини  гоншу  кяндин  оьлуна 



нишанлайырлар.  Гыз  аьламагдан  башга  чаря 

тапмыр.  Онун  бу  вязиййятини  Агиля 

чатдырырлар.  Агил  бу  мцнасибятля  “Нейчцн 

аьлайыр?” рядифли гошмасыны йазmış və ona 

t

əskinlik vermişdir.  



Aşıq  Aqilin  (Niftalının)  Göyçə  mahalında 

v

ə  Qaraqoyunlu dərəsində  çox böyük hörməti 



olmuş, müəllim və aşıq kimi “Ardanışlı Niftalı” 

adı ilə tanınmış, dərin hörmət qazanmışdır.  

Professor Abbas S

əmədov “Lenin yolu” adlı  

q

əzetdə  “Ardanışlı  müəllim-  Aşıq  Niftalı  (Aqil) 



Qafarov”  adlı  məqalə  yazmış,  həmin məqalə 

“Sovet Erm

ənistanı” qəzetində də dərc olunmuş, 

Aşiq  Aqilə  dərin məhəbbət və  parlaq  uğurlar 

qazan

dırmışdır. 



Aşiq Aqil sevgilisi Qönçə xanıma yazır: 

 

 



Бянювшя ятир алыр, зцлфц муйундан, 

 

Бахан доймаз, гамятиндян, бойундан, 



 

352 


Лайиг дейил гурбан кясям гойундан, 

  

Агил, гурбан жаным, нейчцн аьлайыр. 



 

 

Бир эцн Гюнчя фцрсят тапыб хялвятжя 



Агилин  эюрцшцня  эялир,  лакин  юзцнцн 

дедийи  кими,  “бейиман  гары”  онлары 

данышмаьа  гоймайыр.  Лакин  о  эюрцшдян 

“Эялмишди”  рядифли  гошма  бизя  йадиэар 

галыр. 

 

Бу шянбя эцнцндя, эцнорта чаьы, 



 

Истякли бир достум бизя эялмишди. 

 

Алма йанаг, бцлlуr бухаг, эцл цзлц, 



   

Эятириб лябиндя, мязя эялмишди. 

 

Агил дярдин халга сюйляр щяр заман, 



Сирр сюзцн яьйара ейлямя бяйан, 

Гоймады данышаг, гары бейиман, 

Инанкы сющбятя, саза эялмишди. 

 

Гюнчянин  башга  еля  эялин  кючмяси 



заманы  айрылыгдан  аьламасы  Агилин 

гялбини ганатмышдыр.  

 

Аьлама, а Гюнчя щамыдан баш сян, 



Ахытма эюзцндян эял, ганлы йаш сян. 

 


 

353 


Aqil arzu edir ki, onun q

əbri Göyçə gölünün 

sahilin

ə düşsün:  



 

Щагдан ашигляря олубдур тягдир, 

Гяриблик йазылыб, беля дцшцбдцр. 

Кярями Гейсяря, Сянан Тифлися, 

Мяним гябрим Эюйчя эюля дцшцбдцр.  

 

Лакин  Агилин  дедийи  кими  олмады. 



Гудуз  Щитлер  sовет  эцлцстанымызы  бяд 

няфяси иля солдурмаг истяйяндя, вятянимизя 

щцжум  едяндя  Агил  дя  жябщяйя  йолланды, 

жябщядян гайытмады.  

Онун 

севэиси, 



мящяббяти 

кими 


“гябринин  Эюйчя  эюля”  дцшмяси  арзусу  да 

баш  тутмады,  Агилин  ешги  дя,  севэиси  дя, 

арзулары  да  йалныз  онун  няжиб  дуйьуларла 

бязянмиш шеiр инжиляриндя йашамагдадыр.  

Professor Abbas S

əmədov deyir ki, Ağbulaq 

Mir

əli Ağa ilə Miryaqub Ağanın müqəddəs ocağı 



yerl

əşmiş  kənddir. Mən həmin kəndin üç kilo-

metrliyind

ə  yerləşən Cil kəndində  1949-cu ildə 

m

əktəb direktoru işləmişəm



.  

Göyç


ə  mahalında  Aşıq  Aqili  müəllim və 

aşıq  kimi  tanıyır,  ona  dərin məhəbbət bəs-

l

əyirdilər. Onun sevgilisi Qönçə  xanımın  zorla 



verildiyi h

əyatı da kədərlə bitir, xoşbəxt olmur.  



 

354 


Görk

əmli jurnalistlər və  maarif xadimləri 

Nağı  Əbdüləzimov və  Qurban Süleymanov 

“Aşıq  və müəllim  Niftalı-Aqil  əbədi  yaşayacaq-

dır”  adlı  məqalələr  yazmış,  onun  Böyük  Vətən 

Müharib


əsinə  könüllü getdiyini, qəhrəmanlıqlar 

göst


ərdiyini, orden və  medallarla təltif edilib, 

V

ətənə  və  xalqa  qurban  olduğunu,  milyonların 



q

əlbində əbədi yaşayacağını göstərmişlər.  

Ağbulaq  kəndində  Aşıq  Aqilə  müqəddəs 

m

əzar düzəltmiş, üstündə abidəsini qoymuşdular.  



Filologiya elml

əri doktoru, professor Sədnik 

Paşayevin  Aşıq  Aqil  haqqında  apardığı  araşdır-

malar v


ə  yazdığı  tədqiqat  əsərləri, həm də 

topladığı  şeirlər ona dərin hörmət  qazandırır, 

v

ətənpərvər  folklorşünas  olduğunu  təsdiqləyir. 



T

əəssüflər olsun ki, Aşıq Aqilin arzusu qəlbində 

qalır, məzarı Göyçəyə qismət olmur.     

Ашыглар тяряфиндян тез-тез йад едилян, 

шерляри  дилляр  язбяри  олан  устад 

сяняткарлардан  бири  дя  Тифил  Ясяддир. 

Иран  Азярбайжанынын  Щисар  кяндиндян 

олан  Ясяд  ингилабдан  яввял  Шəmkir 

районуна  эялмиш,  Алабашлы  кяндиндя 

йашамыш, саз чалыб-охумаэы щямин кяндин 

сакини  Ашыг  Щцмбятдян  юйрянмишдир.

 

Эюзял сяси вя тяби олан бу эянж аз вахт 



ярзиндя  йарадыжы  сяняткар  кими  шющрят 

 

355 


газанмышдыр.О,  Тифил  Ясяд,  Мискин  Ясяд 

тяхяллцсляри иля чохлу шеiрляр йазмышдыр. 

Ясяд  классик  ядябиййатла  да  жидди 

марагланмышдыр.  Бу  онун  эюзял  диваниляр 

йаратмасына  кюмяк  етмишдир.  Беляликля, 

Тифил  Ясяд  ел  сяняткарлары  арасында 

дивани  ашыг  шеiринин  мащир  устасы  кими 

танынмышдыр. 

 

Тифил  Ясядин  ядяби  ирсиндян  бир  



жыьалы  тяжниси  вя  бир  нечя  диваниляри 

галмышдыр.  Ашыглар  арасында  "Бир  саат" 

рядифли  şeiri  хцсусиля  мяшщурдцр.  Бу  шеiр 

сямими, пак бир щиссин мящсулудур: 

G

ял яйляш, сющбят едяк, 



Мещрибаным бир саат. 

Гой эялсин юз йериня, 

Дин-иманым бир саат. 

Щямишя сян эялясян, 

Ей язиз мещрибаным. 

Эюрцм сянсиз щеч олмасын, 

 

 

Ханиманым бир саат. 



 

Tifil 


Əsəd  qayğısız  yaşamağa  imkan  tap-

mamış və demişdir:  

 

Эюр бир нежя бялакешям, 



           

Юз жанымдан безмишям. 



 

356 


 

 

Йаранандан зцлмдяйям, 



 

 

Щяр жяфана дюзмцшям, 



 

 

Исмимдир Тифил Ясяд, 



 

 

Вясфи щалын йазмышам, 



 

 

Чох инжитмя чярхи-фяляк, 



 

 

Гой доланым бир саат. 



 

Совет  щакимиййятинин  гялябясиндян 

сонра  Ясядин  дя  цстцня  эцн  доьмуш, 

йарадыжылыьында  хош  ящвал-рущиййя 

йаранмышдыр.  

Бундан  сонра  йаздыьы  шерляриндя,  о 

жцмлядян "Олмаса", "Саз", "Ашыг", "Мяним" 

адлы  диваниляриндя  щяйатын  мцхтялиф 

мясяляляриня тохунмушдур.  

Ашыьын  еля  бейтляриня,  бяндляриня 

раст  эялмяк  олур  ки,  орадакы  афористик 

ифадяляр, щикмятляр адамы щейран едир: 

 

 

 



Тярлан галхыб шикар алар, 

 

 



Гузьун гонар леш цстя. 

 

 



Гара гушдан хоф едярдим, 

 

 



Дайысы сар олмаса. 

 

  



Тифил  Ясяд  ашыглыг  сянятини  йцксяк 

гиймятляндирирди. Она эюря: 

 

 

 



Щяр йетяндян ашыг олмаз, 

 

357 


 

 

Устаддан дярс алмаса-дейир. 



  

Чцнки 


ашыглыг 

сянятинин 

дя 

юзцнямяхсус  чятинликляри  вардыр.  Бу 



барядя шаир юз фикрини беля ифадя едир: 

 

 



          

Ашыглыгда гайда будур, 

 

Яввялжя мярифят биля. 



Юйряня устад кяламын, 

 

Ширинжя сющбят биля. 



 

Чцнки ола ел анасы, 

 

Ел ичиндя дярд биля. 



 

Сахлайа щюрмятини, 

 

Эязмяйя лоббаз ашыг. 



Истедадына, 

йарадыжылыг 

габилиййятиня  инанан  сяняткар  сянят 

йолдашларына дейир: 

 

 

Йа юйрян нясищятим, 



 

Йа эютцрмя саз ашыг! 

 

Онун  "Йа  сяндяди,  йа  мяндя"  рядифли 



жыьалы  тяжнисини  гиймятли  бир  сянят 

инжиси,  ейни  заманда  чап  олунмамыш  шеiр 

нцмуняси  кими  бцтюв  шякилдя  охужулара 

чатдырмаг, чох faydalıdır: 

 

Ала эюзлцм, дярдя эирифдар олдум, 



Дярдя дярман йа сяндяди, йа мяндя. 

 

358 


 

 

Ашыг дейяр: йа мяндя, 



 

Эюзцм галды Йамяндя. 

 

Лял цстцндя щямайыл, 



 

Ишыг салыр Йамяндя. 

Дедим: эюзял,мяни гойма Йамяндя, 

Деди тягсир, йа сяндяди, йа мяндя.  

 

Ешг ужундан мян дя олдум йа дяли, 



Эюрян дейяр: йа диваня, йа дяли, 

 

Ашыг дейяр: йа дяли, 



 

Йа диваня, йа дяли, 

 

Ханимандан кечярям, 



Йара дяйся йад яли, 

Дедим: эюзял, сяндя тутсам йад яли

Онда юлцм, йа сяндяди, йа мяндя. 

Эюрян олмаз мяним кими йананы, 

Ня кечиряр ешг одуна йананы? 

 

Ашыг дейяр:йананы, 



 

Йандырмайын, йананы, 

 

Мярд иэидляр эюзляйяр, 



 

Йа сцфряни, йа наны. 

Ким эюрцбдц Ясяд кими йананы, 

Ешг атяши йа сяндяди, йа мяндя. 

 

Ашыг  Ясяд  ясримизин  биринжи 



рцбцндя  тяхминян  38  йашында  Эцней 

Азярбайжанын    Щисар  кяндиндя  вяфат 



 

359 


етмишдир.О, 

инанырды 

ки, 

ашыг 


йарадыжылыьы тарихиндя галажаг, шеiрляри 

заман-заман йашайажагдыр. 

 

                     



Десяляр ки, Тифил Ясяд, 

 

 



Сюзцн дилдя галмады. 

 

 



Бил о заман аловланар, 

 

 



Йанар мязарым мяним. 

 

Тифил  Ясядин  арзу  етдийи  кими  сюзц 



диллярдя язбярдир. 

Professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlı  “Aşıq 

Ələsgər nəslinin nümayəndəsi” adlı məqaləsində 

bu n

əslin tarixinin gözəl  şərhini verir və  oxu-



cuları çox razı salır. 

 

1918-ci ild



ə  müsavatçı  daşnaqların  tö-

r

ətdiyi  milli  qırğın  sayəsində  yüzlərlə  ailə  ilə 



birlikd

ə  Aşıq  Ələsgər nəsli də  doğma  Ağkilsəni 

buraxıb Kəlbəcərin Qalaboynu kəndinə köçmüş, 

1921-ci ilin sonuna q

ədər  burada  yaşamışdır. 

Aşıq  Ələsgər ailəsi  ilə  bu kəndə  köçəndə  onun 

qardaşı Məşədi Salahın oğlu İman 15 yaşında idi. 

 

Xüsusi  istedada,  coşğun  təbə  malik olan 



İman yaradıcılığa hələ uşaq ikən başlamış, kamil 

ustadnam


ələr, təcnislər, divanilər,  qoşma  və 

müx


əmməslər  yaratmışdır.  İman  ən  ustad  aşıq-

ların aça bilmədiyi bir sıra qıfılbındləri açmışdır. 



 

360 


 

Qardaşı  Qurbanın  vaxtsız  ölümü  İmanı 

sarsıtmış,  onda bədbinlik və  ümidsizlik  əhval-

ruhiyy


əsi yaratmışdır. 1926-cı ildə 23 yaşı yenicə 

tamam olark

ən İmana daha ağır bir itki üç verir, 

onun sevimli 

əmisi, həm də  ustadı  Aşıq  Ələs-

g

ərin coşğun qəlbi əbədilik susur. Bu vaxt İman 



K

əlbəcərin Seyidlər kəndində  kənd  şurasının 

katibi idi. 

 

H



əmin  vaxtda  el  aşığı  Rüstəm Xəlilov 

qonşuluqdakı  Qamışlı  kəndində  şura  sədri,  Ağ-

dabanlı  Qurban  isə  onun  katibi  işləmişdir.  Eyni 

xüsusiyy


ətli  işdə  çalışmaları  bu  üç  istedadı  tez-

tez  görüşdürür,  onların  yaradıcılıq  mübadiləsi 

etm

ələrinə, birlikdə  çalıb-oxumalarına  imkan 



yaradırdı. 

 

1926-



cı  ildə  Qasım  İsmayılov  rayonunun 

Safıkürd  kəndində  kənd Soveti katiblərinin bir 

aylıq  kursu  keçirilərkən Qurban və  İman  Dəs-

t

əfur rayonunun Qabaqtəpə  kəndindən olan el 



şairi Cavad Hüseynovla tanış olurlar.  

İman  toplanmış  bir  məclisdə  “Gəlib-  ge-

dibdir” r

ədifli qoşması ilə çıxış edib, aşıq ədəbiy-

yatının  nəzəriyyəçisi kimi el sənətkarlarını  yada 

salmışdır. 

İman  görkəmli sənətkarlar  Aşıq  Ələsgər, 

X

əstə  Qasım,  Şikəstə  Abbas, Miskin Abdal və 



 

361 


Molla P

ənah Vaqif kimi sənətkarların  adlarını 

iftixarla ç

əkir, poetik dillə deyir: 

 

Oyub ciy


ərimi möhnət alması, 

Viran


ə könlümün açılmaz pası. 

Ələsgər, Qasım, Şikəstə Abbası, 

Qalan şair hamı üz gəlib gedib. 

 

Yaxşı bəyənmişəm Miskin Abdalı, 



C

əm imiş başında huşu, kamalı. 

Vaqif qarışdırıb çox qeyli-qalı, 

Sözl


ərində gəlin, qız gəlib gedib. 

 

 



İmanın  nikbin  xalq  şairi  Vaqifi  belə  qiy-

m

ətləndirməsi heç də  təsadüfi deyildi. Çünki o 



dövrd

ə qardaşı Qurbana, əmisi Ələsgərə yas sax-

layan  İman  Vaqifdən daha çox bədbinliyə  qapı-

lan Vidadiy

ə meyl göstərirdi. 

 

T



əəssüf  ki,  İmanın  (1903-1926)  günəş 

kimi  parlayan  istedadı  çox  tez  sönmüşdür.  O, 

1926-

cı ildə Gəncə ətrafında itmişdir.  



Buna gör

ə  də  onun bizə  ancaq  23  yaşına 

q

ədər  yaratdığı  əsərlər  çatmışdır.  İman  yaradı-



cılığı az vaxt sürsə də, öz dərin mənası, azalmaz 

t

əravəti ilə ciddi öyrənilməyə layiqdir.  



 

Mahir pedaqoq S

ədnik müəllimin elmi-

n

əzəri  ideyası  bu  qısa,  dərin məzmunlu və  tər-



 

362 


biy

əvi mahiyyətli tədqiqatda  gözəl bədii  şərhini 

tapmışdır. 

 

S



ədnik müəllimin “Dəlidağın qonağı” adlı 

t

ədqiqatı  oxucunun  mənəvi aləmini zənginləşdi-



rir, oxucuya yüks

ək əxlaqi keyfiyyətlər aşılayır.  

 

Hörm


ətli şairimiz, Səməd Vurğun respub-

li

kamızın  dağlarını, təbii gözəlliklərini sonsuz 



m

əhəbbətlə  sevərdi. O, 1955-ci  il  avqust  ayının 

5-d

ə  səfalı  Kəlbəcərə  gəlir,  aşıq  Şəmşirlə  tanış 



olub  görüşür,  onun  sazına,  duzlu  sözünə  qulaq 

asır.  Həmin  görüş  dildən-dilə  gəzir.  Şairin 

D

əlidağda  olması  haqda  Kəlbəcərdən  aldığımız 



m

əktubda daha aydın yazılmışdır. Aşağıda həmin 

m

əktubu dərc edirik: 



 

Şair təbiətin gözəl guşələrindən biri olan 



İstisuya  istirahətə  gəlmişdi.  Ovçu  xəyalı  onu 

rahat buraxmırdı. O öz otağından təbiətin seyrinə 

çıxdı.  Turşsuya gəldi, Dəlidağa  qalxdı.  Ceyran 

bulağının  üstündə  geniş  məclis qurdu. Lakin 

bunların heç biri onun ürəyindən olmadı. Şair nə 

is

ə  axtarırdı.  O  elə  bir  şey  axtarırıdı  ki,  bu 



dağlarla, şəfa verən qaynar bulaqlarla, başı qarlı, 

sin


əsi müxtəlif rəngli  yamaclarla həmahəng 

olsun, onun zöv

qünü oxşasın. 

 

Şairin ilk sözü bu  oldu: 



 

Ay  uşaqlar,  sazlı-söhbətli  bir  aşıq 



tapsanız çox yaxşı olar. 

 

363 


 

Dost-


tanışlar  Ağdabanlı  şair  Qurbanın 

oğlu  aşıq  Şəmşirin  adını  çəkdilər.  Şair  şəhadət 

barmağını  dodağına  toxundurdu.-  Sonra da: - 

M

ən  onun  adını  eşitmişəm,-  dedi.  Əlavə  olaraq 



Şəmşirin “Vədəsində” adlı qoşmasından bir beyt 

əzbər dedi: 

 

S

əni qoca gördüm qəlbim qan oldu, 



M

ənim saqqalımın çal vədəsində. 

 

 

Aşığın  gəlişi,  hörmətli  şairlə  yerlilərin 



görüşü  toy-bayrama çevrildi. Gözəl bulaqlardan 

biri olan Tur

şsuda şirin, sözlü-söhbətli bir məclis 

düz


əldi; şeir-sənət məclisi.  

 

T



ərtərin yaxasında şairlə aşığın şeir mətahı 

bir-birin

ə qovuşdu. Kürlə Xəzər qovuşan kimi. 

 

Aşıq Şəmşir şairə ithaf etdiyi “Xoş gəlib” 



şeirini bu məclisdəkilərə sazla oxudu: 

Minn


ətdarıq kamil söz ustadına, 

Şan-şöhrət yaraşır onun adına. 

Bizim K

əlbəcəri salıb yadına, 



Ç

əkib bu yollarda cəfa, xoş gəlib. 

 

 

S



əməd Vurğun da aşığı cavabsız qoymadı. 

O da “Yada sal m

əni” qoşmasını sazla dedi. O, el 

sazını  sinəsinə  elə  sıxdı,  barmaqlarını  şirmayi 



 

364 


s

ədəflər üstündə elə gəzdirdi ki, hamı ona heyran 

qaldı. 

 

Aşıq Şəmşir, Dəlidağdan keçəndə, 



K

əklikli daşlardan xəbər al məni. 

Ceyran bulağından qızlar içəndə, 

Saz tutub, söz qoşub, yada sal məni. 

 

 

Aşıq  Şəmşir  bu  gözəl məclisdə  şairin 



şərəfinə ikinci bir qoşma da söylədi: 

 

Qoşqarla yanaşı duran adın var, 



Bizim el tanıyır uca dağ səni. 

Yandır yurdumuzda sənət çırağın, 

Bilirik şeirdə bir mayaq səni. 

 

 



Bundan  sonra  şair  rayon  mərkəzindəki 

klub


da  İstisuda,  neçə-neçə  yerlərdə  aşıqların 

m

əclisini keçirdi. Saza-sözə  qulaq  asdı.  Şair 



İstisuda  olduğu  müddət  ərzində  Aşıq  Şəmşiri 

yanından  buraxmadı.  Düz  bir  ay  Dəlidağın 

qonağı  oldu.  Taxtadüzü,  Sultan  Heydəri, Keyti 

dağını  dönə-dönə  gəzdi.  Keyti  dağının  ecazkar 

t

əbiəti  S.Vurğuna  unudulmaz  təsir etdi. Avqust 



ayında bu dağın zirvəsində qar, ətəyində isə altı 

r

əng çiçək görməsi onu çox məftun eylədi. 



D

əlidağın  qonağını  Keytidə  bir hadisə  yaman 

müt

əssir etdi. Qayada kəklik oxuyurdu.  Elə  bu 



 

365 


zaman  şair  tüfəngi üzünə  qaldırmış  bir  ovçu 

gördü. Qeyri-iradi olaraq s

əsləndi: 

 

- Ay



ə vurma! 

 

Ovçu S



əfiyar tez geri dönüb baxır və şairi 

görür.  Əlini  saxlayır.  Şair  sağında  aşıq,  solunda 

da  ovçu  bir  qara  daşın  üstündə  oturub xəyala 

dalır. Sonra onlardan soruşur: 

 

-  Gör


əsən,  Aşıq  Ələsgərlə  Ağdabanlı 

Qurban da D

əlidağın qonağı olublarmı? 

 

-  B



əli, olublar-deyə  qocaman  el  aşığı 

cavab verir. 

 

Üzünü aşıq Şəmşirə tutub deyir: 



 

Aşıq Şəmşir, qismət olsun, gələn baharda 



Aşıq  Ələsgərin və  Qurbanın  qəbirlərini ziyarət 

etm


əyə gedərik. 

 

Onlar razılaşırlar. 



 

H

əmin  ilin  sentyabr  ayında  Dəlidağın 



qonağı  Bakıya  getdi.  Son  sözü  bu  oldu:  “Aşıq 

qardaş, şeirlərini Bakıya gətir, çapa verək. Məni 

is

ə gələn bahar Dəlidağda gözlə”. 



 

Aylar dolandı, il keçdi, bahar öz vədəsində 

g

əldi. Dəlidağ bəzəndi, lakin şair gəlmədi... 



 

Dağların  bir  günü  də  şairsiz  keçmədi. 

Onun  sözl

əri  ağızda-dildə  gəzdi, ürəklərə  yol 

açdı.  Özünün  dediyi  kimi  bu  misralar  dillər 

əzbəri oldu, ona hörmət qazandırdı: 

 


 

366 


Vaxt m

əni bu yerə qonaq göndərdi, 

Gedir

əm, yamandı ayrılıq dərdi. 



Dem

ə Səməd Vurğun gəldi-gedərdi, 

Unutmaz bu oba, bu mahal m

əni. 


 

 

Tarixd



ən yüz illər gəlib keçsə də Dəlidağın 

qonağını,  böyük  söz  ustadını  bu  oba,  mahal 

unutmayacaqdır.  Hörmətli  şairin  hər ürəkdə  bir 

heyk


əli vardır.  

İndi  Aşıq  Şəmşir  dostunun  xatirəsini 

əbədiləşdirərək,  “Vurğun”  adlı  gözəl bir dastan 

yaratmışdır.  Bu  dastan  şairin  xatirəsini  əbədi-

l

əşdirən ən qiymətli bir incidir. Harada bir məclis 



olur, aşığı ora çağırırlar.- Vurğun haqqında təzə 

n

ə  yazmısan  onu  oxu!-  deyirlər. O isə  “Bir də 



g

əl”  qoşmasını  şerlərinə  nəqarət edərək sədəfli 

sazını dinləndirir: 

 

Ç



əkir həsrətini bizim Kəlbəcər, 

Böyük şair, şiş dağlara bir də gəl. 

Dedin: dem

ə Vurğun gəldi gedərdi, 

O verdiyin düz ilqara bir d

ə gəl! 


 

 

S



əməd  Vurğun  bir  də  bu yerlərə  gəlməsə 

d

ə,  onun  arzuları,  şirin  xəyalları  hər bahar fəs-



lind

ə  Dəlidağın  sinəsində  min bir çiçək açır.  O 



 

367 


çiç

əkdən  qızlar,  oğlanlar  dəstə  bağlayır,  şeir-

s

ənət bağının solmayan çələnglərini hörürlər. 



 

Folklorşünas  alim  Sədnik  Paşa  Pirsultan-

lının “Əli və Mehriban” dastanı haqqındakı təd-

qi

qatı  səmərəli  əməyin və  ciddi  axtarışların 



m

əhsuludur. 

 

Bu t


ədqiqatda Gəncəbasarın  Balçılı 

k

əndində  anadan olan, əməksevər  Hilal  kişinin 



doqquz uşağından biri Çəmənin həyatından bəhs 

edir. Ç


əmən orta məktəbdə oxuduğu zaman şeirə 

v

ə saza vurğun olur. 



 

M

əktəbi yenicə bitirən Çəmənin həyatında 



q

əribə və gözlənilməz hadisə baş verdi:  

O, K

əlbəcərin Zar kəndində  yaşayan  bir 



g

ənclə  qiyabi  tanış  oldu  və  bu hadisə  qızın 

sonrakı taleyini müəyyənləşdirdi. 

 

H



ər  iki  gözü  şikəst  Seyid  Əli  Xudaverdi 

oğlu fəhimli və istedadlı bir gənc idi. Kor olsa da 

dünyanın və bəni-insanın gözəlliyini fəhmlə dərk 

edib, şeirlərində ustalıqla əks etdirirdi.  

Ç

əmən qəzetdə  onun  fotoşəklini gördü, 



şeirlərini  oxudu.  Şeirlərindəki  bal kimi süzülən 

şirin sözlər, mənalı kəlamlar iki gəncin arasında 

m

ənəvi  körpü  yaratdı.  Onlar  məktublaşmağa 



başladılar. Hər ikisi də məktubu şeirlə yazırdı. 

Seyid 


Əli zərfin içərisinə  həmişə  dağ 

çiç


əkləri-  bənövşə,  nərgiz  qoyardı.  Bir-birini 

 

368 


görm

əsələr də, bu çiçəklər vasitəsilə sevgi bula-

ğının ətrini duyurdular. Çəmən ona öz şeirlərində 

“Əli”  deyə  müraciət  edir,  Əli  isə  Çəməni 

könlünd

ə  yaratdığı  bir  insan  kimi  duyur  və  onu 



“Mehriban” adlandırırdı. 

 

İki  gəncin  şeirləşməsi tezliklə  çoxlarına 



əyan oldu. Aşiq və məşuqun ülvi diləyi kəndbə-

k

ənd dolandı, Azərbaycan ellərinə yayıldı.  



Günl

ərin bir günündə  Çəmən Kəlbəcərin 

Zar k

əndinə gəldi. Bir azdan təzə gəlini çiynisə-



h

əngli  görəndə  Zar kəndinin  adamları  təəc-

cübl

ənmədilər, “Bizim  şair  Seyid  Əlinin  Gəncə 



göz

əlidir!”- dedilər. 

 

Professor  S



ədnik müəllimin “Aşıq Nabat” 

haqqındakı tədqiqatı da çox əhəmiyyətlidir. 

 

Aşıq  Nabat  (Nabat  Paşa  qızı  Cavadova) 



1914-çü ild

ə  Şərur  rayonunun  Parçı  kəndində 

yoxsul k

əndli ailəsində  anadan  olmuşdur.  O, 

erk

ən  yaşlarında  çalıb-oxumağa  meyl  göstər-



mişdir. Parçı kəndinin qocaman sakinləri Nabatın 

g

ənclikdə  oxuduğu  mahnıları  indi  də  xatırla-



yırlar. 

 

Nabat ata-



anasını  lap  uşaqlıq  çağlarında 

itirmişdir.  Yaxın  qohumları  ona  öz  yerlərində 

müğənnilik etməyə imkan verməmişlər. 

 

Nabat 1934-cü ild



ə  mügənnilər və  bəstə-

karlar diyarı Qarabağa köçüb gəlir. O, bir müd-



 

369 


d

ət görkəmli  müğənnilərimizdən  Xan  Şuşinski, 

Sey

id Şuşinski, Zülfü Adığızəlov və tarzən Qur-



ban Pirimovla bir yerd

ə müğənnilik edir. 

 

Nabat Qarabağa ürəkdən vurulur və ömür-



lük bu torpağın sakini olur.  

 

Lakin  Nabat  müğənnilik yolunu çox tez 



d

əyişir,  yavaş-yavaş  saza  meyl  göstərir və  aşıq-

lığı  özünə  peşə  seçir.  O,  üç  il  aşıq  Ələsgərin 

qardaşı oğlu aşıq Musaya şəyird olur.  

Nabat,  aşıq  Musadan  30  saz  havası, 

“Alıxan  və  Pərixanım”,  “Abbas  və  Gülgəz”, 

“L

ətif  şah”,    “Aşıq  Qərib”, “Leyli və  Məcnun” 



das

tanlarını öyrənir. 

 

Bundan sonra Nabat müst



əqil  aşıqlığa 

başlayır.  Qarabağda  ad-san  qazanmış  istedadlı 

s

ənətkar 1938-ci ildə  aşıqların  ikinci  qurul-



tayında iştirak edir. Nabat getdikcə ustad bir aşıq 

kimi 


tanınmağa başlayır. 

Az

ərbaycanın  ədəbiyyat və  incəsənət xa-



diml

əri 1940-cı  ilin  may  ayında  xüsusi  qatarla 

Moskvada keçiril

əcək ongünlükdə iştirak etməyə 

gedirl

ər. Həmin nümayəndələr  arasında  aşıq 



Əsəd  Rzayev,  aşıq  Teymur  Hüseynov  və  aşıq 

Nabat da var idi. 

 

Aşıq Nabat o günü gözəl xatırlayır: 



 

“Şair  Səməd  Vurğun  yanımıza  gəldi, re-

per

tuarımızla maraqlandı. Sonra mənə üç bəndlik 



 

370 


bir qoşma yazıb verdi  və dedi:- aşıq Nabat, bax 

xoşuna gəlsə bunu oxuyarsan!... 

 

M

ən  şairin  “Danışaq”  qoşmasını  əzbər-



l

ədim və  “İrəvan  çuxuru”  saz  havası  üstündə 

oxudum: 

Aşıq, bağrına bas sədəfli sazı, 

Min cavablı bir sualdan danışaq; 

Meydan quraq, söhb

ət açaq, saz tutaq, 

Gül yanaqda qoşa xaldan danışaq. 

 

Qoy söz alım bir günhsız dodaqdan, 



Düşmən baxıb həsəd çəksin uzaqdan. 

Yar b


əzənib çıxan zaman otaqdan, 

Başındakı tirmə şaldan danışaq! 

 

Vurğun deyər bir dərd bilən yar olsun, 



Zülfü bulu

d, ağ sinəsi qar olsun. 

Yaxşı gündə, yaman gündə var olsun, 

Q

ədir bilən əhli haldan danışaq. 



 

“Bilmir


əm mənim ifama görəmi, yoxsa 

xalq  şairimizin  hörmətinə  görəmi  bu  mahnı 

ür

əklərə yol tapdı, hamı tərəfindən sevildi və şeir 



repertuarıma qızıl xətlə yazıldı” 

 

Aşıq  Nabat getdikcə  məhşurlaşır,  xalqın 



m

əhəbbətini  qazanır.  Bundan  sonra  onun  məla-

h

ətli səsi kolxoz tarlalarında, fermalarda, konsert 



salonlarında eşidilir. 

 

371 


 

Doğma  vətənimizə  ürəyinin bütün telləri 

il

ə  bağlı  olan  Nabat  nəhayət  yaradıcı  bir  aşığa 



çevrilir. V

ətəni, xalqı tərənnüm edən gözəl qoş-

malar  qoşur,  gəraylılar  yaradır.  Aşığın  “Kür 

çayı”,  “Sinəmdə”, “Bizim vətən”, “Bahara”, 

“Gülür” v

ə  başqa  şeirlərində  bahar donlu Azər-

baycan torpağı tərənnüm olunur. 

 

Nabat özünün “Var” adlı qoşmasında azəri 



xalq

ının  odlar  diyarına,  onun  coşqun  çaylarına, 

dağlarına,  humanist  oğul  və  qızlarına  olan  mə-

h

əbbətini şeir dili ilə söyləmişdir: 



 

G

əlin seyrə çıxaq Kür qırağına, 



M

ənim o yerlərə ziyarətim var. 

O, Vaqif dolanıb, gəzən torpağa, 

Əzəldən bağlıyam, məhəbbətim var. 

 

Nabat, kökl



ə sazı, zilə çək sazı, 

Başla ağ günlərdən söhbəti, sözü. 

Dağlartək gül açır ömürün yazı, 

S

ənin xoş əməlin, xoş niyyətin var. 



 

 

Aşıq  Nabatın  şeirlərində  müasirlik ruhu, 



müasirlik havası duyulmaqdadır. 

 

Aşıq  Nabat  “İravan  çuxuru”,  “Orta  sarı-



tel”, “Göyç

ə  gülü”, “Ruhani” və  “Dilqəmi” saz 

havalarının ən yaxşı ifaçılarındandır. 


 

372 


 

Az

ərbaycan  aşıqlarının  II  və  III qurul-



t

ayının iştirakçısı olan Nabat 30 ildən çox aşıqlıq 

etmişdir. 

 

Professor S



ədnik  Paşa  Pirsultanlının  “Nə-

simi v


ə  folklor”  adlı  monoqrafiyası  təqdirəlayiq 

t

ədqiqat əsəridir.  Aşıq  Ələsgər təcnislərinin 



birind

ə demişdir. 

 

Yox sazımın nə pərdəsi, nə simi, 



Onu çalıb, kim tərpədər nə simi ? 

Firdovsi, Füzuli, Hafiz, N

əsimi- 

Onlar da yazdığı ayə, məndədir. 



 

 

B



əstəkar  aşıqlarımız  Mənsur Həllacın, 

N

əsiminin ölüm faciəsini ifadə  edən  “Mansırı” 



adlı bir saz havası da yaratmışlar. 

 

N



əsiminin və  onun məslək  yoldaşlarının 

adı  cəsarət və  mərdlik rəmzi kimi həmişəbahar, 

h

əmşəyaşıl,  həmişə  təzə-tər olan xalq ədəbiy-



yatımızda  ölməzlik  hüququ  qazanmış,  yaşamış, 

yaşayır və bundan sonra da yaşayacaqdır. 

 

N

əsimini folklordan çox, Nəsimini folk-



lorda görürük. N

əsimi özü folklorda mərdlik

f

ədakarlıq, sədaqət və mətin iradə rəmzi km şöh-



r

ət tapmış və əfsanəvi qəhrəmana çevrilmişdir. 

 

Sarı Aşıq bayatılarının birində öz iradəsini 



N

əsiminin faciəsi ilə müqayisədə vermişdir. 

 

Göz


əllik soy iləndir, 

 

373 


Şahmar da soy ilandır. 

N

əsimi tək bu aşıq, 



Yolunda soyulandır. 

 

 



Bundan sonra, XIX 

əsrin  əvvəllərində 

Şəmkirli Aşıq Hüseyn “Aşıq Hüseyn və Reyhan 

xanım” dastanında Nəsimini yad edir. 

 

Reyh


an xanım: 

 

O n



ədir ki, yemədilər doydular? 

O n


əydi ki, qiyamətə qoydular? 

O kimiydi d

ərisini soydular? 

O n


əydi ki, atəşi yox, daşar hey? 

 

 



 

Aşıq Hüseyn: 

 

O x


əyaldı yemədilər doydular, 

Xeyir-


şərdi, qiyamətə qoydular. 

N

əsimidi dərisini soydular, 



Z

əmzəmdi ki atəşi yox daşar hey. 

 

 

İmaməddin Nəsimi əbədiyaşar sənətkardır.  



 

Professor  S

ədnik müəllim “Atalar söz-

l

ərində  mifoloji izlər”  adlı  məaləsində  yazır:  bu 



yazıda  məqsədimiz xalq müdrikliyini özündə 

t

əcəssüm etdirən atalar sözü və məsələləri tədqiq 



v

ə  təhlil etmək, yaxud da onun gündəlik 



 

374 


h

əyatımızdakı,  canlı  danışığımızdakı  təsir dairə-

sin

ə, tərbiyəvi roluna toxunmaq deyildir. 



M

əqsədimiz  xalqımızın  mənəvi  varlı-

ğından doğan atalar sözlərinin bir cəhətinə, onun 

q

ədim  əsatir və  əfsanələrlə  əlaqəsinə  diqqət 



yetirm

əkdir. 


 

“Süleymana qalmayan dünya heç kim

ə 

qalmaz”,  “Divin  canı  şüşədəydi,  o  da  sındı”, 



“Göyd

ə asiman daşı var, kim özünü pis bilsə, ba-

şına düşər” (“zəmbil daşı” da deyilir), “Buğdanı 

yeyib c


ənnətdən  çıxıb”,  “Allah  yaratdı,  gün 

qurutdu  bilmir” kimi atalar sözü v

ə məsələlərdə 

mifoloji q

əmlər qorunub mühafizə olunmuşdur”. 

 

B



əzi  atalar  sözünün  fikir  açımı  onun 

əsatirlə  bağlı  əlamətlərini dərhal üzə  çıxarır. 

Özünd

ən  çox  razı,  təkəbbürlü, qeyri-adi davra-



nışa  malik  adamlar  haqqında  belə  deyilir: “Elə 

bil alçaq dağları bu yaradıb”.  

H

əmin atalar sözü ona görə  belə  işlədilir 



ki, q

ədim bir əsatirə görə qoca və böyük dağları 

Allah özü yaratmışdır. Güclü etiraz və istehzanı 

özünd


ə  ifadə  edən adamlar sözünün məntiqi 

n

əticəsi, mənası  budur  ki,  böyük  dağları  Allah, 



kiçik  dağları  da  bu  təkəbbürlü  adam  yaratmış, 

ucaltmış, əlçatmaz etmişdir. 



 

375 


 

əllif məqsədini atalar sözünün ətraflı 



şərhini vermək, tərbiyəvi mahiyyətini  aşkarla-

maqla oxuculara çatdırır və məqsədinə nail olur. 

 

Professor S



ədnik  Paşa  Pirsultanlı  “Səməd 

Vurğun  və  aşıq  sənəti”  adlı  tədqiqatını  1982-ci 

ild

ə yazmış və “Azərbaycan gəncləri” qəzetində 



d

ərc  etdirmişdir.  Tədqiqatçı,  xalq  şairi  Səməd 

Vurğunun  aşıq  sənəti ilə  bağlılığını  elmi 

araşdırmalarla təsdiqləmişdir. 

 

Böyük  şairimiz  Səməd Vurğun  ölməz 



dramlar, poeziya, bir-birind

ən qiymətli şeir inci-

l

əri  yaratmaqla  yanaşı,  aşıq  yaradıcılığının  inki-



şafına da kömək etmişdir.  

İstedadlı  sənətkarın  böyük  ilhamla  yarat-

dığı  “Danışaq”,  “Dilican  dərəsi”,  “Yadıma 

düşdü”, “Ceyran”, “Yada sal məni”, “Dağlar” və 

başqa  qoşma  və  gəraylıları  aşıq    poeziyasının 

nadir incil

ərindəndir. Azərbaycanda  bu  şeirləri 

əzbər bilməyən,  öz  repertuarına  daxil  etməyən 

aşıq tapmaq çətindir. 

 

S



əməd  Vurğun  1937-ci ildə  məşhur  Aşıq 

Hüseyn Bozalqanlı ilə, 1955-ci ildə aşıq Şəmşirlə 

görüşüb böyük el yığnağı qarşısında bədii cəhət-

d

ən mükəmməl,  saz  havalarına  uyğun  qoşmalar 



yaratmışdı.  “İrəvan  çuxuru”  saz  havası  üstə 

“Danışaq”,  “Nəcəfi” üstə  “Yada sal məni”  qoş-

maları dinləyicilərə xoş təsir bağışlayır. 


 

376 


 

Xalq  şairi  Səməd  Vurğunun  Aşıq  Hüseyn 

Bozarqanlı ilə görüşü zamanı yazdığı “Danışaq” 

qoşması 1938-ci ildən ta ömrünün sonuna qədər, 

düz  otuz  il  Aşıq  Nabatın  ifasında  özünə  layiqli 

yer tutmuşdur. Aşıq Nabat da bu qoşmanı həmişə 

“İravan çuxuru” saz havası ilə oxuyurdu. 

 

“T



əxmis”  cəngi  havasıdır  və  aşıqdan 

oxumaq üçün zil s

əs tələb edir. Belə  bir səs və 

göz


əl ifaçılıq qabiliyyəti olan aşıq Əkbər Cəfərov 

h

əmin  havanı  “Şair,  nə  tez  qocaldın  sən!”  şeiri 



üstünd

ə oxuyur. 

 

“Dilcan d



ərəsi”, “Yadıma düşdü” və başqa 

qoşmalar  aşıq  İmranın  ifasında  öz  yüksək bədii 

ifad

əsini tapır. 



 

Borçalı  aşıqları  müəyyən qəmli  havaları, 

h

əsrət  dolu  şeirləri dərin  emosianallıqla  ifa 



edirl

ər.  S.Vurğunun  ikinci  “Dağlar”  şeirini  aşıq 

Əmrah “Borçalı dübeytisi” üs-tündə olduqca gö-

z

əl ifa edir. Belə  gözəl ifa yalnız  ona 



müy

əssərdir. 

 

“Ceyran”ı  isə  Aşıq  Şakir  Hacıyev  daha 



göz

əl ifa edərdi. Özü də “Aşıq Hüseyni” havacatı 

üstünd

ə. 


 

Yeri g


əlmişkən deyək ki, “Aşıq Hüseyni” 

əyyən bir inkişaf prosesi keçərək xeyli inkişaf 



etmiş,  “Ceyran”  qoşması  ilə  birləşdikdən sonra 

is

ə zəngin bir saz havasına çevrilmişdir. Deməli, 



 

377 


böyük  şairimiz  Səməd  Vurğunun    qoşmaları 

t

əkcə  aşıq poeziyasının deyil, eyni zamanda saz 



havalarının  da  inkişaf  etməsinə  güclü təsir 

göst


ərmişdir. 

 

Alimin bu verdiyi nümun



ələr tamamilə 

mövzunun mahiyy

ətini şərh edir. 

 

Folklorşünas  alim,  filologiya  elmləri dok-



toru, professor S

ədnik  Paşa  Pirsultanlının  İrana 

s

əfəri çox mənalı  olmuşdur.  Buna  görə  də 



“Alimin  İran  səfəri”  adlı  14  may  1993-cü ildə 

“Daşkəsən” qəzetində  dərc etdirdiyi səfərnamə-

sini eynil

ə verməyi lazım bildik. 

 


Yüklə 2,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   25




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin