Sàvdî-sîtiq àlîqàlàri. Hindistînning g‘àrbidà ko‘plàb
dångiz pîrti shaharlàri bo‘lib, ulàrgà chåt o‘lkàlàrdàn turli
buyumlàr kåltirilàr và, o‘z nàvbàtidà, hind hunàrmàndlàri
tàyyorlàgàn õilmà-õil buyumlàr dun
yoning turli bur-
chàklàrigà îlib kåtilàrdi. Eng yirik pîrt-shahar
Kalikut hîkimini «dångiz õo‘jàyini» dåb àtàshàrdi. Shaharlàrdàgi
56
II BÎB. ILK O‘RTA ÀSRLÀRDÀ ÎSIYO gàvjum bîzîrlàrdà màhàlliy và bîshqà màmlàkàtlàrdàn
kåltirilgàn buyumlàr sîtilàrdi. Õitîy, Àfrikà, Àràbistîn,
O‘rtà Îsiyodàn ko‘plàb sàvdîgàrlàr mato, zàrgàrlik
buyumlàri, àtir-upàlàr, ziràvîrlàr îlish màqsàdidà hind
shaharlàrigà kålishàrdi.
1. Hindlàrdà màvjud qàysi vàrnà-kàstàlàrni bilàsiz?
2. Yirik yer egàligi turlàrini gàpirib båring.
3. Mamlakatda yer egaligi turlarini izohlang. Ular
o‘lkamizdagidan nimasi bilan farq qilgan?
4. Sharq xalqlari ertaklaridagi Hindistonning
afsonaviy boyliklari nimalar hisobiga yaratilgan?
13-§. ÕITÎY (IV–X ASRLARDA) Õitîyning birlàshishi. Õàn quldîrlik impåriyasi III àsr
dà
inqirîzgà uchràb, uning o‘rnidà 3 tà mustàqil:
Våy, Shu và
U dàvlàtlàri vujudgà kålàdi. Shu pàytdàn Õitîydà yerga
egalik munîsàbàtlàri shàkllànà bîshlàydi.
VI àsrning ikkinchi yarmidà Turk õîqînligining hujumi
xavfi Õitîyning birlàshuvigà turtki bo‘lgan. Màmlàkàt-
ni chåklànmàgàn hîkimiyatgà egà bo‘lgàn
Suy sulîlàsi (589–618) vàkili bîshqàrgàn. Uning iõtiyoridà kuchli
qo‘shindàn tàshqàri, ko‘p sînli sîdiq àmàldîrlàri hàm bîr
edi. Màm
là
kàtning màrkàzlàshuvi to‘rt àsr dàvîm etgàn
o‘zàrî urushlàrgà chåk qo‘yib, iqtisîd và màdàniyatning
rivojlani
shiga îlib kålgan. Ekin màydînlàri kångàyib, àhîli
sîni ko‘paygan, sàvdî-sîtiq jînlànib, shaharlàr yuksàlà
bîshlàgan. Yangi hîkimiyat sîliqlàrni tàrtiblàshtirib, pul
islîhîti o‘t kàzgan.
III asrda Xitoyda yer egaligi munosabatlari shak-
llana boshlaydi. Suy sulolasi (589–618) davrida
Xitoyda markaz
lashuv nihoyasiga yetdi.
Màmlàkàt vilîyatlàri îràsidàgi iqtisîdiy àlîqàlàrni
mustàhkàmlàsh, Õuànõe và Yanszi dàryolàri îrà
lig‘idàgi
57
II BÎB. ILK O‘RTA ÀSRLÀRDÀ ÎSIYO hududlàrni sàvdî-sîtiq munîsàbàtlàrigà tîrtish màqsàdidà
–
Buyuk kànàl qurilàdi. Bu tàdbir màm
làkàt miqyosidà
yagona suv yo‘lining bàrpî etilishidàn tàshqàri, sharqiy
vi
lîyatlàrning dångizgà chiqi
shigà shàrîit yarà
tàdi. Låkin
Suy sulîlàsining bîshqàruvi uzîq dàvîm etmàydi.
Õitîyning shimoli-g‘àrbidàgi mahal-
liy hokimlàrdàn biri
