Temel sağlik hizmetleri genel müDÜRLÜĞÜ zoonotik hastaliklar daire başkanliğI zoonotik hastaliklar

OLGU YAKLAŞIM ALGORİTMASI
Bkz. Ek-1
BİLDİRİM VE SÜRVEYANS
Ülkemizdeki bildirim sisteminde Lyme hastalığı ihbarı zorunlu hastalıklar içerisinde 
değildir.  Ancak bildirim sistemine eklenmesi konusunda çalışmalar yürütülmektedir. Bildirim 
ve sürveyans “Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, Sürveyans ve 
Laboratuar Rehberi”ne göre yapılmalıdır. 
Klinik Tanımlama 
 
Remisyonlar ve  alevlenmeler ile birlikte her biri birbirinden farklı klinik bulguların 
içeren dermatolojik, romatolojik, nörolojik ve kardiyak tutulumlar ile seyreden kene kaynaklı  

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 157 -
sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır. En sık görülen klinik bulgu hastaların %60-80’inde ilk 
görülen deri lezyonu olan  “eritama migrans (EM)dır.”. EM tipik olarak kırmızı makül veya 
papül olarak başlayan, günler veya haftalarca sürebilen  büyük yuvarlak veya oval bir  forma 
dönüşen sıklıkla kısmi merkezi iyileşmesi olan cilt lezyonu olarak tanımlanır. Tek primer 
lezyonun en uzun çapı 5 cm eşit veya üzerinde olmalıdır. Hastaların çoğunda büyüyen EM 
lezyonuna özellikle yorgunluk, ateş, başağrısı, ense sertliği, artralji veya myalji gibi diğer 
akut semptomlar eşlik eder. Bu semptomların özelliği aralıklı olmasıdır. Sürveyans amacı ile 
aşağıda belirtilen sistem tutulumları için başka bir açıklama bulunamadığında Lyme hastalığını 
düşündürmelidir. 
Kas-iskelet sistemi
• 
: Bir veya daha fazla eklemde, eklem şişmesi ile görülen tekrarlayan 
kısa süreli atakları (haftalar veya aylar) takiben artrit görülmesi. Öncesinde geçici ataklar 
olmayan kronik progresif artrit ve kronik simetrik poliartritin dahil olduğu belirtiler 
tanı koydurucu kriterler arasında değildir. Tek başına artralji, miyalji veya fibromiyalji 
sendromları da kas iskelet tutulumu için kriter değildir.  
Sinir sistemi
• 
: Aşağıdakilerden herhangi biri veya kombinasyonu: 
Lenfositik menenjitis
• 
; kraniyal nöritis, özellikle faysal paralizi (bazen bilateral), 
radikülonöropati; veya nadiren ensefalomyelit. Ensefalomyelitin 
Borrelia burgdorferi 
sensu lato’ya karşı BOS’ta antikor üretiminin gösterilerek doğrulanması gerekir. 
BOS’taki antikor seviyesinin serumdan fazla olması gereklidir. Başağrısı, yorgunluk, 
parestezi veya tek başına orta derecede ense sertliği nörolojik tutulum için yeterli kriter 
değildir.
Kardiyovasküler sistem
• 
: Akut gelişen ileri derecede (2. veya 3. derece) günler-haftalar 
süren atrioventriküler iletim defekti ve bazen myokardit olabilir. Çarpıntı, bradikardi, 
dal bloğu veya tek başına myokardit, kardiyovasküler tutulum için yeterli değildir.   
Tanı için laboratuar kriterleri:
Klinik örneklerden 
1. 
Borrelia burgdorferi’nin izolasyonu 
İki aşamalı testler;  ilk aşamada ELISA veya IFA yöntemiyle örneklerin taranması ve 
2. 
sınır veya pozitif olarak bulunan sonuçların immünblot yöntemiyle doğrulanmasını 
içerir.
·   Semptomlar başladıktan sonraki ilk 30 gün içinde Ig M pozitifliği 
·   Hastalığın herhangi bir aşamasında Ig G pozitifliği, 
Tek aşamalı Ig G immünoblot seropozitifliği 
3. 
BOS’ta 
4. 
B. burgdorferi sensu lato’ya karşı geliken  antikorlarının ELISA veya 
immunofloresan antikor testi  (IFA) ile gösterilmesi ve BOS’daki antikorun serumdan 
daha yüksek titrelerde olması. 
Not: PCR gibi tanı yöntemleri vakanın özelliğine göre değerlendirilir. 
Maruziyet: Endemik bir bölgede EM ortaya çıkmasından 30 gün öncesine kadar bir zamanda 
ormanlık, çimenlik alanda (kene için potansiyel yerler) yaralanma olarak tanımlanır. Kene 
ısırma öyküsü şart değildir. 
Endemik bölge: En az 2 doğrulanmış vakanın görülmesi ya da 
Borrelia burgdorferi sensu lato 
ile enfekte kene popülasyonunun gösterildiği bölgedir. 
Vaka sınıflaması: 
Olası vaka: EM’si olan maruziyeti ve laboratuarda enfeksiyon bulgusu olmayan vaka veya 
Laboratuarda enfeksiyon bulgusu olan ancak uygun klinik bulguları olmayan vaka. 
Kuvvetle olası vaka: Hekim tarafından Lyme hastalığı tanısı konan, laboratuarda enfeksiyon 
bulgusu olan vaka.

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 158 -
Kesin vaka: Aşağıdakilerden en az birinin olması;
Bilinen maruziyeti olan EM’si olan vaka.
• 
Bilinen maruziyeti olan ve laboratuarda enfeksiyon bulgusu gösteren, EM’si olan 
• 
vaka.
En az bir kez geç manifastasyon gösteren ve laboratuarda enfeksiyon bulgusu olan 
• 
vaka. 
SEVK KRİTERLERİ
SSS tutulumu ve nörolojik bulguların saptanması (meningeal irritasyon, ensefalopati, 
fasiyal tutulum bulguları, motor ve sensoriyal kayıplar gibi)
Kardiyak tutulum bulguları 
Tekrarlayan artrit atakları
DEFİN İŞLEMLERİ
Özel bir defin işlemi önerilmemektedir.
UYGUN ÖRNEK MATERYALİNİ GÖNDERME KRİTERLERİ
Lyme hastalığında RSHM laboratuarlarında serum örneklerinden serolojik çalışma 
yapılabilmektedir. Bu amaçla hasta kanından ayrılmış serum örneği en az 1 cc, alındı ise 
BOS örneği en az 0.5 cc olacak şekilde ağzı kapalı tüpte buz aküsü eşliğinde (+4°C  ısıda) 
gönderilmelidir. 
RSHM laboratuarlarında PCR testinin yapılması için çalışmalar devam etmektedir. 
BECERİ 
Kene çıkartılması, bkz. Ek-2. 
Halka verilecek mesajlar
Kırsal alanda vücudunuzun herhangi bir yerine kene tutunabilir.
1. 
Kırsal alanda açık renkli ve vücudu örten giysiler giyin
2. 
Kırsal alandan eve dönünce mutlaka giysi ve vücut kontrolü yapın.
3. 
Tutunmuş kene hemen, ezilmeden, koparmadan pensle çıkarılmalıdır.
4. 
Hayvanlarda bulunan keneler koruyucu bariyer ile temizlenmeli ve patlatılmamalıdır.
5. 
Hayvanlarda kene mücadelesi yapılmalıdır.
6. 

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 159 -
SORULAR
Lyme hastalığının etkeni aşağıdakilerden hangisidir?
1- 
Bacteroides fragilis
a. 
Bacillus moniliformis
b. 
Brucella melitensis
c. 
Borrelia burgdorferi
d. 
Bifidobacterium bifidum
e. 
Cevap d
Lyme hastalığı etkeninin özellikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
2- 
Etken spiroket cinsi bir bakteridir
a. 
Hareketsizdir
b. 
Fagositoza duyarlıdır
c. 
Vektörü 
d. 
Hyalomma cinsi kenelerdir
Fare ısırığı ile insana bulaşır
e. 
Cevap a
Lyme hastalığının epidemiyolojik özellikleri hakkında doğru olan hangisidir?
3- 
Avrupa’da toprak örtüsü nedeni ile Lyme hastalığına rastlanmaz
a. 
Ülkemizde de görülen bir hastalık etkenidir
b. 
Hastalık özellikle ileri yaş grubunu etkilemektedir
c. 
Hastalık kadınlarda daha çok görülür
d. 
Hastalığın belli mesleklerde görülme sıklığında artış yoktur
e. 
Cevap b
Aşağıdakilerden hangisi Lyme hastalığının bulaş yoludur?
4- 
Transplasental bulaşır
a. 
Yakın temas en sık bulaş yoludur
b. 
Kene ısırığı bulaşta esastır
c. 
Cinsel yolla bulaştığı kesin olarak gösterilmiştir
d. 
Kan nakli ile bulaşı bildirilmemiştir
e. 
Cevap c
Lyme hastalığı etkeninin insana bulaşını hangisi tanımlar?
5- 
Etken herhangi bir vektör aracılığı ile bulaşmaz
a. 
Etkenin insana bulaşmasında fare idrarıile bulaşmış su tüketilmesi en önemli yoldur
b. 
Etken bütünlüğü bozulmuş deriden girerek hastalık tablosunu oluşturur
c. 
Etken Ixodes cinsi kenelerin üzerinde beslendiği hayvanların ısırması ile insana bulaşır
d. 
Ixodes
e. 
 cinsi kenelerin ısırması sonucu insana bulaşır
Cevap e

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 160 -
Aşağıdakilerden hangisi eritema migransı tanımlamaktadır?
6- 
Kenenin ısırdığı bölgeden uzakta gelişen bir lezyondur
a. 
Ağrılı bir lezyondur
b. 
Üzerinde büllerin varlığı ile özellenir
c. 
Kültüre edildiğinde etken izole edilemez
d. 
Basınçla solar ve genellikle deskuamasyon görülmez
e. 
Cevap e
Eritema migrans ile ilgili hangisi doğrudur?
7- 
Eritema migrans hastalığın ilk evresinde gelişen cilt lezyonudur
a. 
Eritema migrans spiroketin hematojen yayılımı sonucu gelişir
b. 
Eritema migrans antibiyotik tedavisi olmaksızın düzelmez
c. 
Eritema migrans Lyme hastalığına özgü bir döküntü değildir, diğer hastalıklarda da 
d. 
görülebilir
Eritema migransın en sık başta görülür
e. 
Cevap a
Lyme hastalığının klinik bulguları hakkında hangisi doğrudur?
8- 
Hastalık tedavi edilmese de spontan iyileşen bir klinik seyre sahiptir
a. 
Lyme hastalığının erken evresinde spiroketin hematojen yayılımı ile gelişen sekonder 
b. 
anüler lezyonlar tipiktir
Hastalığın erken evresinde eritema migransa ilaveten fasiyal paralizi görülebilir
c. 
Kardiyak tutulum, hastalığın ikinci evresinde görülür
d. 
Erken evrede bölgesel lenfadenopati görülmez
e. 
Cevap d
Aşağıdaki klinik bulgulardan hangisi Lyme hastalığının ikinci evresine ait bulgulardan 
9- 
değildir?
Osteomiyelit
a. 
Akrodermatitis kronika atrofikans
b. 
AV blok
c. 
Menenjit
d. 
Konjonktivit
e. 
Cevap b

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 161 -
Lyme hastalığının laboratuar bulgularının değerlendirilmesi ile ilgili hangisi yanlıştır?
10- 
Serolojik olarak Lyme hastalığına karşı antikorların gösterilmemesi ile akut enfeksiyon 
a. 
dışlanır
ELİSA ile saptanan pozitif veya ara değerdeki sonucun western blot ile doğrulaması 
b. 
gereklidir
İdrar antijen testinin duyarlılığı düşük olduğundan tanıda kullanılması önerilmez
c. 
Kültürde etkenin izole edilmesi rutin besiyerleri kullanılarak mümkün değildir
d. 
PCR yöntemi, yaygın olarak kullanılmamaktadır
e. 
Cevap a
Lyme hastalığının laboratuar tanısı amacı ile aşağıdakilerden hangisi yapılır?
11- 
Ülkemizde tanı konulamadığından serum örnekleri yurt dışına gönderilmektedir
a. 
Serolojik olarak tanısı konulamamakta, kültürde etkenin izole edilmesi gerekmektedir
b. 
Western blot ile tüm serum örneklerinin çalışılması gereklidir
c. 
ELİSA veya IFA ile ara değerde veya pozitif saptanan serum örneklerinin Western blot 
d. 
ile doğrulamasının yapılması gereklidir
BOS kültüründe etken izolasyonu Lyme menenjiti tanısını koydurur
e. 
Cevap d
Lyme hastalığının birinci basamak sağlık kurumundan sevki ile ilgili hangisi doğrudur?
12- 
Birinci basamak sağlık kurumunda hastalığın tedavisi mümkün değildir, hastalık 
a. 
düşünüldü ise hemen sevki gereklidir
Nörolojik veya kardiyak bulguları olan hastaların sevki gereklidir
b. 
Eritema migrans görüldüğü takdirde hasta sevk edilmelidir
c. 
Hastalık spontan gerilediğinden sevki hiçbir durumda gerekli değildir
d. 
Artralji varlığı sevki gerektirir
e. 
Cevap b
Lyme hastalığının ayırıcı tanısında hangisiyoktur?
13- 
Kronik yorgunluk sendromu
a. 
Fibromiyalji
b. 
Kollajen doku hastalıkları
c. 
Babeziyozis
d. 
Sıtma
e. 
Cevap e

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 162 -
Lyme hastalığının ayırıcı tanısında hangisi düşünülmelidir?
14- 
Eritema multiforme
a. 
Akut enfeksiyöz diyare
b. 
Riketsiyoz
c. 
Tetanoz
d. 
Tularemi
e. 
Cevap a
Lyme hastalığının tedavisi ile ilgili hangisi doğrudur?
15- 
Mutlaka santral sinir sistemine geçen ajanlarla tedavi edilmelidir
a. 
Penisilin alerjisi durumunda tedavi mümkün değildir
b. 
Tedavi mutlaka parenteral yolla yapılmalıdır
c. 
Erken Lyme hastalığının tedavisinde 14-21 gün süre ile doksisiklin veya amoksisilin 
d. 
kullanılır
Çocuk hastalarda tedavide kullanılabilecek tek ajan seftriaksondur 
e. 
Cevap d
Lyme hastalığının tedavisinde hangi antibiyotik kullanılmaz?
16- 
Amoksisilin
a. 
Sefuroksim aksetil
b. 
Doksisiklin
c. 
Ampisilin-sulbaktam
d. 
Seftriakson
e. 
Cevap d
Lyme hastalığının tedavisi ile ilgili hangisi doğrudur?
17- 
Eritema migrans varlığında oral tedavi (amoksisilin veya doksisiklin) 14-21 gün süre ile 
a. 
verilmelidir
Fasiyal palsi, Lyme hastalığına bağlansa bile tedavide antibiyotiklerin yeri yoktur
b. 
Lyme karditinde kardiyak tedavi verilmesi yeterlidir, antibiyotik tedavisi gerekli 
c. 
değildir
Santral sinir sistemi tutulumunda kombine tedavi gereklidir
d. 
Artrit durumunda tedavi süresi 7-10 gündür
e. 
Cevap a

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 163 -
Hastalığın önlenmesinde aşağıdakilerden hangisinin yeri yoktur?
18- 
Çalı-çırpı, otlak gibi alanlara gidildiği zaman açık renk giysiler giyilmesi
a. 
Tüm ortamdaki kenelerin yok edilmesine yönelik mücadele başlatılması
b. 
Çalılık alanlarda yürüme alanı için yer oluşturulması
c. 
Kırda piknik yapıldıktan sonra vücudun kene açısından kontrolü
d. 
Kene vücutta saptandığı vakit pens yardımı ile parçalamadan, koparmadan çıkartılması
e. 
Cevap b
Lyme hastalığı hakkında hangisi doğrudur?
19- 
Bildirimi zorunlu bir hastalıktır
a. 
Zoonotik bir hastalıktır
b. 
Gıdalar bulaşta önemli rol oynar
c. 
Ülkemizde görüldüğü alanlar epidemiyolojik olarak çok net bilinmektedir
d. 
Sivrisineklerle mücadele hastalığın önlenmesi açısından çok önemli rol oynar
e. 
Cevap b

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 164 -
LYME HASTALI
Ğ
I ALGOR
İTMASI
Lyme Hastal
ığ
ı risk faktörleri
-Kene 
ıs
ır
ığ
ı
-Endemik alanda ya
şama
-Eritema migrans varl
ığ
ı
-Di
ğer klinik belirti ve semptomlar
ın varl
ığ
ı
Eritema migrans ve kene 
ıs
ır
ığ
ı öyküsü varsa
Lyme Hastal
ığ
ı 
Tedavi edilir
Laboratuvar tan
ıs
ı için EL
İSA IgM ve IgG
Negatif
Pozitif veya ara de
ğer
Negatif
Yanl
ış
 EL
İSA test sonucuna sebep 
olabilecek nedenler d
ış
lanmal
ıd
ır; 
Sifiliz, Romatoid artrit, Akut 
Ebstein Barr virus enf, HIV 
enfeksiyonu, endokardit, SLE 
Endemik alanda 
ay
ır
ıc
ı tan
ıda 
babezyoz, 
anaplazmoz 
dü
şünülmelidir
Western blot ile tan
ın
ın 
do
ğrulanmas
ı
2-4 hafta sonra test 
tekrar
ı yap
ılı
r
Pozitif
Pozitif
LYME HASTALI
Ğ
I
LYME HASTALI
Ğ
I

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 165 -
KENE ÇIKARMA BECERİSİ ÖĞRENİM REHBERİ
1. Geliştirilmesi gerekir : Basamağın hiç uygulanmaması, yanlış uygulanması veya sırasında uygulanmaması
2. Yeterli 
: Basamağın doğru olarak ve sırasında uygulanması, fakat eksikliklerin olması ve / 
veya  eğiticinin yardımına veya hatırlatmasına gerek duyulması
3. Ustalaşmış : 
Basamağın duraksamadan ve yardıma gerek kalmadan doğru olarak ve sırasında 
uygulanması
G/Y Gözlem yapılmadı : Basamağın eğitici tarafından gözlenmemiş olması
KATILIMCININ ADI-SOYADI 
: ............................................................................................................
KURS TARİHİ : 
KENE ÇIKARMA BASAMAKLARI
UYGULAMA
1
2
3
4
1. Başvuranı nazik bir şekilde karşılama
2. Gerekli mahremiyeti sağlama
3. Kendini tanıtma
4. Başvuranın adını öğrenme ve kullanma
5. Başvurana kendini iyi hissetmesi için nefes almasını söyleme, 
uygulama öncesi bilgi verme
6. Herhangi bir yakınması olup olmadığını öğrenme
7. Her iki ele eldiven giyme
8. Gerekli malzemeleri düzenleme
9. Muayene/uygulama masasına davet etme
10. Keneyi deriye tutunduğu en yakın yerden pensle tutma
11. Yukarı doğru dik olarak çekerek çıkarma
12. Kenenin çıkarıldığı yere %70’lik alkole veya tentürdiyota 
batırılmış pamuk parçası ile dezenfeksiyon yapma
13. Çıkarılan keneyi çamaşır suyu içine atarak öldürme / Kenenin 
incelenmesi isteniyorsa keneyi flakona koyarak tıpasını kapatma
14. Atılması gereken pamuk vb. malzemeyi sızdırmayan bir torbaya 
veya kutuya atma
15. Eldivenleri çıkarma ve elleri sabunla yıkama
16. Her hangi bir  sorunla karşılaşıldığında  (10 gün içinde ateş, 
halsizlik, kas ağrıları, baş  ağrısı, iştahsızlık, bulantı, kusma ve 
ishal gibi bulgular olursa) en yakın sağlık kuruluşuna başvurmasını 
söyleme
17. Kayıtları doldurma

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 166 -

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 167 -
TOKSOPLAZMOZ
ICD 10 KODU: B58
AMAÇ: Katılımcıların toksoplazmoz hastalığı hakkında bilgi ve farkındalıklarını arttırmak.
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bilişsel Alan:
Katılımcılar toksoplazmoz hastalığına ilişkin;
1. Vaka tanımını söyleyebilmeli
2. Etkenlerin özelliklerini sıralayabilmeli
3. Epidemiyolojisini açıklayabilmeli
4. Bulaşma yollarını açıklayabilmeli
5. Risk gruplarını sıralayabilmeli
6. Klinik ve laboratuar bulgularını tanımlayabilmeli
7. Tanı, Ayırıcı tanıyı söyleyebilmeli
8. Tedavisini açıklayabilmeli
9. Korunmada genel önlemleri sayabilmeli
10. Bildirim özelliklerini söyleyebilmeli
11. Halk eğitiminde halka verilecek mesajları söyleyebilmeli
YÖNTEM:
Görsel işitsel eğitim araçları ile anlatma yöntemi
Beyin fırtınası
SÜRE: 45 dk
ARAÇ GEREÇ:
Renkli karton
Post-it
Kağıt tahtası
Barkovizyon
KAYNAKLAR
Töre O. Toksoplazmoz. In: Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M, eds. Enfeksiyon Hastalıkları 
1. 
ve Mikrobiyolojisi. İstanbul. Nobel tıp kitapları 2008: 947-956
Montoya JG, Kovacs JA, Remington JS. Toxoplasma gondii. In: Mandell Gl, Bennett JE, 
2. 
Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases, 6
th 
ed,  Churchill Livingstone, 
Philadelphia, , 2005: 3170-3198.
T.C. Sağlık Bakanlığı 2005. Bulaşıcı Hastalıkların ihbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, 
3. 
Sürveyans ve Laboratuar Rehberi-2005.
Adler SP. Toxoplasma gondii. In: Jenson HB, Baltimore RS (eds). Pediatric Infectious 
4. 
Diseases, 2nd edition. Philadelphia: WB Saunders Company; 2002: 114-17.
Lynfield R, Guerina NG. Toxoplasmosis. In: McMillan JA, DeAngelis CD, Feigin RD (eds). 
5. 
Oski’s Pediatrics Principles and Practice, 3rd edition. Philadelphia,: Lippicott Williams 
Company; 1999. p.1184-93.
Ertuğ S, Okyay P, Turkmen M, Yuksel H. Seroprevalence and risk factors for toxoplasma 
6. 
infection among pregnant women in Aydin province, Turkey. BMC public health 2005,

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 168 -
İŞLENİŞ
I. OTURUM
Oturumun Konu Başlıkları: Toksoplazmoz Hastalığının Tanımı ve Etkeni, Epidemiyoloji, 
Bulaş Yolları, Risk Grupları, Klinik Ve Laboratuar Bulguları, Tanı
TOKSOPLAZMOZ
Toxoplasma gondii tarafından oluşturulan protozoal bir enfeksiyondur. Multisistem 
bir hastalıktır. Toksoplazmoz, bağışıklık sistemi normal kişilerde genellikle asemptomatik 
veya hafif üst solunum yolu enfeksiyonu şeklinde görülebilmektedir. Yenidoğan ve immün 
yetmezlikliler gibi risk gruplarında ise, ağır ve yaşamı tehdit eden hastalık tablosuna neden 
olabilmektedir. Ayrıca gebelik esnasında anne ilk kez enfekte olursa, parazitin bebeğe plasenta 
yoluyla geçmesi ile konjenital enfeksiyonlara da yol açabilmektedir.
ETKEN
Hastalığın etkeni, 
Toxoplasma gondii protozoaların, sporozoa sınıfında bulunan bir 
parazittir. Etkenin 3 formu vardır.
Trofozoit (takizoid): Hızlı çoğalan formdur, akut enfeksiyondan sorumludur. Eritrosit dışında 
tüm hücrelerde hücre içi ortamda yaşayarak bölünerek çoğalır ve hücreyi patlatır. Ortama 
dökülür ve yeni hücreleri enfekte ederek doku kistlerini oluşturur. Diğer yandan tüm fagositik 
ve nonfagositik hücreleri enfekte eder.
Ookist: Sadece kedide bulunan formdur. Kedilerin ince barsak hücrelerinde aseksüel ve 
seksüel üreme sonucu olgunlaşmamış ookist olur ve dışkı ile atılır. Dış ortamdan insana bulaşan 
ookistler sindirim kanalında açılır ve içindeki sporozoidler serbest kalır.  Sporozoidler barsak 
epitelindeki ilk üremeden sonra parazitemi yaparak tüm vücuda dağılır. Bulaştan sorumlu 
olan enfeksiyöz olmayan ookistler, uygun ısı ve nem varlığında 7-10 gün içinde olgunlaşarak 
enfeksiyöz hale gelir. Nemli toprakta 18 ay kadar canlı kalabilmektedir.
Doku Kistleri/Bradizoit: Yavaş çoğalan latent formdur. Kronik enfeksiyonda dokularda 
görülür. Her organda görülebilir. İskelet kası, beyin, kalp, göz daha sık görülür. Beyinde sferik 
formda, iskelet ve kalp kasında mekik şeklinde doku kistleri bulunabilmektedir. Sayısı 300’e 
ulaşan parazit içeren keselerden oluşur. Asit sıvılara dayanıksızdır.  60
o
C’nin üstünde ısıtmakla 
ve  -20
o
C’nin altında dondurulmakla ölür.
EPİDEMİYOLOJİ
Toksoplazma prevalansı; yaş, iklim, kültür seviyesi, beslenme alışkanlığı, bulaşma 
yolu, kırsal alanda veya kentte yaşamak gibi birçok faktöre bağlıdır. Seropozitivite açısından 
belirgin coğrafik farklılıklar olabilir. Seropozitivite yaşla artmaktadır. Çocukların kontamine 
toprakla oynamaya başladığı ilk yaşlarda seropozitiflik başlamakta ve adölesan çağda %50-75’e 
çıkmaktadır. 
T. gondii enfeksiyonu seroprevalansı bölgelere göre değişkenlik gösterir. Fransa’da 
gebe kadınların %80’inde, Amerika Birlesik Devletleri ve İngiltere’de ise gebe kadınların %16-
40’ında antikor pozitifliği olduğu bildirilmektedir. Türkiye’de seroprevalans %30.1 ile %60.4 
arasında değişmektedir. Yaşla seroprevalansta artış olmaktadır. Soğuk iklimlerde insidans 
düşüktür. Enfeksiyonun prevalansı sosyoekonomik koşullar düştükçe artmaktadır.

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 169 -