T. S. Malikov moliya

2.17-nazorat uchun savol
Faraz qilaylik, Sizning bank hisobraqamingizda 10,0 mln. 
so‘m yillik 3% stavkasida saqlanmoqda. Shu bilan birga ayni 
shu vaqtda kredit kartochkasi bo‘yicha 5,0 mln. so‘m qar-
zingiz bo‘lib, bu qarz yuzasidan Siz yillik 17% to‘lamoqdasiz. 
Sizning foizli arbitraj sifatidagi imkoniyatlaringiz qanday?
7.6. Daromadlilik stavkalari darajasiga ta’sir
etuvchi asosiy omillar
Bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari darajasiga 
ta’sir etuvchi asosiy omillarni chizmali tarzda quyidagicha 
ko‘rsatish mumkin (7.6.1-chizma):
208
“Arbitraj” frantsuzcha “arbitrage” – hakamlik sudi. 1. Nizoli mas-
alalarni hal qilish uchun maxsus tashkil etilgan va doimo faoliyat ko‘rsat-
uvchi sud organi, hakamlik. 2. Foyda olish maqsadida bir valyuta bozo-
ridan sotib olingan xorijiy valyutalarni kursdagi farqiga qarab ikkinchi 
valyuta bozorida sotish. Qarang: o‘sha manba. J.I. – B. 94.

---

150
T.S.Malikov, N.H.Haydarov
Bozor iqtisodiyotida daromadlilik 
stavkalari darajasiga ta’sir etuvchi 
asosiy omillar 
Ishlab 
chiqarish 
vositalari-
ning 
samara- 
dorligi 
Ishlab 
chiqarish 
vositalarini 
ishlatish 
samaradorligi
ga nisbatan 
noaniqlik 
darajasi 
Odamlar-
ning 
vaqtincha-
lik nima-
nidir afzal 
ko‘rishi 
Riskni yoq-
tirmaslik 
(maqsadga 
muvofiq 
ko‘rmaslik) 
7.6.1-chizma.
 Bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari 
darajasiga ta’sir etuvchi asosiy omillar
Demak, 7.6.1-chizmadan ko‘rinib turibdiki, bozor iqti-
sodiyotida daromadlilik stavkalari darajasiga ta’sir etuvchi 
quyidagi asosiy to‘rtta omil mavjud:
• 
 ishlab chiqarish vositalarining samaradorligi - 
shax-
ta, to‘g‘on, yo‘l, ko‘prik, zavod, mashinalar va tovar-mod-
diy zahiralarga qo‘yilgan mablag‘lardan kutilayotgan daro-
madlilik stavkasi;
• 
ishlab chiqarish vositalarini ishlatish samaradorligi
­
ga nisbatan noaniqlik darajasi;
• 
odamlarning vaqtinchalik afzal ko‘rishi 
– odamlar 
qan chalik darajada tovar va xizmatlarni iste’mol qilishni 
ertaga emas bugun xohlaydilar;
• 
riskni yoqtirmaslik –
investitsiya bo‘yicha riskni qis-
qartirish maqsadida yuqori daromadlilikdan voz kechishga 
rozi odamlar soni.
Quyida Sizning e’tiboringizga har bir omilning qisqacha 
tavsifi havola etiladi.