Тема : озбекстан республикасы пукаралык хукыкы тусиниги, принциплери хэм дизими

3. Patentke bolg`an huqiqti basqa shaxslarg`a o`tkeriw ta`rtibi
Sanaat mu`lki ob`ektine berilgen patent patentke bolg`an huqiqti basqa shaxsqa o`tkeriw haqqindag`i sha`rtnama to`lemli yamasa biypul ekenliginen biyg`a`rez jazba tu`rde du`ziliwi sha`rt. Usinday sha`rtnamani du`ziwde PK nin` 107 stat`yasinda belgilep qoyilg`an kelisimnin` jazba tu`rdegi ta`rtiplerine a`mel etiwi tiyis.
Jazba tu`rinde du`zilgen sha`rtnama ma`mleketlik patent mekemesinde dizimnen o`tkeriliwi sha`rt. Dizimnen o`tkeriwge wa`killigi bar ma`mleketlik mekeme, en` aldi menen sha`rtnama sha`rtlerinin` nizamg`a muwapiqlig`i boyinsha tekseriwden o`tkeredi. Nizamg`a qayshi bolg`an sha`rtnamalardi o`tkeriwden bas tartip, ta`replerge sha`rtnama sha`rtlerin nizamg`a muwapiqlastiriwdi usinis etedi.
Uliwma ta`rtipler boyinsha sha`rtnamalardin` dizimnen o`tkeriliwinde olar qanshelli maqsetke muwapiqlig`i ko`z qa`rasinan bahalanbaydi /ma`mleket ha`m ja`miyet ma`plerine biletura qayshi du`zilgen sha`rtnamalar bug`an kirmeydi/. Sha`rtnama dizimnen o`tkerilgennen keyin yuridikaliq ku`shke iye boladi.
Sha`rtnamanin` jazba ra`wishte du`ziliwine yamasa dizimnen o`tkeriw talabina a`mel etpewi sha`rtnamanin` haqiyqiy emes dep tabiliwina sebep boladi. PK nin` 112 stat`yasina muwapiq, usinday sha`rtnama o`z o`zinen haqiyqiy emes dep tabiladi. Egerde sha`rtnama jazba rawishte du`zilgen bolsa, biraqta ta`replerdin` birewi oni ma`mleketlik dizimnen o`tkeriyaden bas tartsa, sud basqa ta`reptin` talabi menen kelisimdi PK nin` 112 stat`yasi 3-ba`ntine muwapiq, dizimnen o`tkeriwge haqili. Sha`rtnamani ma`mleketlik dizimnen o`tkeriwden tiykarsiz bas tartqan ta`rep sha`rtnamani du`ziwdi keshiktiriwine baylanisli jetkerilgen ziyandi ekinshi ta`rep to`lewi tiyis.
Sha`rtnama ta`replerdin` usi talaplarg`a a`mel etpewi aqiyuetine bola PK nin` 113-114 stat`yalarinda belgilengen ta`rtipler qollaniladi.
Absolyut huqiq iyesi ta`repinen sanaat mu`lki ob`ektinen basqa shaxsqa paydalaniw ushin litsenziya sha`rtnamasi haqqindag`i kelisimi, a`lbette jazba tu`rinde du`ziliwi sha`rt. Onda PK nin` 107 stat`yasi ha`m 1037 stat`yasinin` talaplarina a`mel etiwi tiyis. Usinday talap tiykarg`i litsenziya sha`rtnamasi ushin da, sub litsenziya /qosimsha litsenziya sin`ar yamasa ekilemshi litsenziya/ sha`rtnamasi ushin da tiyisli.
Jazba tu`rinde du`zilgen litsenziya sha`rtnamasi ma`mleketlik patent mekemesinde dizimnen o`tkeriliwi sha`rt. Onda sha`rtnama sha`rtleri nizamg`a muwapiqliq ko`z qa`rasinan ha`m ayriqsha jag`daylarda maqsetke muwapiqliq ko`z qa`rasinan bahalanadi. Dizimnen o`tkeriw biykar etilgende tiyisli ta`rtipte shag`im jasaw mu`mkin.
Litsenziya sha`rtnamasi dizimnen o`tkerilgennen keyin g`ana yuridikaliq ku`shke iye boladi, ta`replerde sha`rtnama boyinsha huqiq ha`m minnetlemeler payda boladi.
Eger litsenziya sha`rtnamasi ta`replerdin` birewi tiykarsiz tu`rde sha`rtnamani dizimnen o`tkeriwden bas tartsa, sud basqa ta`reptin` talabi menen sha`rtnamani dizimnen o`tkeriw haqqinda PK nin` 112 stat`yasi 3-ba`ntine muwapiq qarar shig`ariwg`a haqili. Sha`rtnamani ma`mleketlik dizimnen o`tkeriwden tiykarsiz bas tartqan ta`rep sha`rtnamani du`ziwdi keshiktirgeni ushin jetkerilgen ziyandi ekinshi ta`repke to`lewi tiyis.
Litsenziya sha`rtnamasin du`ziwde ta`rtipler usi talaplarg`a a`mel o`tpewi sha`rtnamanin` PK nin` 112 stat`yasi 1-ba`ntine muwapiq o`z o`zinen haqiyqiy emesligine sebepshi boladi. Bul jerde ju`z beretug`in huqiqiy aqibetlerge bola PK nin` 113 ha`m 114 stat`yalarinda belgilengen ta`rtipler qollaniladi.
PK nin` 1090 stat`yasinda sanaat mu`lki ob`ektine bola huqiqiy qorg`aw hujjeti-patent tiykarinda ha`reket etiwshi absolyut huqiqlardin` buzg`anlig`i ushin juwapkershilik sharalari belgilengen. Usi juwapkershiliktin` kelip shig`iw tiykarinda PK nin` 24 babi stat`yalarinda na`zerde tutilg`an ta`rtiplere ja`mlengen.
Patent iyesinin` absolyut huqiqlarin buziw, en` aldi menen qorg`alip atirg`an ob`ektten basqa shaxslar ruxsatsiz paydalang`anda ju`z beredi. Sol sebeplide patent iyesi birinshi gezekte ta`rtip buziwshidan huqiq buziliwi ha`reketlerin toqtatiwin talap etiwge haqili.
Sanaat mu`lki ob`ektine bola patent iyesinin` huqiqlarina bolg`an ta`rtip buziwshi patent iyesine jetkerilgen ziyannin` ornin o`tewi sha`rt. Ziyan toliq ko`leminde to`leniwi tiyis. Jetkerilgen ziyan materialliq yamasa ruwxiy ko`rinislerde boliwi mu`mkin. Materialliq ziyan patent iyesi ta`repinen sanaat mu`lki ob`ektlerinen paydalaniw tiykarinda islep shig`arilip atirg`an o`nim patnt iyesi huqiqlarinin` buziliwi aqibetinde bazarda o`tpey qaliwi, bahasinin` to`menlewi ha`m sol siyaqlilarda ko`rinis beriwi mu`mkin. Usinday jag`day tek g`ana o`nim shig`ariwda g`ana emes, al xizmet do`retiw salasinda da ju`z beriwi mu`mkin. Ruwxiy ziyan patent iyesi huqiqlarin buziw na`tiyjesinde onin` ka`siplik abirayina, absolyut huqiq iyesi sipatindag`i halatina ziyan keliwde ju`z beredi. Usinday ruwxiy ziyan pul menen o`teliwden tisqari, sud huqiqti buzg`an adamnin` juwapkershiligine patent iyesinin` isbilermenlik da`rejesin qayta tiklew maqsetinde sud qararin o`z esabinan dag`azalaw minnetlemesin ju`klewi mu`mkin.
Patent iyesi ko`rilgen ziyannin` o`teliwi ornina ta`rtip buziwshi ta`repinen patent iyesinin` huqiqlarin buziw na`tiyjesinde /yag`niy qorg`alg`an sanaat mu`lki ob`ektlerinen ruxsatsiz paydalaniw arqali/ alg`an barliq da`ramatlarin o`ndirip aliwga haqili. Usinday jag`dayda patent iyesi zinnin` o`teliwin talap etiwge haqili emes. O`ytkeni, ziyandi qaplaw yamasa da`ramatlardi qaytariw al`ternativ juwapkershilik ilajlari esaplanadi, olardin` qaysi birin qollaniwdi tan`law huqiqi patent iyesine baylanisli.
PK nin` 1041 stat`yasinda absolyut huqiqti qorg`awdin` to`mendegi usillari na`zerde tutiladi:
-absolyut huqiqlardi buziwg`a ja`rdemlesken materialliq ob`ektlerdi ha`m usinday huqiq buziwshiliq tiykarinda jaratilg`an o`nimlerdi alip qoyiw;
-alip qoyilg`an usi materialliq ob`ektler patent iyesinin` talabi boyinsha huqiq buziwshinin` esabinan joq etip jiberiliwi yamasa patnt iyesinin` iqtiyarina beriliwi mu`mkin.