Таълим психологияси

birinchi vazifasi 
tashkiliy bo‟lib, o‟quvchilarning ta‟lim va tarbiyasi bo‟yicha ijtimoiy 
buyurtmalarni qondirish; 
kkinchi vazifasi -
bevosita o‟quvchining qiziqish va talablarini qondirishga 
yo‟naltirilgan holatdagi ijtimoiy vazifadir. Shuningdek, bu vazifa o‟quvchilarning 
ko‟tarinkilik, yaxshi kayfiyat va o‟quv jarayonidagi ishchanlikni yuzaga keltirishni 
ham o‟z ichiga oladi. Afsuski, ko‟p yillar davomida boshqarishning nashu ijtimoiy 
vasifasiga juda kam e‟tibor berilgan.
Boshqaruvning ikkinchi vazifasi bu ijtimoiy–psixologikdir. Bu vazifa o‟quvchilarda 
samarali faoliyat uchun zarur bo‟lgan ijtimoiy– psixologik holat va xususiyatlarni
rivojlantirishga qaratilgandir. 
Bu holat va xusuiyatlar o‟quvchilarni o‟zaro jipslashtirish, nazorat; o‟z–o‟zini 
boshqarish, shuningdek, mustaqil ta‟lim olishlarini rivojlantirishdan iboratdir.
O‟quv jarayonini boshqarish uchun quyidagi tarkibiy qismlarni egallashlari 
lozim: 
Berilgan 
o‟quv
topshirig‟ini 
yechish 
uchun 
vositalar 
tanlash. 
Topshiriqlar
ni yechish 
jarayonlarid
a o‟z- o‟zini 
nazorat 
qilish. 
O‟zlashtirilg
an bilimlar 
malakalar, 
ko‟nikmalar 
sifatini 
baholash. 
O‟quv 
topshiriqlari
ni 
bajarilganlig
ini 
tekshirish. 
O‟z 
oldiga 
maqsad 
qo‟ya 
olish 
Turli belgilar 
bilan 
predmetning 
ichki 
munosabat-lari 
muvofiqligini 
ko‟ra olish 
O‟qitishing ikkita usuli mavjud. Biri an‟naviy o‟qitish usuli- bunda o‟qituvchi 
muammoni belgilaydi, vazifalarni aniqlanadi va muammoni yechib beradi. O‟quvchi 
esa masalani yechish yo‟llarini eslab qoladi va uni yechishni mashq qiladi. Bunda
o‟quvchilarda reproduktiv tafakkur shakllanadi. 
Rivojlantiruvchi ta‟lim o‟qitishning muammoli usulida o‟qituvi o‟quvchilarning 
bilish jarayonlarini boshqaradi, uni tashkil etadi va nazorat qiladi. O‟quvchi esa 
muammoni tushunadi. 
Uni yechish yo‟llarini qidiradi va uni yechadi. Bunday hollarda o‟quvchi 
tafakurining maxsuldorligi oshadi va uning mustaqililigi rivojlanadi.
O‟quvchining o‟qishga bo‟lgan qiziqishini rivojlanitirsh uchun o‟qituvchi quyidagi 

---

63 
qoidalarga tayanishi lozim: 
1 
O‟quv jarayonini shunday tashkil etish lozimki, bunda o‟quvchi faol 
harakat qilishi, mustaqil izlanishi, yangi bilmlarni o‟zi kashf etishi va 
muammoli xarkteridagi masalalarni yechish uchun sharoit izlashi kerak.
2 
O‟quvchilarga bir xil o‟qitish usullari va bir turdagi ma‟lumotlarni
berishdan qochish kerak 
3 
O‟rgatilayotgan fanga nisbatan qiziqishning namoyon bo‟lishi uchun ayni 
shu fan yoki bilim, o‟quvchining o‟zi uchun qanchalik ahamiyatli va 
muhim ekanligini bilish kerak 
4 
Yangi material qanchalar o‟quvchi tomonildan avval o‟zlashtirilgan bilmlar 
bilan bog‟liq bo‟lsa, u o‟quvchi uchun shunchalik qiziqarli bo‟ladi 
5 
Haddan ziyod qiyin materiallar o‟quvchida qiziqish uyg‟otmaydi. 
Berilayotgan bilimlar o‟quvchinig kuchi yetadigan darajada bo‟lish kerak 
O‟qituvchi o‟rganilayotgan mavzu yoki bilimining ahamiyatini ko‟rsatish, 
o‟quvchiing o‟quv faolligini oshirish uchun qiziqarli misollar, aqliy o‟yinlardan 
kengfoydalanishi lozim. Lekin, ta‟limdagi har bir beriladigan bilim yorqin, qiziqarli 
bo‟lavermaydi, shuning uchun o‟quvchilarda iroda, qat‟iylik, mehnatsevarlik kabi 
xislatlarning kamol toptirilishi nihoyatda zarurdir. Ana shu xislatlar o‟quvchining 
kelgusida o‟z-o‟zini nazorat qilishga, o‟z-o‟zini baholashga va mustaqil ta‟lim 
olishga asos bo‟lish kerak.
Muammoli topshiriq: O`quvchi maktabdan nima olib ketishi kerak?
 
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR: 
1.
O‟quv faoliyati va uning elimentlari nimalardan iborat. 
2.
Ta‟lim jarayonida bilimlarni o‟zlashtirish nimaga bog‟liq. 
3.
O‟qish motivlari. 
4.
Ta‟lim faoliyatiga ko‟ra ta‟limning qanday metodlari mavjud.
5.
O‟quv faoliyatini boshqarish. 
6.
Ko‟nikma va malakalar ta‟lim jarayonida qanday shakllantiradi.