Тема : озбекстан республикасы пукаралык хукыкы тусиниги, принциплери хэм дизими

PUXARALIQ HUQIQI Ma`MILESI QATNASIWShILARI TOVARLAR, JUMISLAR Ha`M XIZMETLERDI MENShIKLESTIRIW QURALLARI

1. 
   Firmanin` atina bolg`an huqiq
   

Belgili bolg`aninday-aq ha`r bir fizikaliq shaxs-puxara o`zinin` ati familiyasina iye bolip, ol oni basqalardan ayirip turiwshi belgilerdin` biri sanaladi. Yuridikaliq shaxslar da o`zinin` sho`lkemlestiriw huqiqiy formasin bildiretug`in atamag`a iye boladi. Kommertsiya menen shug`illanbaytug`in sho`lkemler, unitar ka`rxanalardin` atlari, Nizamda na`zerde tutilg`an jag`daylarda basqa kommertsiyaliq sho`lkemlerdin` de atlari yuridikaliq shaxs xizmetinin` o`zgesheligin ko`rsetiwi kerek (misali:”La`zzet” konfeta fabrikasi, “Kamolat” qori ha`m basqalar).
Yuridikaliq shaxstin` atina toliq yamasa qisqartilg`an ra`smiy atti (ma`mlekettin` atin) kirgiziwge, yuridikaliq shaxs hujjeterinin` rekvizitlerine yamasa reklama materiallarina usinday atti yamasa ma`mleket nishanlari (gerb, bayraq) elementlerin qosiwg`a O`zbekstan Respublikasi Hu`kimeti belgileytug`in ta`rtipte jol qoyiladi.
Yuridikaliq shaxstin` ati onin` sho`lkemlestiriw hu`jjetlerinde ko`rsetiledi.
Kommertsiyaliq sho`lkem bolg`an yuridikaliq shaxs o`z familiyasinin` atina iye boliwi tiyis ha`m onnan paydalaniw boyinsha absolyut huqiqqa iye. Basqa firmanin` atinan nizamsiz tu`rde paydalanip atirg`an shaxs firma atina iyelik etiw huqiqi bolg`an shaxstin` talabi menen onnan paydalaniwdi toqtatiwi yamasa jetkerilgen ziyanlardi to`lewi tiyis (PK nin` 46-stat`yasi/.
Firmanin` ati - kommertsiyaliq sho`lkemnin` puxaraliq ma`miledegi qatnasiwinda oni basqa qatnasiwshilardan, olardin` tovarlari, jumislari ha`m xizmetlerinen ayirip turiwshi, individuallastiriw qurali esaplanadi. Yuridikaliq shaxs firmanin` atinan yuridikaliq shaxstin` o`zinde onin` islep shig`arg`an tovarlari, orinlag`an jumisi, ko`rsetetug`in xizmetin ayirip turiwshi, xabardar etiwshi qural, nishan sipatinda paydalaniwg`a bolg`an absolyut huqiqi PK nin` 1098-stat`yasinda ta`rtip tu`rinde belgilep qoyilg`an.
Yuridikaliq shaxstin` firma ati onin` sho`lkemlestiriw hu`jjetlerin (ustav, sho`lkemlestiriw sha`rtnamasi, sho`lkemlestiriw haqqinda qarar) tastiyiqlawda sho`lkemlestiriwshiler ta`repinen belgilenedi ha`m ol yuridikaliq shaxslar ma`mleketilk reestrge kirgiziw joli menen esapqa alinadi, bul haqqinda yuridikaliq shaxsqa gu`waliq (akt) beriledi.
Ka`rxanalar, mekemeler, sho`lkemlerge at beriw ta`rtibi usi PK menen, sonday-aq O`zbekstan Respublikasinda administrativlik-aymaqliq du`zilis, toponomik ob`ektlerge at beriw ha`m olardin` atlarin o`zgertiw ta`rtibi haqqindag`i 1996 jil 30 avgustta qabil etilgen Nizam menen belgilenedi. Usi tiykarda ka`rxana, vedomstvo, sho`lkem statusina qarap, og`an at qoyiw Ministrler Kabineti, wa`layatlar ha`kimleri ta`repinen a`melge asiriladi. Onda tiri fizikaliq shaxslardin` atlarin firmanin` ati sipatinda qoyiwg`a jol qoyilmaydi.
Bir qiyli atamani birneshe yuridikaliq shaxs firma ati sipatinda qollaniwg`a jol qoyilmaydi. Firmanin` atlari birin biri qaytalamawi, onin` iyesin basqa sub`ektler menen aljastiriwg`a alip kelmewi sha`rt. O`ytkeni bul yuridikaliq shaxstin` firma ati menen basqa yuridikaliq shaxslardi tikkeley bir dep esaplawg`a, aljasiqqa alip keliwi mu`mkin. Sonliqtan da burin dizimnen o`tkerilgen atamag`a usap ketetug`in, ta`kirarlanatug`in bolsa, ol jag`dayda dizimge aliw haqqindag`i arza, talapnama qaytariladi ha`m firma atin basqasha belgiliw haqqinda usinis etiledi. Bir tu`rdegi firma atamasin aliwg`a birneshe yuridikaliq shaxs talapnama bergen jag`dayda, burin talapnama bergen yamasa usi atamadan en` uzaq mu`ddet dawaminda paydalanip kiyatirg`an yuridikaliq shaxs jen`illikke iye boladi.
PK nin` 1099-stat`yasinda belgilengen ta`rtip tiykarinda yuridikaliq shaxstin` firma atinan ol islep shig`arg`an tovarlar, orinlang`an jumis, ko`rsetilgen xizmet belgisinde paydalaniwg`a jol qoyiladi.
Yuridikaliq shaxs tovarlarg`a, olardin` idisi ha`m oraminda, reklamada, viveskalarinda, baspa mag`liwmatnamalarinda, esap betlerinde, basilimlar, ra`smiy blankalarda ha`m sol siyaqli firma atinan tovar (xizmet) belgisinde paydalaniwg`a haqili.
“Tutiniwshilardin` huqiqlarin qorg`aw haqqinda”g`i Nizamnin` 5-stat`yasina muwapiq, satiwshi (tovar islep shig`ariwshi) o`z sho`lkeminin` firma atin bildiriwi, xabardar etiwi sha`rt.
Yuridikaliq shaxstin` firma atinan tovar (xizmet) belgisi sipatinda paydalaniwi bul og`an tiyisli hukiq bolsa da minnetleme emes. Eger yuridikaliq shaxs firmanin` atin tovar belgisine kirgizse, ol tovar belgisinin` quram bo`legi, elementi sipatinda yamasa og`an qosimsha element sipatinda boliwi mu`mkin. Firmanin` ati tovar belgisinin` quram bo`legi sipatinda bolg`anda ol wa`killigi bar ma`mleketlik mekeme ta`repinen tastiyiqlang`an boliwi tiyis.
Bir yuridikaliq shaxstin` firma atinan basqa bir yuridikaliq yamasa fizikaliq shaxstin` tovar (xizmet) belgisinen paydalaniwg`a jol qoyilmaydi.

2.