Terapiya va harbiy-dala terapiyasida hamshiralik

tishcha yoki S-T-aralash segment paydo bo’ladi), yoki veloergometrda jismoniy

zuriqishga tolerantlikni tekshirish. Miokard infarktida EKG va ExoKG muxim

ma'lumotlar beradi.

Emlewning tiykargi ozgeshelikleri-og’riq qoldiradigan dorilardan tashkil topadi:

nitrogliserin yoki validolni til tagiga quyib quyiladi. Miokard infarkti avj olgan

paytda narkotikli analgetiklar, neyroleptanalgetiklar (droperidol, fentanil) qabul

qilinadi. Ko’zatish o’z ichiga quyidagilarni hamrab oladi: tomir urishini sanash,

arterial qon bosimi, yurak urishi, bosh miya qon bosimini ulchash; bemorni

parvarish qilishda esa: palatani shamollatish, polni dezinfeksiyalovchi moddalar

bilan muntazam yuvish, yotiqli bemorlarni yuvintirish, yotar joy-yostiq jild va

choyshablarni o’z vaqtida almashtirish, ularni ovqatlantirish va profilaktika qilish

kiradi.

Tomir sistemasining yetishmovchilik simptomlari: xushdan ketish, kollaps-

yurak faoliyatining keskin susayishi, shoklarda aks etadi.

Xushdan ketish - miya gipoksiyasi natijasida qisqa muddatga to’satdan xushni

yuqotish. Bu stress holatlarda, qon yuqotishda, qattiq og’riq va jaroxatlarda sodir

bo’ladi. Xushdan ketish bosh aylanishi, holsizlik, tashnalik, qo’l-oyoqlarning

uvishishi bilan namoyon bo’lad, qo’l-oyoq mo’zlaydi, nafas olish sekinlashadi,

ko’z qorachiqi torayadi. Xushdan ketishning davomiyligi bir necha soniyadan 1-2

daqiqagacha boradi.

Hamshira diagnozi: keskin holsizlik, bosh aylanishi, tashnalik, qo’l-oyoqning

uvishishi, teri rangining oqarib ketishi.

Tez yordam berish: bemorning yoqasini yechib quyish. Bemorning boshini

pastga qilib yotqizib, yuziga muzdek suv sepish, paxta yoki dokani novshadil spirti

bilan xo’llab xidlatish kerak. Zarurat bo’lganda bemorga kofein, kordiamin,

kamforaning yog’li yoki spirtli aralashmasini (teri ostiga) yuborish mumkin. Qo’l

va oyoqiga grelka qo’yib, issiq choy berish kerak.

Kollaps - yurak faoliyatining keskin susayishi bo’lib, qon bosimining birdan

pasayib ketishi va qon aylanishi xajmi kamayishi bilan harakterlanadi. Bu

ko’pincha intoksikasiyada, yuqumli kasalliklarda, ko’p qon yuqotganda, yurak-qon

tomir kasalliklarida kuzatiladi. Ko’zdan kechirilganda, terisi oqargani, yuz bichimi

«o’tkirlashishi» ko’rinadi, bemorni sovuq ter bosadi, qo’l-oyoqlari muzlaydi,

holsizlanish, bosh aylanishi, karaxt bo’lib qolish va savollarga zo’rg’a javob berish

holatlari kuzatiladi. Tomir tez-tez uradi, yumshoq, bilinar-bilinmas ham bo’lishi

mumkin, qon bosimi pasayib boradi.

Hamshira diagnozi: umumiy keskin holsizlik, bosh aylanishi, karaxtlik, tana

terisining oqarishi, gipotoniya.

Tez yordam berish: kollapsni yo’zaga keltirgan holatni qanday bartaraf etish

mumkin: qon yuqotganda-qonni to’xtatish (vaziyatga qarab jgut bog’lash), qattiq

g’riqda-og’riq qoldiruvchi in'eksiyalar yuborish; infeksiyada - bakteritsid va

bakteriostatik dorilar; intoksikasiyada-oshqozonni yuvib, klizma qilish, so’ngra

qon bosimini ko’taruvchi in'eksiyalar qilinadi: 10 foizli kofein va kordiamin

eritmalarini teri osti yoki yonboshdan yuborish. Zarur bo’lganda 0,1 % li

noradrenalin eritmasini 1 ml yoki 1 ml mezatonni 200-500 ml glyukozaning

izotonik eritmasiga qo’shib yuborish kerak. So’ngra Bobrov apparatida

oksigenoterapiya o’tkazib, issiq choy yoki qaxva berish kerak.

Shok holati - organizmning barcha hayotiy funksiyalari keskin to’xtashi bilan

namoyon bo’ladi. Shok holati erektil (bezovtalanish), qisqa muddatli va torpid,

ya'ni ancha davom etuvchi ruxiy ezilish fazalariga bo’linadi. Shokning sabablari:

shikastlanish, qattiq og’riq, ko’p qon yuqotish, qon guruxi to’g’ri kelmagan qonni

quyish, anafilaksiya. Bemorlarning yuz tuzilishi soxtalashadi, atrofdagilarga

nisbatan beparvolik paydo bo’ladi, og’riqni sezish tuyg’usi keskin buziladi, nafas

olishi yo’zakilashadi, qon bosimi keskin pasayadi, diurez susayib, so’ngra anuriya

paydo bo’ladi. Tana terisining rangi kulrang-tuproq rangida, yopishqoq mudek ter

bilan qoplangan, qo’l-oyoqlari muzdek. Bu alomatlar vegetativ asab sistemasi

faoliyatining buzilishi va teriga qon oqib kelishining susayishi oqibatida paydo

bo’ladi. Yuzadagi vena tomirlari Ishki tomonga botgan, tirnoq osti rangsiz va

ko’pincha sianotik bo’ladi. Ko’pincha oshqozon-ichak trakti tomondan ko’ngil

aynishi, qusish, qorinda og’riq turishi kabi alomatlar paydo bo’ladi. Bu esa qorin

bushliqidagi bo’zilishi oqibatida shok holati kelib chiqadi, degan notuqri xulosaga

olib keladi. Oshqozon-ichakda "stress-yara" va duodenitlar oqibatida qon ketishi

ham ko’zatilishi mumkin. Yurak urishining pasayishi natijasida buyrakda qon

aylanishi susayadi, buning oqibatida oliguriya, so’ngra anuriya paydo bo’ladi.

Shok holati 3 darajaga bo’linadi:

1-daraja-teri qatlami shiliq pardalari rangsizlanadi, sust terlash ko’zatiladi, tomir

urishi qoniqarli, ya'ni bir daqiqada 90-100 atrofida bo’ladi, qon bosimi 90-60

mm.s.u. diurez normada. Es-xushi joyida.

2-daraja-axvol o’rtacha yoki og’irroq, keskin oqarib ketish, sianoz, adinamiya,

daqiqalik tomir urishi susaygan, diurez past (400 ml.gacha), qon bosimi 80-40 yoki

60-40 mm. s.u. Tomir urishi bilinar-bilinmas, es-xushi unchalik joyida emas;

3-daraja-eng og’ir holat. Tashqi alomatlar quyidagicha namoyon bo’ladi; qul-oyoq

muzlaydi, tomir urishi keskin pasayadi, teri qoplami nam, buyrakda qonni filtrlash

to’xtaydi, anuriya rivojlanadi, qon bosimi 50-40 mm. s.u. yoki aniqlanmaydi, es-

xushi chalkash yoki og’ir bexushlik (koma) holati yo’z beradi.

Hamshira diagnozi: umumiy keskin holsizlik, adinamiya, ongning xiralashuvi,

karaxtlik, taxikardiya, gipotoniya, oliguriya yoki anuriya, ko’ngil aynash, qusish,

qorinda og’riq, teri rangining oqarganligi.

Tez yordam berish: birinchi navbatda shok holatini keltirib chiqargan sabablarni

aniqlash zarur: qon ketayotganda-qonni to’xtatish, qattiq og’riqda-og’riq

qoldiruvchi ukollar qilish, narkotik analgetiklar, neytroleptanalgeziya (droperidol,

fentanil) yuborish, qon xajmini tiklash, (bir xil rezusli, guruxli va qon urnini

bosuvchi vositalarni quyish). Anafilaktik shok holatida-ukol urni yoki tishlangan

joyga 0,1 foizli adrenalin eritmasi yuboriladi, agar iloji bo’lsa ukol yoki tishlangan

joydan teparoqqa jgut bog’lash kerak, so’ngra qon bosimini nazorat qilgan holda

teri ostiga yoki venaga shok holatidan to’la chiqqo’nga qadar tomchilatib yuborish

kerak.

Chap qorincha o’tkir yetishmovchiligining simptomlari

Bu chap qorincha miokardi qisqarish funksiyasining keskin susayishi va yurak

astmasi hamda okpe shishi natijasida yo’zaga keladi. Yurak astmasi xuruji,

odatda, kechasi, bo’qilish va quruq yo’tal bilan namoyon bo’ladi. Bemorlar boshni

balandroq ko’tarib yoki oyoqni osiltirib utirishga majbur bo’ladilar. Terida sianotik

soyali rangsiz holat guzetilip, nafas olish qiyinlashadi, quruq xushtaksimon

xirillashlar ham paydo bo’lishi mumkin. Agar yurak astmasi okpe shishishi bilan

og’irlashsa, unda bemorning axvoli yomonlashadi, buqilish kuchayib, ko’piksimon

och pushti (qonli) balg’amli yo’tal paydo bo’ladi. Auskultasiyada okpeda

jarangsiz, past-baland, nam xirillashlar, baland quruq xirillashlar eshitiladi.

Yo’zning sianozi kuchaya boradi. Tomir urishi tezlashadi, qon bosimi pasayib

ketadi, buyin venalari burtadi.

Hamshira diagnozi: quruq yo’tal, so’ngra ko’piksimon balg’amli yo’tal, bo’g’ilish,

holsizlik, sianoz.

Tez yordam: bemorni tinchlantirish, ruxiy va jismoniy tinchlik, bemorning

boshini baland qilib quyish. Oyoq-qo’llarni 20-30 daqiqaga jgut bilan boqlash yoki

300-400 ml qon olish mumkin. qora terga botmaslik uchun Bobrov apparatida spirt

bilan oksigenoterapiya olib borish kerak. Bu holatda nafas markazi funksiyasining

"susaytirish" uchun morfinning 1 foizli eritmasini 1 ml dan va atropinni 0,1foizli

eritmasini 0,5 ml dan teri ostiga yuborish kerak.

O’ng qorincha yetishmovchiligi

O’ng qorincha o’tkir yetishmovchiligi simptomlari astmatik holatda, total va

subtotal pnevmoniada va okpe arteriyasining emboliyasida kuzatiladi. Bu holat

shiddatli kechadi va o’limga olib keladi. Okpe arteriyasi emboliyasida kukrak

ortidagi qattiq og’riqdan paydo bo’ladi, nafas siqish, quruq yo’tal, bosh, bo’yin,

yelka sianozida yaqqol ko’rinadi. Yurak eshitilganda okpe arteriyasi tepasidagi II

ton aksenti, okpeda quruq xushtaksimon xirillash eshitiladi.

Hamshira diagnozi: nafas siqish, quruq yo’tal, bosh va yelka sianozi, taxikardiya.

Tez yordam: astmatik statusda bronholitiklar (eufillin, ventolin, salbutamol,

berotek aerozollar), kortikosteroidlar esa katta dozada, yurak glikozidlari: okpe

arteriyasi emboliyasida yoki jarroxlik yo’li - embolektomiya yordamida yoki

konservativ yo’l - kateter orqali streptazlar, streptokinazlar, urokinazlar,

streptodektazlar yuboriladi, ular embolni eritadi va tashqariga chiqishiga yordam

beradi.

O’ng qorincha yetishmovchiligining tiykargi klinik ko’rinishlari: taxikardiya,

jigarning kattalashishi, bu chap qovurqa ostida og’irlik sezish bilan kechadi,

emlewga moyil periferik shishishlar. Yurak tekshirilganda tomir urishining

bo’g’iqligi, okpe arteriyasida 2-ton aksenti aniqlanadi. Botkin soxasi va

qilichsimon usimta asosida uch tabaqali klapan yetishmovchiligi oqibatidagi

sistolik shovqin eshitiladi. Biroq okpe arteriyasi klapani yetishmovchiligi bor ba'zi

bemorlarda ikkinchi qovurqa orasida chap tomonidan Grexem-Still diastolik

shovqini eshitiladi. Qon bosimi odatda, me'yorida yoki past yuradi. Qon harakati

susayib, yurakda qon tuplanishi ko’zatilganda arterial gipertoniya simptomlari

namoyon bo’ladi. Bir qator bemorlarda gipoksemiya, giperkapniyaning mavjudligi

tufayli qonda gistamin singari moddalarning tuplanishi va gastroduodenal

sistemada shilliq pardaning rezistentligining kamayishi natijasida oshqozon yarasi

ko’zatiladi. Okpe-yurak yetishmovchiligining tiykargi simptomlari okpeda

yalliqlanish jarayoni avj olishi bilan birga kichik qon aylanish doirasida

gipertoniya vujudga kelishi bilan yaqqol ko’zga tashlanadi. Okpe-yurak

yetishmovchiligi bilan og’rigan bemorlarda gipertermiyaga moyillik bo’lib,

pnevmonia xuruj qilmaganda ham kam holatlarda tana temperaturasi 37 °C dan

yuqori bo’ladi. Terminal bosqichda shishlar ko’payib, jigar kattalashadi, oliguriya,

markaziy asab sistemasi ishining bo’zilishi (bosh og’riqi, bosh aylanishi, boshda

shovqin bo’lishi, uyquga moyillik, loqaydlik), paydo bo’ladi va bu gipoksemiya,

giperkapniyaning ko’payishi va noishqoriy modda almashinuvi maxsulotlari

tuplanishi bilan bog’liqdir.

Hamshira diagnozi: har xil darajadagi nafas siqishi, sianoz, taxikardiya, qul-

oyoqlarning shishishi, tez charchash, bosh og’riqi, bosh aylanishi, uyqusizlik,

loqaydlik.

Parvarish rejasi: bemorni Qo’shimcha tekshiruvlarga tayyorlash (kukrak qafasi

rentgenoskopiyasi, EKG, tashqi nafas olish funksiyasi), biologik materiallarni

(qon, siydik, balg’am), laboratoriya tekshiruviga tayyorlash enteral va paranteral

tarzda dorilarni yuborish.

Rejani amaliyotga tatbiq etish. Yurak-qon tomir sistemasining umumiy holatini

ko’zatish (puls, AqB, YuqS), nafas tezligi, oshqozon-ichak trakti funksiyasi: og’ir

bemorlarni ovqatlantirish, har bir ovqatlanishdan keyin oqiz bushliqini tozalash,

ko’z, quloq, teri profilaktikasini utkazish, yotarjoy va kiyimlarni o’z vaqtida

almashtirish, har bir xojatdan so’ng bemorni yuvintirish, xonani shamollatish,

xonani muntazam dezinfeksiya vositalari bilan tozalash, bemorni rentgen va

biologik tekshiruvlarga, EKG va tashqi nafas funksiyasini tekshirishga olib borish,

tekshiruv uchun biologik materiallarni olish. qonda eritrositoz, gemoglobin

miqdori oshganligi, EChTning soatiga 10-15 mm.gacha kamayganligi qayd etiladi.

Yalliqlanish jarayoni xuruj qilganda leykositozning chap tomonga surilishi,

shuningdek, α va β-globulinlarning ko’payishi, fibrinogenning, S-reaktiv

oqsillarning ortishi ko’zatiladi. Kukrak qafasi rentgen qilinganda, ba'zi hollarda

okpe emfizemasi va diffo’zli pnevmoskleroz mavjudligi aniqlanadi. Yurak

tekshirilganda o’ng qorincha gipertrofiyasi simptomlari ko’zatiladi. EKG da R-(R-

pulmonale) o’tkir tishchali, II, III standart ulanishlarda va AVF da, kukrak

ulanishlarida o’ng qorincha gipertrofiyasi (R baland tishchasi V-1-2da va chuqur-S

tishcha) ekanligi qayd etiladi.

Emlew ozgeshelikleri. Okpe-yurak yetishmovchiligi kompleks muolajasining

tiykargi tarkibiy qismi, bu avvalo, tiykargi kasallikni emlewdir. Okpeda kuchli

yalliqlanish jarayoni ketayotgan davrda antibakterial terapiya olib boriladi.

Bronxospazm belgilarida bronholitiklar, glyukokortikoidlar tavsiya etiladi.

Yopishqoq balg’am mavjud bo’lsa, balg’am kuchiruvchi vositalar tavsiya etiladi.

Kichik qon aylanish doirasida qon bosimini tushirish uchun selektiv q-

adrenoblokatorlar, kalsiy antagonistlari qullanilanadi.

Miokardning isiniw alomatlari

Miokardning isiniw alomatlari - yurak mushaklarining isiniwi

kasalligi bo’lib, yuqumli, yuqumli-allergik yoki tabiatan yuqumli toksik

xususiyatga ega bo’ladi. Miokarditning kelib chiqish sabablari virusli, bakterial

infeksiyalar, yiringli-septik kasalliklar, bo’g’ma, ich terlama, brusellyoz, sil,

toshmali terlama kasalliklari bo’lishi mumkin.

Yuqumli-allergik miokarditning nospesifik guruxga ajratilib, uni qo’zqatuvchi

streptokokk, stafilokokk mikroblari bodomsimon bezlarda, burun bushliqidagi

usimtalarda, tishlarda joylashib oladi. Bu mikroorganizmlar spesifik mikrobli

harakatni chaqirmasa-da, balki organizmning allergiyaga moslashishiga moyillik

bildirib, miokarditning rivojlanishiga yordam beradi. Miokardit xomiladorlik

toksikozida, nurlanish va kuyish davrlarida ham paydo bo’lishi mumkin.

Miokarditning klinik ko’rinishlari. Bemorlar umumiy darmonsizlik, subfebril

harorat, tez charchash, jismoniy harakatdan so’ng nafas siqishi, ayrim hollarda

kechasi yurak soxasidagi og’irlik va noqulaylik, ba'zi hollarda anginoz tipidagi

og’riq bo’lishidan shikoyat qiladilar. Bemorlar kurikdan utkazilganda ularda

sianoz, belda va oyoqda shishish, kuk tomirlar (bosh va yo’zdan yurakka boradigan

qon tomirlari)ning burtishi, sianoz bilan birga rangparlik aniqlanadi. Kasallik og’ir

kechganda tomir urishi sustlashib, oraliqi qisqaradi.

Hamshira diagnozi: umumiy darmonsizlik, toliqish, nafas siqish, yurak soxasida

og’riq, subfebril harorat.

Parvarish rejasi - Qo’shimcha instrumental va laboratoriya tekshiruvlari,

emlew ozgeshelikleri, dispanser ko’zatuvi.

Hamshiralik rejasini amalga oshirish: Parvarish - palatani doim shamollatib

turish, tozalash, to’yingan kislorod berish, shaxsiy gigienani saqlashda va

ovqatlantirishda yordam berish; tomir urishini, qon bosimini, yurak chastotalari

soni, arterial qon bosimini nazorat qilish, umumiy axvolini ko’zatish, bemorni

biologik materiallar (qonning biokimyoviy va umumiy taxlili, qonda leykositoz,

eozinofiliyalarning urtamiyonaligi aniqlanadi; EChTning ko’payishi, oqsil

fraksiyalarining o’zgarishi, SRB va sial kislotasining ortishi, bemorni EKG va

ExoKG, FKGga tayyorlash; shifokorning tavsiyalarini o’z vaqtida bajarish

(dorilarni o’z vaqtida ichirish, tomchi dori va in'eksiyalarni o’z vaqtida yuborish).

Emlew ozgeshelikleri: miokarditni emlew 3 tarkibiy qismdan iborat:

1) miokardit tiykargi kasallik sifatida namoyon bulganda;

2) allergik tarkibiy qismlarning miokarditga ta'siri;

3) yurak-qon tomir etishmovchiligi va aritmiyani emlew.

O’tkir miokardit bilan og’rigan bemorlar kasallikning o’tkir davri tugagunga qadar

qat'iy yotoq rejimida bo’lishi shart. Bu rejimni klinik va EKG xulosalari natijasiga

qarab o’zgartirish tavsiya etiladi. Ovqatlanganda vitaminlar, ayniqsa, S vitamini

yetarli bo’lishiga katta e'tibor berib, osh to’zi iste'molini kamaytirish zarur. Dori

preparatlaridan antibiotiklar, salisilatlar, desensibillovchi vositalar (suprastin,

loratadin va x.k.), kortikosteroidlar (prednizon, prednizolon) tavsiya etiladi. Yurak

yetishmovchiligini emlewda yurak glikozidlari (strofantin, korglikon)

qo’llaniladi. Kasallikning o’tkir jarayoni utib bulgandan so’ng aritmiyani extiyotlik

bilan emlew zarur. Remissiya bosqichida dispanser nazorati yilda 1-2 marta

utkaziladi. Otolaringolog va stomatolog nazorati yilda 1 marta; umumiy qon va

siydik taxlili-yilda 2 marta; biokimyoviy taxlil, EKG, FKG yilda-1 marta. Arterial gipertoniya simptomlari

Arterial gipertoniya simptomlari. Gipertoniya keselliklerinin tiykargi belgisi

arterial bosimning kutarilishi xisoblanadi. Butun dunyo soqliqni saqlash

tashkilotining kardiologiya komiteti gipertoniyada sistolik bosimni 160 mm. s.u.

va undan yuqori , diastolik bosim uchun 100 mm. s.u. dan yuqori bulgan holatini

qabul qilgan. qon bosimining kutarilishi bir qator kasalliklarda ko’zatiladi; buyrak,

endokrin sistemasining shikastlanishi, ateroskleroz, aorta koarktasiyasi, yirik

tomirlarning torayishi va x.k. Bu gipertoniya tiykargi simptomatik yoki kasallikdan

kelib chiqqan ikkinchi xastalik xisoblanadi. Bu kasallik keng tarqalgan bo’lib,

hamma yoshda uchrashi mumkin.

Gipertoniya kasalligini keltirib chiqaruvchi tiykargi sabablar: bu - asabiy zuriqishlar

bilan bog’liq bulgan mexnat, ruxiy shikastlanish, ta'sirchan iztirob, xaddan ortiq

zuriqish, ruxiy-asabiy charchoq, irsiy moyilliklardir.

Klinik ko’rinishi qon bosimi darajasi kutarilishi parenximatoz organlarning

funksional holati, neyroendokrin sistemasi ishi, gemodinamika, qonning reologik

xususiyatlari va boshqalar bilan namoyon bo’ladi. qon bosimida ko’pincha qattiq

bosh og’riqidan shikoyat qilinadi. Bu bosh og’riqi migrenga o’xshash bo’lib, uzoq

davom etadi va qusish bilan yakunlanadi. Ba'zan bosh og’riqi tufayli ko’z oldi

qoronqilashadi. Gipertoniyaning tiykargi belgilari bosh aylanishi, quloq

shanqillashi, yurak soxasida og’riq, tez charchash, jismoniy kuchsizlikdan

iborat.Gipertoniya keselliklerinin asoratlari: gipertonik kriz, miokard infarkti, miya

qon aylanishining bo’zilishi, o’tkir chap qorincha yetishmovchiligi, ko’z tur

pardasi qatlamining kuchishini qayd etish joiz.

Hamshira diagnozi: bosh og’riqi, bosh aylanishi, qayt qilish, yurakda og’riq,

holsizlik, darmonsizlik, ko’z oldining qoronqilashishi.

Parvarish rejasi: bemorni ko’zatish va parvarish qilish, bemorni qo’shimcha

instrumental va laboratoriya tekshiruvlariga tayyorlash, davolovchi shifokorning

tavsiyalarini bajarish, boshqa mutaxassislarning maslaxatini tashkil qilish,

dispanser ko’zatuvi, reabilitasiya ozgeshelikleri.

Hamshiralik parvarish rejasini amalga oshirish. qon bosimi keskin oshganda,

bemorni tinchlantirish, jismoniy va ruxiy tinch sharoit yaratish, gardanga

gorchichnik quyish, palatani shamollatish, vaziyat taqozo qilsa, bemorni

ovqatlantirish, shaxsiy gigiena qoidalarini bajarish; qon bosimini, tomir urishini,

yurak qisqarishlar soni, bosh miya bosimini nazorat qilish; bemorni biokimyoviy,

umumiy qon; siydik taxliliga, EKG, ExoKG, UZT tekshiruvlariga tayyorlash.

Emlew ozgeshelikleri: qon bosimi bor bemor parxez qilishi va osh to’zini kuniga

4 gr.gacha iste'mol qilishlari tavsiya etiladi. Ortiqcha vaznlilar ozishi uchun

xaftada bir marta parxez qilinadigan kunlar utkazilishi kerak. Chekish va alkogol

ichimliklar ichish mumkin emas. Gipertoniya xastaligining ilk bosqichlarida qon

bosimini pasaytiruvchi, ya'ni sedativ dorilar tavsiya etiladi. Xozirgi kunda qon

bosimini pasaytiruvchi vositalarning 3 xil turi keng tarqalgan: 1) asab

sistemalarining simpatik nerv oxirlariga tormozlovchi ta'sir kursatadigan; 2)

arteriolalarning tekis mushaklarini bushashtiruvchi; 3) saluretiklar.

Yurak mushaklari nekrozi sindromi

Yurak mushaklari nekrozi sindromi. Miokard infarkti yurak muskullarining

nekrozi ishemik uchoqining avj olishi bilan harakterlanadi, klinik simptom

komplekslarning paydo bo’lishi bilan organizmda moslashish reaksiyasi sodir

bo’ladi, Bu esa asta-sekin gemodinamikaning bo’zilishi va gomeostazning

o’zgarishiga va dekompensasiyaga olib keladi.

Etiologiya: bemorlarning 97-98 foizida miokard infarktining kelib chiqishiga

koronar arteriyalarning aterosklerozi sabab bo’ladi. Ba'zi hollarda Bu kasallikning

kelib chiqishiga ishemik va nekroz miokardning ayrim joylarda rivojlanishi

natijasida metabolik o’zgarishlar yo’z berib, oqibatda yurak tomirlarida (koronar)

qon aylanishi bo’ziladi. Yurak tomirlarida qon aylanishining bo’zilishi,

birinchidan, koronar arteriyada aterosklerozning kuchayishi; ikkinchidan,

ateroskleroz oqibatida koronar arteriyalarning trombozi (tomirlarda qonning

tiqilma xosil bo’lish jarayoni) holatining qushilishi; uchinchidan, neyrogumoral

faktorlarga bog’liq bo’ladi.

Klinik ko’rinish. Miokard infarktining tiykargi klinik simptomi uning tipik

kechishidagi (status anginosus) qattiq og’riq bilan namoyon bo’lib, kasallikning

boshida boshlangan og’riq borgan sari zurayaveradi. Og’riq xuruji 86-95 % da

tebranib turadi. Ko’pincha og’riq xurujining jadal rivojlanishi kurakda prekardial

xududda: ba'zi hollarda og’riq kukrak qafasining hammasi joyida, kamdan-kam

hollarda og’riqlarning atipik tarqalishi ko’zatiladi. Infarkt miokardining tipik

ko’rinishida og’riq ikkala qulda yoki chap yelka, buyin, pastki jaq qismida paydo

bo’ladi. Miokard infarktida og’riq xurujining harakterli tomoni shundaki,

stenokardiya xurujidagi og’riqqa nisbatan juda kuchli bo’ladi va uzoq davom

etadi. Og’riq har xil ko’rinishda: Buquvchi, siquvchi, jizillatuchi, achishtiruvchi va

x.k. bo’lib, u nitrogliserin va boshqa tomir kengaytiruvchi dorilar yordamida

bosilmaydi, balki narkotik analgetiklar, narkoz, neyroleptoanalgeziyalarni qullash

talab etiladi. Bemor ko’zdan kechirilganda, teri qatlamining rangparligi,

akrosianoz, keng ko’lamdagi miokard infarktida esa prekordial soxada ko’zga

ko’rinadigan darajadagi tomir urishi seziladi.Miokard infarktining birinchi kunida

har xil turdagi ritmning bo’zilishi kuchli taxikardiya bilan birga ko’zatiladi.

Birinchi kunning oxiri, ikkinchi kunning boshida tana haroratining 37-38°Sgacha

kutarilishi ko’zatiladi. Bu kasallikning 30 foizini atipik holat tashkil etadi. U yoki

bu simptomlarga bog’liq holda kasallikning quyidagi klinik formalari ajratiladi; 1)

anginoz yoki og’riqli; 2) astmatik; 3) astralgik; 4) periferik; 5) serebral (apoplektik

formali); 6) aritmik; 7) og’riqsiz; 8) simptomsiz.