«tasdiklayman»

Uzbekiston Respublikasi Soglikni Saklash Vazirligi

Toshkent Tibbiet Akademiyasi

Tibbiy -pedagogika fakultetining

3-sonli ichki kasalliklar kafedrasi

«TASDIKLAYMAN» TTA o‘quv ishlari buyicha prorektori professor Teshaev. O.R. «_____» ______________2016 yil

Dissiplina: IChKI KASALLIKLAR
7 kurs

TA’LIM TEXNOLOGIYaSI

Sikl: Oilaviy tibbiet asoslari
___________________________________________________________________________

(tibbiet oliygoxlari ukituvchi va talabalari uchun ukuv uslubiy kullanma)

Tashkent-2016


Amaliy mashgulot №1
Mavzu: «UASh amalietida profilaktika. Profilaltika turlari soglom turmush tarzi targiboti ovkatlanish gigienasi profilaktik kuruvlar skrining. Infeksion va noinfeksion kasalliklar profilaktikasi . Immunizatsiya dastur va tadbirlari»
Ukitish texnologiyasi

Ukuv vakti: 6,4 soat
Mashgulot tuzilishi	Ukuv tematik kabinet. UASh xonasi. Ukuv kullanma, fantomlar, mulyajlar, tarkatma material, vaziyatli masalalar va testlar tuplami Televizor, video apparatura, multimedia
Mashgulot maksadi: UAShni axolii orasida stt ni targibot kilish profilaktik tadbirlarni, immunizatsiyani amalga oshirishni urgatish.
Pedagogik vazifalari 1UAShni profilaktika ishlari bilan tanishtirish 2 UAShni axolii orasida stt ni targibotini urgatish 3 UASh ga profilaktik kuruv va skrining usullarini urgatish. 4 Axoli orasida immunizatsiyani utkazishni urgatish.	Ukuv faoliyat natijalari: Talaba bajarishi kerak: UASh amalietida profilfktika turlari. STT prinsplari va ularni axoliga kullash usullarini. maxallalarda kanday kilib suxbatlar utkazishni. SMIlarda kanday kilib ma’ruza ukishni. Immunizatsiya,skrining prirsplari va uni utkazish usullari. Bilishi kerak: SMIlarda kuydagi mavzularda ma’ruzalar tuzilishini:alkogolizm,narkomaniya,chekish,sil, VGA, OITS, kontrasepsiya. soglom ovkatlanish piramidasini tuzish. xarita tuzish va skrining natijalarini baxolash. axolini immunizatsiyasini rejalashtirish
Ukitish usullari	«kor uyumi» usuli , demonstratsiya , videokuruv , diskussiya , suxbat , test yechish
Ukuv faoliyatining tashkillashtirish shakillari	Individual ishlash, guruxlarda ishlash, kollektiv, auditoriya va auditoriyadan tashkarida.
Ukitish vositalari	Tarkatma ukuv material, viziual materiallar, videofilmlar, mulyajlar, grafik organayzerlar, , tablitsalar, stendlar.
Kayta boglanish usul va vositalari	Blis-surov , testlash, tibbiy xaritalarni tuldirish Amaliy kunikmalarni bajarish

Mashgulotning texnologik xaritasi №1
Mavzu: «UASh amalietida profilaktika. Profilaltika turlari soglom turmush tarzi targiboti ovkatlanish gigienasi profilaktik kuruvlar skrining. Infeksion va noinfeksion kasalliklar profilaktikasi . Immunizatsiya dastur va tadbirlari»

№	Amaliy mashgulot boskichlari	Mashgulot shakli Utkazish joyi	Mashgulot davomiyligi 225
1	Kirish kismi		10
2	Yangi pedagogik texnologiyalar bilan mavzuni tushintirish tablitsalar plakatlar rentgenogrammalar.	Surov, muxokama Dars xonasi UASh xonasi	40
3	Xulosa muxokama		10
4	Amaliy kisimni bajarish uchun vazifalarni belgilash Tibbiy kartalarni tuldirish buyicha kursatmalarni tushintirish.	muxokama UASh xonasi	20
5	Ukituvchi nazorati ostida mashgulotlarni amaliy kismini tushintirish.	Profisional surov bemorlar bilan suxbat. bemorlarni poliklinikada va uyda kurish	20
6	Tekshiruv natijalari irterpritatsiyasi kuruv palpatsiya, perkussiya auskultatsiya UKT, UST,bioximik analizlar interpritatsiyasi	Kasallik tfrixi Laborator ma’lumotlar	25
7	Talabalarni nazariy va amaliy bilimlarini tekshirish.	Ogizaki surov testlar muxokama Poliklinikadagi ukuv xona	75
8	Amaliy dars buyicha xulosani belgilash 100 balli sistema buyicha baxolash va ballarni e’lon kilish uyga vazifa berish.	Axborot mustakil ish buyicha savollar	25

2. Motivatsiya
Umumiy amaliet vrachining asosiy ish faoliyatining 80-90%ini profilaktik ishlar tashkil etadi. STT targiboti va axolini uz sogligiga jiddiy munosabati xar xil kasalliklarni xavf omillarini bartaraf etish vva erta diagnostika , uz vaktida davodash va asoratlarni ogoxlantirish , bularni barchasi axolii sogligini yaxshilashga yerdam beradi.
3. Fanlararo va fan ichi boglikligi
Ushbu mavzuni urganish talabalarni anatomiya, fiziologiya, patofiziologiya, patanatomiya, bioximiya terapiya , mikrobiologiya, klinik farmakologiya fani bilmlariga asoslanadi.
4Mashgulot tarkibi

4.1.Nazariy kism

PROFILAKTIKA UASh FAOLIYaTIDA

Umumiy amaliet vrachining ishi nafakat davolash balki profilaktika ishlariga yunaltirilgan. Bu shuni anglatadiki ,vrach xar bir tashrifda axolini uz sogligiga munosabatini uzgartirishga xarakat kilish kerak. Profilaktik ishlar uash ning asosiy ishini tashkil etadi. Tekshirishlar shuni kursatadiki rivojlangan mamlakatlarda 85% axolii uash xonasiga kamida yiliga 1marta boradi. Bemorlar vrach xuzuriga xavotir va kasallik simptomlar bilan kelganda ular kuprok soglikni kanday saklash kerakligini bilishga keladilar. Oilaviy shifokor soglikni kanday yaxshilashni kalitiy shaxs va jamiyat va induvidual darajada kasallikni ogoxlantirishni urgatadigan shaxs xisoblanadi.

Profilaktika – soglikni mustaxkamlash kasalliklarni oldini olish stt targib yetishga karatilgan kompleks tadbirlar yigindisidir

Birlamch profilaktika - soglikni maksimal saklashga karatilgan xavf omillarni erta aniklash vabartaraf etishga karatilgan tadbirlar yigindisidir bulardan boshkarib bulmaydigan yeshi jinsi irsiy moillik, boshkarib buladigan chekish,alkogol, kam xarakatlik xaet tarzi notugri ovkatlanish kiradi.Bu yerga stt,tugri ovkatlanish buyicha tavsiyalar zarali odatlar bilan kurashish,jismoniy mashklar bilan muntazam shugillanish kiradi.

Ikkilamchi profilaktika - bu kasalliklarni erta aniklash va uz vaktida davolash. Bu yerga skrining profilaktik kuruvlar savolnomalar utkazish kiradi. Biz bilamizki usma kasalliklari asosan kata yeshli axolii orasida kup uchraydi,masalan sut bezi usmasidagi erta uzgarishlarni aniklash uchun oilaviy shifokor barcha 25 yeshdan kata aellarni sut bezini tekshirib mammografiya utkazish,40 yeshdan katta aellarni yiliga 2 marta tekshirish kerak. .

Uchlamchi profilaktika-bu asoratlardan ogoxlantirish uchun kasalliklarni davolash ,masalan barcha AD va SD bilan kasallangan bemorlarga biz insultva MIlarni oldini olish uchun aspirinni profilaktik dozada beramiz.Bemorlarni xaet tarzini uzgartirish buyicha maslaxat berish umumiy amaliet vrachining ish faoliyatiga kiradi.

STT biologik manoda optimal sharoitlarda tugri oziklantirish ,ovkatlanish rivojlanish koidalarni anglatadi. Masalan kardiovaskulyar kasalliklarni erta aniklash uchun uash sttni tugri targib kilishi kerak. Chekish ,gipodinamiya yeglarni kup istemol kilish kardiovaskulyar kasalliklar xavfini oshiradi. Axolini xaet sifatini yaxshilash shulardan chekishni chegaralash yura kasalliklarni kamaytirishni effektiv vositalardan biri xisoblanadi.

Katta yeshli axolii orasida chekishva alkogol istemol kilish vaktidan oldingi ulimni asosiy sabablardan biridir. Chekishni tashlash oson ish yemas lekin uash maslaxatlari yerdamida yaxi natijalarga erishish mumkin. Passiv chekish kupgina kasalliklar bilan boglik. Masalan bolalar orasida tusattan ulim,nafas yullari infeksiyasi, astma, upka raklari kattalarda upka yurak kasalliklari. Shunday kilib oilaviy shifokor xaet sifatini yaxshilash borasidagi kunikmalarga ega ya’ni chekishni tashlash, spirtli ichimliklarichish, xarakatlarni aktivlashtirish tor mutaxasisdan farkli ravishda oilaviy shifokorda bemorlarni xaet sifatini yaxshilashga ularni xaet tarzini uzgartirishga kup imkoniyati bor.

STTni targibot kilish. UASh stt ni targibot etishni utkazadi. UASh maxallalarda ,choyxona, maktab,sport zallarda axolii bilan suxbat utkazadi tarkatma bukletlar kurgazmali materiallar,leksiyalarerdamida (alkogalizm, chekish, narkomaniya,virusli gepatit, kontrasepsiya oits, gripp).

Ovkatlanish gigienasi.

Sistemali ovkatlanish sxemasi:

Kuniga 3 maxal ovkatlanish, lekin uxlashdan oldin emas,shoshmasdan chaynash,ovkatdan oldin 1 stakan suv ichish,lekin sok emas,ovkatlanish vaktini utkazib yubormasdan ovkatlanish,ovkatni maydalab yeyish. Ideal ratsional ovkatlanish bolalik davrdan boshlab kundalik xaetning asosiy bugini xisoblanadi.

Soglom ovkatlanishni 10 pogonasi

-Soglom ovkatlanish asosan usimlik ozukalari,kaysiki xar xil va foydali.

-kraxmal bilan boyitilgan ovkatlar umumiy ovkatni yarimini tashkil etishi kerak.

-meva va sabzavotlar energiyaning 70%ini tashkil etishi kerak.

-gusht ishlatilgan energiyani10%ini tashkil kilishi kerak.

-yeglar ishlatilgan energiyani15-30%ini tashkil etishi kerak.
-tuz istemoli kuniga 6 grammdan oshmasligi kerak.

-tana vazni tavsiya berilgan normadan oshmaslik kerak

-Fizik aktivlik xar kuni bulishi kerak.

-xar xil ovkatlar istemol kiling

Umuman soglom ovkatlanish buyicha tavsiyalar kuyydagilar:

Non, dukkaklilar,kartoshka guruxidagi maxsulotlardan luprok yeng. Kup mikdorda meva vasabzavotlar istemol kiling,ular rang barang maxsulotlardan iborat bulsin. Uzimizda yetishtirilgan sabzavotlar juda foydalidir xamda ekzotikmevalar xam juda foydalidir . sut va sut maxsulotlarni kerakli mikdorda iching,ularni yegliligi kam bulsin. Yegli vashirin maxsulotlarni kamrok istemol kilishga xarakat kiling. Shunga karamasdan kupchilik kup mikdordagi ovkatlarni istemol kilib yuboradi. Kup mikdorda yenergiya olishadi va semirishadi.bazilar esa juda kam ozuka istemol kilishadi va tana vazinlari kamayadi xxxxxxar bir odamning ovkatga extieji turlichadir.agar sizda ortikcha tana vazni busa kuydagi jadvaldan eng kamidan foydalanishiz kerak buladi. Agar vazningiz yetmasa siz kuprok ovkat istemol kiling,lekin shunga karamay balansni ushlashga xarakat kiling.

Maxsulotlar guruxi	Minimum	urtacha	Maksimum
non, dukkaklilar va kartoshka	5	10	14
Sabzavot va mevalar	5	5	5
Sut va sut maxsulotlari	2	2,5	3
Gusht va balik	2	2,5	3
yegli va shirinliklar
Yeg va moy	1	3	5
Boshka maxsulotlar	0	1	2

Profilaktik kuruvlar
UASh xuzuriga 86% axolii murojaat kiladi urtacha bu yiliga 5 marotabani tashkil etadi. Bu esa profilaktik kuruvlar utkazish uchun faol boskich xisoblanadi. Profilaktik kuruvlar uz ichiga anamnez yigish fizikal va labarator instrumental tekshiruvlar utkazishdan iborat.

Profilaktik kuruv maksadlari:

Keng tarkalgan kasalliklar xavf omillarni aniklash masalan, ateroskleroz xavf guruxlari semizlik, arterial gipertoniya,giperlipoproteidemiya. Kasalliklarni boshlangich boskichlarda aniklash xomiladorlik, bakteruriya, bachadon buyni raki glaukomani yerta tashxislash son-chanok bugimi displaziyasi, kriptarxizm. Skrining – bu axolini keng va chukur tekshirishdir. Erta dignostika kilishda kulluniladi va ikkilamchi prafilaktikaga kiradi. Belgilangan kasallikni skrining kilishdan oldin beriladigan 10ta savol.

- Bu kasallik soglikni muxim masalasi xisoblanadimi?

- Bu kasallikni davolashni yaxshi usuli bormi?

- Kasallikni davolash va diagnoz kuyish yetarli mablag va imkoniyat bormi?

- Bu kasallikni yashirin yoki erta kechish davrlari bormi?

- Mos keluvchi analiz tekshiruv bormi?

- Bu usul axolii uchun kulaymi?

- Kasallik tarixi tugrisida tugri bilish kerak.

Profilaktika infeksion va noinfeksion kasalliklar.

Profilktik chora tadbirlar asosida kasallanish va ulim strukturasi analizi yotadi kattalardagi kasalliklarni profilaktikasi.

- Kattalarda immunizatsiya kalendarini tuzish

- Glyukometr yordamida kondagi kand mikdorini aniklash

- Pikfloumetrdan foydalanish

- STT buyicha kasallar bilan maslaxat utkazish

- Klinik bioximik analizlar normativlari

- Chekadigan bemorlarga maslaxat berishni bilish

- Spirtli ichimliklar iste’mol kiladigan bemorlarga maslaxat berishni bilish

- Jismoniy zurikishdan saklanishni maslaxat berishni bilish.

- Ratsional ovkatlanishdan maslaxat berishni bilish
Immunizatsiya
Soglikni saklash buyicha miliy sovet va tibiy tekshiruvlarga kura barcha bolalarni bugma, kokshol, poliomielit, kizamik, kizilcha, epidparotid, kukyutalga karshi emlashlar utkaziladi. Kattalarni xar 10yilda bugma va koksholga karshi revaksinatsiya utkaziladi. ADS kattalar uchun (16, 26, 46 yoshlar) tarkibida kokshol anotoksini yukori dozasi va bugma anotoksini kichik dozasi buladi. Nojuyaa ta’sirini oldigi olish uchun darrov va vaksinatsiyadan 4 soatdan sung paratsitamol beriladi. Grippga karshi immunizatsiya surunkali kasalliklari bor bemorlarga, asosan yurak upka, buyrak modda almashinuvi buzilishi immunodepressantlar kabul kiluvchilarga tavsiya etiladi. Tibbiyot xodimlar immunizatsiyasi xoxishga karab utkaziladi. Gepatit B ga karshi immunizatsiya xavf guruxiga kiruvchi axoliga tibbiyot xodimlariga va talaba mediklarga kamalganlarga utkaziladi. Kizamik kizilcha epidparotidga karshi immunizatsiya bir yoshgacha bulgan bolalarga, revaksinatsiya 10 va 16 oylikda utkaziladi . Kizamik epidemiyasi paytida besh oygacha bulgan barcha bolalarga vaksinatsiya kilinadi .

GALEREYa BUYIChA «TUR USULINI» KULLANILIShI

Maksad: berilgan muammo buyicha talabalarni mallumotlarni kritik baxolashga urgatish. Bunda talabalarga fikrlash uchun vakt beriladi sungra 2, 3, 4, 8, kichik guruxlarda muxokama utkazish boshlanadi , kachonki uyinda barcha gurux ishtrok etmaguncha bu usul xarbir talabaga uz nuktai nazarini aytib bera olish kobiliyatini beradi. Ukituvchi talabalarga konkret vazifa beradi. Ukituvchi talabalarga gurux tuzib olishini aytadi.

Sungra esa xar-bir gurux yechgan masalani almashshi aytiladi.

4.2 Analitik kism
Vaziyatli masalalar:

1. Sizga 14 yeshli kiz yutal shikoyati bilan keldi.

1Savol. Shu kizdagi yutalning uch sababini ayting

Javob: ORVI, BA, NY infeksiyalari (laringit, traxeit i t.p.)

2.Savol :Yutalni aniklash uchun bu kizga kanday savollar berish kerak?

Javob:Kuyidagi savollarni berish mumkin:

1. 
   Yutal kanchadan beri davom etyapti?
   
2. 
   Isitma bormi? (ORVI)
   
3. 
   Xansirash bormi? Asosan kechasi(BA)
   
4. 
   Ovoz xirillashi bormi? (laringit)
   
5. 
   U chekadimi?
   
6. 
   Boshka simptomlar bormi
   

Suxbat da siz bildizki yutal 2-3 oydan beri davom etmokda, ovoz xirillashi kuzatildi lekin tomokda ogrik yuk. Yutal asosan ertalablari shillik balgam ajralishi bilan 5 oy oldin u chekishni boshlagan. Shundan boshlab u tez tez shamollaydigan va tepadagi shikoyatlari paydo bulla boshlagan. Xozir u kuniga 10 ta sigaret chekadi. Uning ota onasi bu xakida bilmaydi.

3.Savol.Endi siz nima deb uylaysiz? Uning yutalini sababi nimada?Chekish soglikni yemonlashuviga olib kelishi mumkinmi?

4.Sizni kizga maslaxatiz?Sizni xarakatlariz?

Ukituvchiga: deyatelnostUASh ni ishi nafakat individual muammoni yechish balki shu muammoni sababini topishdan iboratdir. Bu kizda u bilan birga chekadigan dugonalari bulishi mumkin Bu kizga chekishni muammosini aytgandan kura maktabda shu mavzu buyicha suxbat utkazsa yaxshi emasmi?Siz bu xakida nima deb uylaysiz?

2.Sizga 32 yeshli erkak uz sogligini tekshirtirishga keldi.U xech kasal bulmagan. Sizga odatiy kurinish uchun keldi.

Savol1. Kuyidagilardan kaysinisini bajarish eng muxim? (.chekishi spirli ichimliklar ichishi fizik ish bilan shugullanishi?)

2. Siz anikladiz uni IMT= 27. Kanday3maslaxat bergan bulardiz

3. Siz anikladiz u chekadi. Kanday 3 sababni cheishga keltirsa buladi? (Chekish upka rakiga XOBL ga olib keladi)).

4.U suradi: «Soglikka salbiy tasir etmasligi uchun kancha alkogol ichish mumkin?». (Xaftasiga 21 YeD dan oshmasdan).

5.1. talabalarni amaliy kunikmalarni bajarish va bilmlarni baxolash mezonlari

№	baxo	a’lo	yaxshi	Konikarli	konikarsiz	yomon
	Uzlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% i nije
1	Nazariy kism	20-17,2 ball	17-14,2 ball	14-11 ball	10,8-7,4 ball	7,2 ball
2	Vaziyatli masala	50-43 ball	42,5- 35,5ball	35- 27,5ball	27-18,5 ball	18 ball
3	Test	15-12,9ball	12,7-10,6 ball	10,5-8,25 ball	8,1-5,5 ball	5,4 ball
4	Amaliy kism	15-12,9 ball	12,75-10,6 ball	10,5-8,25 ball	8,1-5,5-ball	5,4 ball