Terapiya va harbiy-dala terapiyasida hamshiralik

koma holati vujudga keladi. Etakchi sindromlar: dispepsik, nevrologik, gipertonik

va b. Dispepsik sindrom: ishtaxaning pastligi, ovqatdan ko’ngil aynash, tashnalik,

oqiz qurishi, ko’ngil aynash, qusish, epigastral soxada og’rilik, teri qichishishi

bezovta qilishi bilan ko’zatiladi. Teri qatlami odatda och-sariq rangda, bu anemiya

va organizmda uroxrom pigmentining o’zilishida ko’rinadi. Terida taram-taramlik

ko’zatiladi. Til quruq, quyuq oq-sariq karash bilan qoplangan. Og’izda noxush xid

(siydikning sulak bezlari bilan ajralishi xisobiga). Stomatit, gingvit, enteroklit,

eroziyali gastrit, kolit rivojlanadi. Ich ketishi ko’zatiladi.Nefrologik sindrom:

adinamiya, holsizlik, apatiya bilan kechadi. Bemorlar betoqat bo’lib, kundo’zi

uyquchan, kechasi uyqusiz bo’lishadi. Tonik talvasa, boldir mushaklarining

fibrillyar titrashi ko’zatiladi. olish Kussmaul nafas bo’lishi paytida organizmda

kislota-ishkor muvozanatini bo’zilishi va bosh miyada qon ta'minlanishini

bo’zilishi yo’zaga keladi. Ko’z qorachiqi torayadi, Arterial qon bosimi juda baland

bo’lib, korreksiya qiberilib bshlmaydi. Yurak yetishmovchiligining belgilari

yo’zaga keladi. Seroz qobiqlaridan mochevina ajralishi natijasida, fibroz plevrit,

pnevmonit, perikarditlar yo’zaga keladi. Auskultasiyada okpeda nam xirillashlar

va perikardda ishqalanish shovqini eshitiladi. Bemorlar ozishadi, ba'zida kaxeksiya

darajasiga yetadilar. qonda giporegenerator anemiyasi. Toksik leykositoz

(20.30.1012/l gacha chap tomongan surilgan). EChT tezlashgani aniqlanadi.

Hamshira diagnozi: umumiy darmonsizlik, teri qichishishi, shish, asabiylash,

deresssiya, apatiya, kayfiyatining o’zgarib turishi, bradikardiya yoki taxikardiya,

nafas siqishi, okpe pardasi va plevrada ishqalanish shovqini, milklar qonashi va

x.k.

Hamshira rejasi: ko’zatish va parvarishni tashkil qilish, shifokor tavsiyalarini

bajarish, Qo’shimcha tekshiruv usullari, bemorlarni mutaxassis konsultasiyalariga

tayyorlash.

Hamshira rejasini amaltga oshirish: bemorni ko’zatish va parvarish qilish,

biologik materiallarni (qon, siydik) tekshirish, dorilarni o’z vaqtida tarqatish,

in'eksiya va tomchi dorilarni yuborish, bemorlarni mutaxassis konsultasiyasiga olib

borish.

Emlew: 1) to’zsiz parxez (stol №7)

2) vitaminoterapiya: S, V, A.

3) kortikosteroidlar

4) gipotenziv vositalar

Siydik tutilish sindromi

Siydik tutilish sindromi - bu sindrom siydik xaltasi bushamasligi holati bo’lib,

anuriyadan farqi shundaki siydik chiqarish yoki buyrak obstruksiyasi

ko’zatilmaydi. Bemorni kuchli siyish qistashi bezovta qiladi. (bu holat anuriyada

ko’zatilmaydi). Siydik tutilishi - o’tkir holat qisoblanib, bemorni tez sur'atda

urologik bo’limga yotqizilishiga kursatma bo’ladi. ST - ko’p keselliklerdin asorati

sifatida namoyon bo’ladi. Bunda ikkita guruqga ajratiladi:

1- guruq - bevosita siydik ajratish va jinsiy a'zolar patologiyasi (buyrak

kasalligi, prostata bezi, siydik pufagi va siydik chiqarish kanali kasalliklari )

2- guruq - siydik ajratish va jinsiy a'zolar tizimi kasalligi bilan bog’liq

bo’lmagan sabablar (MNS kasalliklari, funksional - reflektor sabab, dori bilan )

ANEMIYA SINDROMIDA HAMSHIRALIK JARAYONI

Ma'lumki, qon tomir sistemasining markaziy a'zosi - yurakdir. Yurak organizmda

qonning to’xtovsiz harakatlanib turishiny ta'minlab beradi. Qon tomirlar yurakdan

uzoqlashgan bo’lib, borgan sayin tobora maydalashib, ingichkalashib boradi.

Pirovard natijada ular juda mayda tomirlar, ya'ni kapillyarlarga aylanadi.

Kapillyarlarning har biri odam sochidan 15 baravar ingichka bo’ladi. Ular butun

organizmdan o’tadi. Kapillyarlarniig umumiy uzunligi astronomik rahamlar

bo’yicha 100000 km ga boradi. qon sistemasi qon yaratish a'zolari (ko’mik, limfa

tuguni, taloq) va periferik qondan tarkib topgap, qon suyuq qism (plazma) va

shaklli elementlardan iborat.

Organizmdagi qon miqdori 5-6 litrni tashkil etadi. Eritrositlar, trombositlar va

leykositlar shaklli elementlarni tashkil etadi. Erytrositlar asosan suyak

ko’migida, leykositlar - taloqda va limfatik tugunlarda, trombositlar qizil

suyak ko’migida ishlab chiqariladi. Qonda 50- 10 l gacha eritrositlar bo’ladi.

Eritrositlar tarkibida nafas fermenti - gemoglobin bo’lgani uchun ular okpedan

organizm hujayralariga kislorod yetkazib beradigan va okpedan karbonat angidrid

gazini olib ketadigan hujayralar hisoblanadi. Bundan tashqari, eritrositlar bir

qancha aminokislotalar, toksinlar va ba'zi dorimoddalarini ham bir joydan ikkinchi

joyga tashiydi. Sog’lom odamning 100 g qonida 13 - 16 g foiz gemoglobin bor.

Leykositlar kapillyarlarning endoteliy hujayralari orasidan, bazal

membranalardan o’ta oladi. Ular organizmni mikroblardan, shuningdek qon yoki

to’qimaga tushib qolgan yot moddalardan saqlaydi. Organizmga kirgan zararli

mikroorganizmlar (bakteriyalar, viruslar, mikroskopik zamburug’lar va boshq),

shuningdek jonsiz zarralarning leykositlar tomonidan yo’q qilinishi fagositoz

deb, buni amalga oshirgan leykositlar esa fagositlar deb ataladi. Normada

odamda 1 ml qonda 4000-9000 leykosit bo’ladi. Sitoplazmada maxsus donalar

bor yo’qligiga qarab, barcha leykositlar ikki guruhga; donali leykositlar yoki

granulositlarga va donasiz leykositlar yoki agranulositlarga bo’inadi. Granulositlar

asidofil (eozino-fillar), bazofil, neytrofil granulositlarga bo’inadi.

Agranulositlar - bu limfositlar va monositlardir. Trombositlar tomb hosil bo’lishida

faol ishtirok etadi. Ular tomirlarda chetki tomonda turib, eritrositlarning

kapillyarlar devoridan o’tib ketishiga yo’l qo’ymaydigan to’siq bo’lib

qoladi. Trombositlar tomirlar tonusini kuchaytiradigan serotonin degan moddani

ishlab chiqaradi. Ular gistaminni adsorbsiyalab oladi, shuningdek antitelo

tashuvchilari bo’lib hisoblanadi. Trombositlar 8 kundan 12 kungacha umr ko’radi.

1. Anemiya kasalligi xaqida tushuncha:

Anemiya (kamqonlik) eritrositlar va gemoglobin miqdorining kamayib ketishi

bilan xarakterlanadi. Anemiya ko’p qon yo’qotganda (shikastlanganda), qizil suyak

ko’migi funksiyasi pasayganda, organizmga qon yaratilish jarayonlari uchun zarur

moddalar, sianokobalamin yoki temir etarlicha tushmaganda rivojlanadi.

Anemiyalar etiologik va klinik morfologik turlariga ko’ra tuzilgan N. I. Kassirskiy

va G. A. Alekseevlar taklif etgan tasnifga ko’ra quyidagicha ifodalanadi:

1. Qon yo’qotish oqibatida kelib chiqqan postgemorragik anemiyalar:

O’tkir postgemorragik

Surunali postgemorragik

2. Qon qosil bo’ishi buzilishidan kelib chiqqan anemiyalar:

Temir tanqisligi anemiyasi

Temirga to’yinish anemiyasi

3. Vitamin V12 va folat kislota tanqisligidan kelib chiqadigan anemiyalar:

Gipoplastik va aplastik

Metaplastik anemiyalar

4. Jadal qon yemirilishidan kelib chiqadigan anemiyalar (gemolitik):

Eritrositopatiyalar

Fermentopatiyalar

Gemoglobinopatiyalar

5. Antitelolar, bevosita gemolizin va boshqa shikastlovchi omilar bilan bo’gliq

anemiyalar.

POSTGEMORRAGIK ANEMIYALAR

Postgemorragik anemiyalar o’tkir hamda surunkali turlarga bo’inadi. Kasallik

jarohatlar, tomirlar shikastlanishi, okpe, qizilo’ngach venalaridan qon ketishi,

o’tkir va ko’p qon yo’qotilishi natijasnda kelib chiqadi.

Klinik manzarasi. Bemorning umumiy ahvoli ancha og’ir bo’lib, u bosh

aylanishidan, ko’zlarining oldi qorong’ilashishidan, quloqlari shangillab turishidan,

ko’ngil aynishidan noliydi. Avvaliga bemor bezovtalanadi, so’ngra hushidan ketib

qoladi yoki kollaps boshlanadi. Bemorning rangi haddan tashqari oqarib ketganini,

tez-tez nafas olayotgani ko’zga tashlanadi. Pulsi tezlashgan, ba'zan aritmik,

arterial bosim pasaygan bo’ladi. Esnash, beixtiyor siyish, qusish kuzatiladi. Yurak

eshitib ko’rilganda sistolik shovqin kamayishi hamda retikulositoz, o’rtacha

trombositoz paydo bo’nshi qayd etiladi. Kasallik oqibati qanchalik va nechog’li

qon ke tishiga bog’liq bo’ladi.

SURUNKALI POSTTEMORRAGIK ANEMIYA

Surunkali postgemorragik anemiyaniig kelib chiqish sabablari va patogenezi

hozirgi kungacha noma'lumligicha qolib kelmoqda. Ammo xastalikning me'da-

ichak yo’lidan qon ketganda, gohida hayz siklining buzilishn tufayli bachadondan

qon ketib turgan mahallarda rivojlanishi kuzatilmoqda.

Klinik manzarasi. Ko’p qon ketishi natijasida qon birdaniga kamayib ketadi va

o’tkir postgemorragik anemiya alomatlari ko’riladi. Bemor quvvatsizlanib, boshi

aylanishidan, nafasi qisishidan, yuragi tez-tez uryshidan hamda ishtahasi

yomonligidan shikoyat qiladi. Ko’zdan kechirilganda teri bilan shilliq pardalar

oqarib, yuz kerikib turganligi, boldirlar shishib ketganligi ma'lum bo’ladi. Puls

kichik, taxikardiya kuzatiladi, yurak uchida sistolik shovqin eshitiladi. Qon

tekshirilib ko’rilganda gipoxrom anemiya uchun xarakterli bo’lgan retikulositlar

soni ko’payib qoladi. Qonda gemoglobinga boy yirik eritrositlar, giperxrom

makrositlar bo’ishi ayniqsa xarakterlidir. Oq qon tomonidan avvaliga leykositoz

aniqlanib, bu keyinchalik leykopeniyaga o’tadi. Bunday anemiyada trombositlar

miqdori ham kamaygan bo’ladi (trombositopeniya).

Emlew va profilaktikasi. Bemorlarni emlew uchun zudlik bilan qon oqishini

to’xtatish (operasiya, jgut qo’yish, qon oqish sababini bartaraf qilish), qon hosil

qilishni tartibga solish va yo’qolgan qon o’rnini to’ldirish uchun birinchi

guruhlarni qon, eritrrsitlar massasini tomchilab quyish kerak bo’ladi.

Agar kamqonlik juda kuchaygan bo’sa, operasiyadan oldin katta miqdorda qon

(500-800 ml) kuyiladi, qon o’rnini bosadigan suyuqliklar (oqsil preparatlari,

fiziologik eritma, 5 foizli glyukoza eritmasi) hamda plazma quyilsa, maqsadga

muvofiq bo’ladi, qon to’xtatuvchi vositalardan 10,0 ml 10 foizli kalsiy xlorid va

aminokapronat kislotalar venaga, vikasol eritmasi esa teri ostiga yuboriladi.

Umummustahkamlaydigan dorilar (kofein, mezaton, adrenalin, kordiamin)

tayinlanadi. Organizmda temir zapasini tiklash uchun asta - sekinlik bilan katta

miqdorlarda temir preparatlari berib boriladi. Tarkibida temir laktat, gematogen,

glyukoza va mis sulfat tutgan gemostimulin preparatlari ham tavsiya etiladi.

Gemostimulin kuniga 3 maqal 0,6 g dan tabletkalar holida buyuriladi. Temir va

oqsillar (kuniga 120 gacha) yetarli miqdorda tayinlanadi. Ovqat tarkibidagi

yog’lar kamaytiriladi. Ovqat rasionida meva, sabzavotlar va A, B hamda S

vitaminlarga boy bo’lgan maxsulotlar yetarlicha bo’ishi kerak. Bemorlarga

Jeleznovodsk va Kislovodsk kurortlarida davolanish tavsiya etiladi.

TEMIR TANQISLIGI ANEMIYaSI

Organizmda temir yetishmasligidan kelib chiqadigan anemiyalar temir

tansisligi anemiyasi deb ataladi. Oqirligi 70 kg bo’gan soqlom odam organizmida

4-5 g tyomir moddasi bo’lib, uning tiykargi qismi gemoglobinda (3 g dan ko’p)

bo’ladi. Organizmdagi deyarli barcha temir turli oqsillarning tarkibiy qismi

hisoblanadi. Ulardan eng muhimi - gemoglobin bo’lib, uning vazifasi kislorodni

okpedan to’qimalarga yetkazib berish hisoblanadi.

Etiologiyasi va patogenezi. Kasallik kelib chiqishil.1 uzoq davom etadigan va ko’p

qon ketadigan hayzlar, bachadondan qon ketishi, burun qonashi, me'da-ichak va

buyrak kasalliklari, gemorragik diatez va boshqalar muhim hisoblanadi. Bundan

tashqari, organizmning temirga bo’gan ehtiyojining oshishi, tez-tez homilador

bo’lib bolani uzoq vaqtgacha emizish (2-5 yilgacha, organizm gijja invaziyalari

bo’ishi va boshq.) anemiyalar rivojlanishiga sabab bo’ladi.

Temir yetishmasligidan kelib chiqadigan anemiyalar kechikkan xloroz va erta

o’smirlar xlorozi kabi turlarga bo’linadi.

Erta o’smirlar xlorozi - o’smirlar. ayniqsa yosh qizlarda kuzatiladi. Kasallik

rivojlanishiga nefro-ekdokrin buzilish, jinsiy bezlar gipofunksiyasn, organizmda

temirning tug’ma yetishmasligi, tashqi sharoit hamda ovqat tarkibida yog’lar,

vitaminlar yetishmasligi sabab bo’ladi.

Kechikkan xloroz - ayollarda klimaks davri oldidan va klimaks boshlanish

davrida qayd etiladi.

Xastalik ayollarda asosan 30-45 yoshlarda me'dada xlorid kislota miqdori

pasayib ketishi oqibatida temirning so’rilishi buzilishi sababli paydo bo’ladi.

Klinik manzarasi. Bemorlarda umumiy beqolliq, ish qobiliyatining pasayishi,

uyquchanlik, bosh aylanishi, quloqda shovqin bo’lishi, bosh og’rishi, nafas qisishi,

ba'zan yurak sohasida oqriq bo’lishi kuzatiladi. Bundan tashqari, bemorlar ich

buzilishi, bo’r, loy, tuproqlarni yeyish istagi bo’lishi hamda ayollar hayz siklining

buzilishidan noliydilar, bemorlarni ko’zdan kechirganda badan terisining oqarib

turganligi ma'lum bo’ladi. Teri quruqshab, po’st tashlab turadi. Sochlar

mo’rtlashadi, barvaqt oqaradi hamda to’kilib ketadi, tirnoqlar ham mo’rtlashadi,

yaltiroqligi yo’qolib, shakli o’zgaradi. Yurak tekshirib ko’rilganda taxikardiya

aniqlanadi, uchida esa sistolik shovqin eshitiladi. Qon tahlilida rang ko’rsatkichi

past bo’ladi, eritrositlar soni kamayib qondan gipoxrom anemiya borligi topiladi,

ko’proq darajada esa gemoglobin miqdori pasayganligi kuzatiladi.

Emlew. Ovqat oqsillar (sutkasiga 120 g gacha), vitaminlar va temirga boy

bo’ishi kerak (chala pishgan go’sht, mevalar, tuxum, tvorog). Temir

preparatlaridan temir laktat, gemostimulin, ferro-kal tabletkalari, aloe bilan temir

sharbati, feramid, ferbitol, ferrum Lek va boshqalar bilan davo qilinadi. Temir

laktat me'dada oson ionlashadi hamda ichakda yaxshiroq so’riladi. Preparatlar hayz

kunlarini hisobga olmaganda 2-3 oy davomida katta miqdorlarda ishlatiladi.

Gemostimulin va ferrokalni 2 tabletkadan kuniga 3 maqal askorbinat kislota bilan

ichib turish yaxshi natija beradi. Temir preparatlarini qon yaratish stimulyatorlari

bo’lmish vitamin , , askorbin kislota va folat kislotalar hamda ichak

bezlarining isiniwini oldini olish uchun pankreatin va kalsiy karbonat bilan

birga qo’llash tavsiya etiladi.

Profilaktikasi. Surunkali qon yo’qotish kuzatiladigan turli xil etiologik omillarni

bir vaqtda emlew, bolalarni to’qri ovqatlantirish, homilador ayollar ustidan

kuzatuvlar olib borish, me'da-ichak kasalliklarini hamda turli infeksiyalarni o’z

vaqtida emlewdan iboratdir.

VITAMIN B12 TANQISLIGI ANEMIYALARI

(ADDISON - BIRMER KASALLIGI)

Pernisioz anemiya - vitamin B12 va folat kislotaning endogen yetishmrvchiligi

bilan bog’liq bo’lgan surunkali kasallik bo’lib hisoblanadi. Xastalik birinchi marta

1855 yilda Addison va 1888 yilda Birmer tomonidan tasvirlangan. Olimlar bu

kasallikka pernisioz anemiya deb nom berganlar. Addison - Birmer kasalligi bilan

odatda 35-40 yoshdagi, kamdan-kam hollarda 22- 27 yoshdagi odamlar

kasallanadilar.

Etiologiyasi va patogenezi. Addison - Birmer xastaligi organizmda vitamin Vg

yetishmasligi va uning o’zlashtirilishining buzilishi natijasida kelib chiqadi.

Bundan tashqari, gijja invaziyalari, me'da shillyq pardasining patologiyasi, me'da,

ingichka ichak anastomozlari, ingichka va yo’g’on ichak (enterokolitlar) jigar

kasalliklari (gepatit, jigar sirrozi), dori preparatlari va turli kimyoviy moddalarning

qon yaratilish sistemasiga toksinli ta'siri kabilar kasallikning tiykargi omillari

hisoblanadi.

Klinik manzarasi. Bemorlar umumiy beqollik, ish qobiliyatining pasayishi, bosh

og’rishi, bosh aylanishi, nafas qisishi, quloqda shovqin, jismoniy harakatdan yurak

urishi tezlashishi, yurak sohasida sanchiqli og’riqlar bo’lishi, ko’ngil aynishi,

qusish, ich ketishi hamda qorinda og’riq bo’ishidan noliydilar. Bundan tashqari,

ular achchiq ovqat yegandan so’ng tilning achishishi, barmoq uchlarining uvishib

qolishi va u yerda chumoli yurayotganday sezilishi hamda qo’l va oyoq

panjalarining sanchib turishidan shikoyat qiladilar.

Ayrim hollarda tana harorati ko’tarilib turadi. Ko’zdan kechirilganda teri

qoplamlari limon - sariq tusli rangpar bo’ladi. Til og’riqli va malinasimon bo’lib

qoladi. Yurak uchida sistolik shovqin eshitiladi. Jigar kattalashgan, og’riqsiz, qon

tekshirilganda gemoglobin va eritrositlar miqdori kamaygan, rang ko’rsatkichi

me'yoridan oshgan bo’ladi. Axlat tekshirilganda esa sterkobilin fermenti miqdori

oshganligi aniqlanadi.

Emlew. Asosan parqez katta o’rin tutadi. Bemorlarga xom buzoq jigaridan 200

g dan kuniga hamda 120-140 g qaynatilgan mol yoki qo’y go’shti buyuriladi.

Bundan tashqari, yangi mevalar, sabzavotlar iste'mol qilish tavsiya etiladi. Dori

preparatlaridan vitamin V12 kasallikning oqir yengilligiga qarab, 100-200 mkg dan

6-7 kun mobaynida toki peryferik qon tarkibida va qon plazmaida vitamin V12

me'yorga kelgunga qadar mushak orasiga qilib boriladi. Agar bemor vitamin V12

ni parenteral usulda yuborganda ko’tara olmasa, uni ga-stromukoprotein bilan

birga ichish tayinlanadi. Agar vitamin bilan emlew yaxshi natija bermasa,

immunodyopressantlar sifatida kortikosteroid gormonlar (prednizolon, prednizon)

buyuriladi. Ichishga yoki parenteral yo’ bilan folat kislota kuniga 50-60 mg dan vi-

tamin V12 bilan birga tayinlansa, maqsaDga muvrfiq bo’ladi. Pernisioz anemiya

gipoxrom anemiyaga o’tganda (emlew munosabati bilan) kuniga 3-4 g dan temir

preparatlari buyuriladi. Zarur bo’ganda pernisioz anemiyali bemorlarga qon yoki

eritrositar massa quyiladi. Profilaktikasi. Me'da-ichak va boshqa kasalliklar,

xastalik qaytalanishining oldini olish hamda etarli va to’a qimmatli ovqatlardan

iboratdir.

Shunday qilib, Anemik sindrom - bu xar xil kasalliklarda uchraydigan va

gemoglobin xamda eritrosit miqdori pasayishi bilan xarakterlanadigan sindromdir.

Anemik sindrom belgilari:

1. Umumiy xolsizlik, tez charchash, bosh ogrishi, bosh aylanishi, kuz oldi tinishi,

xansirash, taxikardiya, kulokda shovkin bulishi, dikkat buzilishi, xotira pasayishi,

uykuchanlik kuzatiladi;

2. Ob'ektiv: teri va shillik kavatlar rangpar, taxikardiya va yurak chukkisida

yumshok funksional sistolik shovkin bulishi Bilan xarakterlanadi. Anemik sindrom

quyidagi xolatlarda uchraydi:

O’tkir postgemorragik anemiya

Temir tanqislik anemiyasi

Megaloblast anemiyalar (Vitamin V 12 va foliy kislotasi tanqislik anemiyasi)

Gipoplastik va aplastik anemiyalar

Gemolitik anemiyalar

1) Tug’ma gemolitik anemiyalar membranopatiya, fermentopatiya,

gemoglobinopatiya;

2) Orttirilgan gemolitik anemiyalar autoimmun GA, chaqaloklar gemolitik

kasalligi, PTG va b.

Bizning regionimizda ham anemik xastaliklarning, jumladan anemiyaning so’nggi

2007 yil mobaynida Uz SSV olingan malumotlarga kura axolimizning gemoglabin

kursatkichi 96,91 Respublikamiz bo’yicha, Toshkent shaxrida esa, 98,23

kursatkichlari kuzatildi, bu esa anemiyaning yildan yilga deyarli bir necha

marotaba oshganligidan dalolat beradi. Aslini olganda, anemiya bilan xastalanish

va ulim kursatkichlari turli mamlakatlarda turlicha bulib, ular tugrisida esa anik

ma'lumotlar kam bulsa xamki, kasallik va ulim kursatkichlari bu joylarda xam

yukori ekanligi shubxa tugdirmaydi. Shunisi ajablanarli, xam achinarliki, tibbiyot

soxasidagi yutuklar samarasiga karamay anemiyaning ortib borishi dolzarb

muammoligicha qolmokda. Kayd etilgan muammolar va rakamlar tagida inson

xayoti sifatining kasallanish tufayli keskin yomonlashuvi va shu bois jamiyat

xayotida tulakonli ishtirokining buzilishi, va nixoyat, eng daxshatlisi, bevakt ulim

yotadi. Shuningdek anemiya tufayli gudak va yosh bolalarning asoratli kasalliklari,

xayotdan kuz yumishi xollarining xam kupayib borishi dunyo olimlarini

baxamjixat kurashishi, yangi strategiya yullarini ishlab chikishi, yangi dori-

darmonlarni kashf etishi va kullashi lozimligini kursatayapti.

ANEMIK SINDROMLARDA XAMSHIRALIK JARAYONI

Xamshiralik jarayonining 1 - bosqichi malumotlar tuplash bosqichi:

Umumiy ko’zdan kechirish:

Bunda avvalo bemorning umumiy ahvoliga ahamiyat beriladi. Ko’pgina qon

kasalliklarining terminal bosqichida bemor juda ogir, ba'zan hushsiz xolatda

bo’lishi mumkin. Teri va shillik qavatlar tabiiy yoruglikda ko’riladi. Masalan

yuvenil xlorozda teri "alebastr oqarish"ga o’xshaydi, ayrim xollarda yashil tusli

oqarish bo’ladi. B12 tanqisligi anemiyasida teri mumsimon sarg’ishrok oqargan.

Gemolitik anemiyada teri va shillik qavatlar sap-sariq bo’ladi. Surunkali leykozda

teri kulrang-er rangida bo’ladi. Eritremiyada teri olchasimon qizil, u ayniqsa

yuzda, bo’ynida va qo’l panjalarida rivojlangan gemorragik diatezlarda teriga har

xil shakl va kattalikdagi qon quyulishlar kuzatiladi (peteziya, purpura). O’tkir

leykozlarda ko’p uchraydigan simptomlardan nekroz yarali angina va stomatit

xisoblanadi.

Paypaslash. Suyakni paypaslashda ogrik bolishi mumkin. Diagnoz uchun kimmatli

ma'lumotni limfa tugunlari va talokni paypaslash beradi. Limfa tugunlarini ancha

kattalashishi limfaleykoz, limfagranulematoz va limfasarkomalarda kuzatiladi. Bu

kasalliklar uchun limfa tugunlarining sistemali va kop shikastlanishi xarakterli.

Leykozlarda va xavfli limfomalarda limfa tugunlari ogriksiz, teri bilan

yopishmagan, yiringlamaydi va okma xosil bo’maydi. Ular xamirsimon

konsistensiyada.

Limfogranulematozda, ayniksa limfasarkomalarda limfa tugunlari kattik, bir-biri

bilan yopishgan kata konglomeratlar (15-20 sm ) xosil kiladi. Talokni paypaslash

bemor orkasi yoki ong yoni bilan yotganda bimanual bajariladi, vrachning chap

ko’i ko’tik osti chiziklari bo’yicha 7 va 10 kovurqa orasida bo’ladi, o’ng ko’ esa

kovirqa chetida, 10 qovurqaning oxirgi tutashgan joyida bo’ladi. Paypaslashda

talokning o’chamiga, ogrikligiga, shakliga, xarakatchanligiga, egatlariga e'tibor

berish kerak. Ko’p kasalliklarda talok kattalashadi. Surunkali mieloleykozlarda

talok juda kattalashib korinning chap yarmini egallab oladi, o’rta chizikcha borib,

uning pastki kutbi kichik chanokkacha tushadi.

Tukkilatish. Tukkilatish M. G. Kurlov bo’ycha bajariladi. Bu bemor turgan yoki

yotgan xolatda bajarilishi mumkin. Tukillatish sekin ko’tiq osti o’rta chiziqi

bo’yicha aniklanadi. Odatda bu chizikda talok ko’ndalang joylashadi va eni 4-6 sm

bo’ladi. (9-11 kovurqalar orasida) Taloqning uzunligi 10 kovurqa bo’yicha

aniklanadi.

Eshitish. Eshitish deyarli qo’lanilmaydi. Perisplenit bo’ganda talok soxasida

korinparda ishkalanish shovqini eshitiladi.

Xamshiralik jarayonining 2 - bosqichi - Axborotni to’plab bo’gach, xamshira

tomonidan "diagnoz" quyiladi. Xamshiralik jarayonining keyingi bosqichi tiykargi