T. S. Malikov moliya

 - I
d
) : (1 + I
d
).
Bu yerda: D
rs 
–
daromadlilikning real stavkasi;
N
fs
– nominal foiz stavkasi;
I
d 
­ inflyatsiya darajasi.

---

Moliya
145
Ikkinchi formulaga bizning misolimizdagi ko‘rsatkich-
larni qo‘yib, yana bir marotaba yillik real stavka 2,857%ni 
tashkil etishini tasdiqlashimiz mumkin:
D
rs
 = (0,08 – 0,05) : 1,05 = 0,02857 = 2,857.
E’tibor bering nominal ko‘rinishda ishonchli bo‘lgan, 
belgilangan daromadi bo‘lgan instrument (vosita) real ko‘ri-
nishda ma’lum darajada risk tashiydi. Misol uchun, faraz 
qilaylik, bank omonatchilarga risksiz dollarli yillik 8%li foiz 
stavkasini taklif qilmoqda. Ayni vaqtda kelajakdagi inflya­
tsiya darajasi avvaldan noma’lumligi sababli, real ko‘rinish-
da pulni ushbu bank hisob raqamiga qo‘yish riskli bo‘ladi.
Agar taxmin qilinayotgan inflyatsiya darajasi yillik 5%ni 
tashkil etsa, daromadlilikning kutilayotgan real stavkasi yil-
lik 2,857% bo‘ladi. Agarda inflyatsiya darajasi 5%dan yuqori 
bo‘lsa, daromadlilikning real stavkasi yillik 2,857%dan kam 
bo‘ladi.
2.15-nazorat uchun savol
Faraz qilaylik, risksiz yillik nominal foiz stavkasi g‘az-
nachilik veksellari bo‘yicha 6%ni, bashorat qilinayotgan 
infl yatsiya darajasi yillik 3%ni tashkil etadi. Bunday g‘az
-
nachilik veksellari bo‘yicha kutilayotgan daromadlilikning 
real stavkasi qanday bo‘ladi? Nima uchun real ko‘rinishda 
ular riskli hisoblanadi?
Qo‘yilgan (joylashtirilgan) mablag‘larni qadrsizlanish 
riskidan himoya qilish uchun foiz stavkalarini real tovar 
va xizmatlar yordamida ko‘rsatish mumkin. Masalan, belgi-
langan daromadli qaysidir bir vosita uchun hisoblanadigan 
birlik sifatida biror-bir tovarni ko‘rsatish mumkin. Buyuk 
Britaniya hukumati indeksatsiyalangan obligatsiyalar-
ni (index-linked bonds) 1981-yildan, AQSh G‘aznachiligi 
esa 1997-yil yanvar oyidan muomalaga chiqardi. Oxirgila-
ri 
TIPS
(Treasury Inflation Protected Securities – inflyatsi
-
yadan himoyalangan g‘aznachilik qimmatli qog‘ozlari), deb 
nom olgan. Bu obligatsiyalar bo‘yicha foiz stavkasi risk-

---

146