T. S. Malikov moliya

T.S.Malikov, N.H.Haydarov
siz real stavkadir. 1998-yilning sentabr oyida esa AQSh 
G‘aznachiligi tomonidan 
Series I Saving Bond,
yoki 
I Bond, 
deb nomlangan inflyatsiyadan himoyalangan yangi turdagi 
qo‘shimcha jamg‘arma obligatsiyalari emissiya
206
qilindi. 
I Bond – yangi turdagi obligatsiyalar bo‘lib, o‘z investi-
tsiyalarining real xarid qobiliyatini himoya qilishga va daro-
madlilikning kafolatli real stavkasini olishga harakat qiluv-
chi investorlar uchun ishlab chiqarilgan. 
I Bond 
– daro-
madlilik hisob-kitobi o‘stirish prinsipiga asoslangan qim-
matli qog‘ozlardir. Bu – obligatsiyalar bo‘yicha foizlar oy-
ma-oy hisoblab boriladi, deganidir.
 
I Bond obligatsiyalari 
nominal bahoda muomalaga chiqariladi
, 
ya’ni sotib oluv-
chi 50 dollarlik obligatsiyaga 50 dollar to‘laydi va 30 yil 
davomi da ularning bahosi foizlarni indeksatsiyalash hisobi-
ga oshib boradi.
AQSh G‘aznachiligi tomonidan I Bond obligatsiyalarini 
chiqarishning qanday sababi bor?
AQSh G‘aznachiligi amerikaliklarning kelajak uchun 
omonat (jamg‘arma) qilishlarini rag‘batlantirish uchun yan-
gi turdagi obligatsiyalarni chiqardi. G‘aznachilik investor-
larga har yarim yilda narxlar o‘sishini hisobga olgan hol-
da to‘g‘rilanadigan belgilangan foiz stavkali obligatsiyalarni 
taklif qiladi. Bu esa qo‘yilgan mablag‘larning xarid qobiliya-
tini himoya qiladi.
I Bond obligatsiyalari bo‘yicha daromadlilik stavkasi 
qan day belgilanadi?
I Bond obligatsiyalari bo‘yicha daromadlilik stavkasi 
ikki alohida stavkalarning: belgilangan daromadlilik stav-
kasi va yarim yillik inflyatsiyaga teng o‘zgaruvchi stavka 
kombinatsiyasidan iborat. Belgilangan stavka obligatsiya-
ning muomalada bo‘lgan davrida o‘zgarishsiz bo‘ladi. Inflya­
tsiya darajasiga bog‘langan o‘zgaruvchan stavka esa har 6 
oyda o‘zgarishi mumkin. 6 oylik inflyatsiya darajasi ham
-
da I Bond bo‘yicha belgilangan stavkaning yig‘indisi ushbu 
obligatsiyalar bo‘yicha daromadlilik stavkasi keyingi 6 oy 
davomida qanday bo‘lishini ko‘rsatadi.
206
“Emissiya” lotincha “emissio” – chiqarish. Pul va qimmatli qog‘ozlar-
ni muomalaga chiqarish. Qarang: o‘sha manba. J.V. - B.37.

---

Moliya
147
I Bond obligatsiyalarining boshqa o‘ziga xos xususiyat-
lari qanday?
• 
I Bond 
obligatsiyalari omonat o‘lchamining juda keng 
doirasiga ega; Siz ularga jami 50 dollar yoki yiliga 30 000 
dollar investitsiya qilishingiz mumkin;
• 
I Bond 
obligatsiyalari ishonchlidir, zero, ular G‘az-
nachilikning qimmatli qog‘ozlari hisoblanib, AQSh huku-
mati tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi va kafolatlanadi;
• 
I 
Bond 
obligatsiyalari soliq afzalliklariga ega. Siz o‘z 
daromadlaringizdan soliq to‘lash muhlatini 30 yilga uzay-
tirishingiz mumkin, va bundan tashqari bu obligatsiyalar 
ma’muriy hudud (shtat)lar va mahalliy daromad solig‘ini 
to‘lashdan ozod etilgan;
• 
I 
Bond 
obligatsiyalarining bahosi, to‘g‘risini aytganda 
har oy oshib boradi, foizlari esa har yarim yillikda hisobla-
nadi;
• 
I 
Bonds 
obligatsiyalari likvidli hisoblanadi. Ularni so-
tib yuborish va olti oy o‘tganidan so‘ng xohlagan paytda 
naqdga aylantirish mumkin.
Endi inflyatsiya sur’atini hisobga olgan holda indeks­
langan 
(TIPS)
obligatsiyalar qanday faoliyat ko‘rsatayotgan-
ligini yaxshiroq tushunish uchun qoplash muddati 1 yillik 
bo‘lgan qimmatli qog‘ozlarni ko‘rib chiqamiz.
Faraz qilaylik, ular bo‘yicha real kafolatlangan yil-
lik 3%lik foiz stavkasi taklif qilinmoqda. Daromadlilikning 
dollarli nominal stavkasini, u inflyatsiya sur’atiga bog‘liq 
bo‘lganligi sababli oldindan aniq aytib berishning iloji yo‘q. 
Agar inflyatsiya darajasi atigi 2% bo‘lsa, unda daromadli­
likning yakuniy dollarli nominal stavkasi 5% atrofini tash
-
kil etadi; 10%lik inflyatsiya darajasida esa daromadlilikning 
dollarli nominal stavkasi 13%gacha oshadi. 
Yuqorida aytilganlarni jamlagan holda foiz stavkasi 
va’da qilingan daromadlilik stavkasi hisoblanishini eslatib 
o‘tamiz. Ko‘pchilik obligatsiyalar u yoki bu valyutada ifo-
dalangan foiz stavkasini taklif qilishlari sababli ularning 
iste’mol tovarlari narxlarining dinamikasini hisobga olgan 
holdagi real daromadlilik stavkasi noaniq ko‘rsatkich bo‘la-

---

148