Terapiya va harbiy-dala terapiyasida hamshiralik

ya’lig'lanish bronxlar devorining Ishki qismlariga tarqalishiga, mushaklar va

qayishqoq paylarning zararlanishiga sabab bo’ladi. Surunkali bronxitning kechish

davrida, ayniqsa, kuchayib ketishida, bakterial infeksiyaning ishtiroki aniqlangan.

Ko’p hollarda balg’amdan yoki bronx ichidagi ajralmadan stafilokokk,

streptokokk, inflyuensa va pnevmokokk tayoqchalari, ba'zan esa yiringli ko’k

tayoqcha, Fridlender tayoqchasi topiladi. Surunkali bronxit gripp epidemiyasi

davrida avj oladi. Xozirgi vaqtda okpe-bronxlar tizimining surunkali isiniw

jarayonlari kechishining nasliy moyillik omillariga ham e'tibor berilmoqda.

Klinik ko’rinishi: surunkali bronxitning tez-tez uchraydigan va tiykargi

simptomlari yo’tal (quruq yoki nam), har xil miqdordagi va ko’rinishdagi

balg’am ajralishi, okpeda havo aylanishi va bronxlar o’tkazuvchanligining

bo’zilishidir. Ko’pchilik bemorlarda, odatda, chekuvchilarda, ko’p yillar

davomida uncha kuchli bo’lmagan quruq yo’tal, shilimshiq balg’am tashlash

uchraydi, ular ko’pincha ertalab yuz beradigan, bu holatga ko’p ham e'tibor

bermaydilar. Keyinchalik bu yo’tal kuchayib, har xil noqulayliklarni keltirib

chiqaradi, sovuq va nam ob-havoda, tana sovib ketganda yuqori nafas yo’llarining

infeksion kasalliklardan keyin yanada zo’rayib, yo’talganda vaqti-vaqti bilan

shilimshiq-yiringli yoki yiringli balg’am chiqishiga olib keladi. Kasallikning

dastlabki davrida yirik bronxlar zararlanadi. Bronxlar o’tkazuvchanligining

bo’zilishi unchalik sezilmaydi: nafas siqishi sekin-asta rivojlanadi, bu paytda yo’tal

ko’p miqdorda yiringli yoki shilimshiq-yiringli balg’am ko’chishi bilan

harakterlanadi. Kasallikning avj olishi va kichik bronxlarning zararlanishi

jarayonida bronxlar o’tkazuvchanligining bo’zilishi (obstruktiv bronxit) nafas

siqishning rivojlanishi bilan kechadi. Dastlab nafas siqishi jismoniy zo’riqishdan

keyin paydo bo’lib, keyinchalik doimiy tus oladi. Kasallik zo’rayganida u ayniqsa,

qattiqroq seziladi. Mayda bronxlari zararlangan bemorlarda nafas siqishdan

tashqari sianoz va issiqdan sovuqqa chiqqanda xurujli yo’tal holatlari ko’zatiladi.

Obstruktiv bronxitning kechishida emfizemalar va surunkali okpe-yurak

xastaliklarining rivojlanishi qonuniy holdir.

Kasallikning istalgan bosqichiga bronxospastik sindromning qushilishi natijasidagi

ekspirator dispnoe ham qo’shilib ketishi ko’zatilishi mumkin. Kasallikning klinik

ko’rinishida bronxospazm yetakchilik qilishi, shu bilan birga allergik holatlar

(vazomotor rinit, dorilar yoki oziq-ovqat allergiyasi, qonda va balg’amda

eozinofillarning borligi) ko’zatilishi tufayli bu kasallik astmatik bronxit deb

ataladi. Kasallik zo’raygan paytda tana haroratining ko’tarilib, gohida juda yuqori

darajada bo’lishi, umumiy holsizlanish, terlash, uta toliqish, yo’tal paytida har xil

guruh mushaklarining og’rishi ko’zatiladi. Kasallikning boshida perkutor tovush

kam o’zgaradi, lekin emfizemaning rivojlanishi natijasida pukillagan tovush

borligi, okpening quyi qismi harakatlanishining susayishi aniqlanadi.

Auskultasiyada kasallik simptomlarining vaqtincha zaiflashuvi (remissiya) davrida

nafas vezikulyar bo’lishi yoki emfizemaning hisobiga zaiflashgan vezikulyar nafas

eshitilishi mumkin. ba'zi joylarida nafas olish qiyinlashgan bo’lib, biroz xirillash

bilan kechadi. Kasallik zo’rayganda, xirillash quruq yoki nam bo’lib, miqdori juda

o’zgaruvchan bo’lishi mumkin. Bronxospazm borligi tufayli chuqur nafas

chiqarishda hushtaksimon xirillashlar eshitiladi, ularning miqdori nafasning

tezlashishidan ko’payib boradi.

Hamshira diagnozi: quruq yoki nam yo’tal, nafas siqishi, darmonsizlik, tez

charchash, terlash, tana haroratining kutarilishi.

Rejani amaliyotga tatbiq etish: bemorni ko’zatish va parvarish qilish usullari,

biologik materiallarni (qon, siydik, balg’am) laboratoriya tekshiruvidan utkazish,

bemorni rentgenologik, bronxoskopik tekshiruvga tayyorlash, dorilarni o’z vaqtida

tarqatish, shifokor tavsiyasi bilan in'eksiya va tomchi dorilarni yuborish. qon

taxlilida biroz neytrofil leykositoz borligi va EChTning tezlashgani ko’rinadi.

Astmatik bronxit bilan og’rigan bemorlarda -eozinofiliya chiqadi. Emfizemalar va

nafas olish yetishmovchiligida gemoglobin birmuncha kutarilgan holatdagi

eritrositoz ko’zatiladi. Biokimyoviy tekshiruvlar natijasida fibrinogen, sial

kislotasi ,S-reaktiv oqsil miqdorining kutarilgani aniqlanadi. Astmatik

bronxitlarning balg’amlari tekshirilganda, ularda eozinofillar, Sharko-Leyden

kristallari, Kurshman spirallari aniqlanishi mumkin. Rentgenologik tekshiruvda esa

okpening qattiqlashgani, emfizema mavjudligida esa okpe maydonining

shaffofligi oshganligi, diafragmaning past joylashgani va zichlashgani,

harakatchanligi kamaygani ko’zatiladi. Bronxoskopiya qilinganda bronxlarning

buralgani va toraygani, yonlama bronx tomirchalari miqdorining kamaygani,

tuberkwlezndrik va xaltasimon bronxoektazlar aniqlanishi mumkin.

Emlew ozgeshelikleri: kasallik zurayganida uni shifoxona sharoitida emlew

maqsadga muvofiq bo’ladi. Kasallik avj olgan paytda antibakterial muolaja tiykargi

tarkibiy qismi hisoblanadi. Mikrofloraning antibiotiklarga sezuvchanligini xisobga

olgan holda muolaja qilinsa, emlew samarasi yuqoriroq bo’ladi. Surunkali

bronxit uzoq davom etgan bemorlarda kasallik zuraygan paytda keng ko’lamdagi

antibiotiklarni qullash talab etiladi. Sulfanilamidlar kam hollarda qo’llaniladi.

Zamburuqli asoratlarni emlew va profilaktika qilish uchun flunol, fo’ngkeyr

qo’llaniladi. Drenaj funksiyasini tiklash uchun balg’am kuchiruvchi vositalar

(termopsis tinitmasi, gulxayri asosidagi tinitma va dorilar) qo’llaniladi, 3 foizli

kaliy yodid eritmasi uta samarali balg’am kuchiruvchi vositadir: yopishqoq

balg’amda fermentlar termopsis, xemotripsin, ximopsin, ribonukleaza va aerozol

shaklidagi bronholitiklar (salbutamol, dtek) ko’rinishida qo’llaniladi. Faqat qattiq

va tinkani qurituvchi yo’talda kodein qabul qilish mumkin. Balg’am kuchirishning

samarali usullaridan biri ishqorli eritmalar bilan ingalyasiya qilish, ko’p issiq

suyuqliklar iste'mol qilish, mineral suvlar ichishdir.Bronxospazmda efedrin,

eufillin, teofillin va boshqalar tavsiya etiladi. Kompleks terapiyaning muhim

tarkibiy qismlari antigistamin preparatlari (dimedrol, suprastin). Bronxospazmning

jadallashuvida kortikosteroidli muolaja qo’llaniladi.Kasallik uta zurayib ketganda

bronxoskopik emlew muxim ahamiyatga ega. Unda Ringer eritmasi, furagin

yoki soda bilan, bronxlarning yiringli suyuqlik tuplangan yopilib, tiqilib qolgan

joylari tozalanadi va bronxlar o’zagiga dori vositalari (antibiotiklar, gormonlar,

fermentlar) yuborib yuviladi, jarayon susaygach esa fizioterapiya muolajalariga

(sollyuks, UFO, UVCh, novokain, kalsiy xlor bilan kukrak qafasiga elektroforez

qilish, LFK bilan shuqullanish) o’tiladi.

Okpe emfizemasi

"Okpe emfizemasi" termini (grekcha-emphysae-puflamoq, tebratmoq) okpe

to’qimalarida havoning yuqori darajada havo to’planib qolishi bilan

harakterlanuvchi, patologik jarayonni bildiradi. Okpe emfizemasi birlamchi va

ikkilamchi turlarga ajratiladi. Okpening surunkali obstruktiv kasalliklari (O’tkir

va surunkali bronxit, bronxial astma) oqibatida rivojlanadigan ikkilamchi formasi

diffo’zli emfizemaga nisbatan ko’proq uchraydigan xili xisoblanadi.

Emfizemaning rivojlanishida okpeni shishirib Ishki bronxlar ichidagi va alveolyar

bosimning kutarilishi (uzoq yo’talish, sozandalarda, puflab chalinadigan asboblarni

chaluvchilar, qushiqchilar va boshqa kasb egalaridagi) tashqi nafas olish

apparatining zuriqishi, okpe to’qimalari qayishqoqligi (elastikligi) va kukrak

qafasining yosh utgan sari harakatlanishi (keksalik emfizemasi) o’zgarishi kabi

omillar katta o’rin tutadi. Emfizemaning birlamchi turi rivojlanishida nasliy

omillar, xususan, q-antitripsin nasliy taqchilligi muxim ahamiyatga ega. Bu

yetishmovchilik oqibatida ximoyalanish xususiyati susayib, yalliqlanish qaytalagan

holda bronxlar tarmoqi shilliq pardasi va okpe parenximasini leykositlar va

mikrob xujayralaridan xalos bulgan proteolitik fermentlarning shikastlovchi

ta'siridan asrayolmaydi. Bu "ortiqcha fermentlar" qayishqoq to’qimalarning

zararlanishiga, alveolyar tusiqlarning ingichkalashib bo’zilishiga olib keladi. Okpe

emfizemasi interstisial va alveolyar bo’ladi. Interstisial emfizema okpe stromasiga

havo kirishi bilan harakterlanadi (peribronxial, perilobulyar), ko’pincha umurtqa

bilan kukrak qafasi orasidagi emfizema, teri osti emfizemasiga qushilib uchraydi.

Alveolada ortiqcha havo tuplanadigan alveolyar emfizema nisbatan ko’proq

uchraydi. Alveolyar emfizema diffo’zli va chegaralangan bo’lishi mumkin. Okpe

keselliklerinin surunkali obstruktiv asoratlari natijasida yo’zaga keladigan alveolyar

diffuzli emfizema turi ko’p uchraydi. Obstruksiya mavjudligida nafas chiqarish

qiyinlashadi. Bu esa nafas olish mushaklarining zuriqishi oqibatida sodir bo’ladi.

Har bir nafas olishda havo aylanishi jarayonining bo’zilishi rivojlanadi, Alveolalar

ichidagi kislorod bosimi pasayadi va uglekislota bosimi ko’payishi ko’zatiladi.

Alveolalar ichidagi havo aylanishining bo’zilishi alveolalarning cho’zilishini

kuchaytiradi, natijada alveolalar orasidagi tusiqlarning qayishqoqligi yuqolishiga

sabab bo’ladi. Alveola devorlarining cho’zilishi mayda kapillyar tomirlarga qon

oqib borishini qiyinlashtiradi. Okpe tokimalarinin qayishqoqligi yuqolishi,

yalliqlanishi, fibroz o’zgarishlari, bronxospazm gazlarning alveolyar-kapillyar

membrana orqali diffo’zlanishini shikastlaydi, arterial gipoksemiya va

giperkapniyalarning rivojlanishiga olib keladi. Alveolyar gipoksiya kislorod

tanqisligi okpe tomirlarida reflektor bosimning kutarilishiga olib keladi. Okpe

tomirlari tomonidan 3 xil o’zgarishlar yo’z beradi:1) kichik qon aylanish doirasi

tomirlarining siqilishi natijasida okpeda gipertoniyaning rivojlanishi;

2) okpe arteriyasida aterosklerozning paydo bo’lishi;

3) alveolalararo tusiqlarning nobud bo’lishi natijasida okpe kapillyarlarining

bushab qolishi.

Alveolyar gipoksemiya bir qator kompensator reaksiyalar sodir bo’lishi,

gemoglobin miqdori ortishiga, eritrositoz bilan birga aylanuvchi qon bosimining

kutarilishi, uning yopishqoqligi oshishi, o’ng qorinchaning zuriqishi oqibatida

okpe gipertenziyasi yo’zaga keladi va okpe-yurak yetishmovchiligiga sabab

bo’ladi.

Klinik ko’rinishlari. Okpe emfizemasida kasallik holati nafas yetishmovchiligi

bilan namoyon bo’ladi. Bu holat mavjud nafas yetishmovchiligi yo’z bermaydigan

emfizema aloxida ajralib turadi va uni gipoksemiya darajasining mezoni asosida

aniqlanadi. Gipoksemiyaning yengil darajasida sianoz mavjud emas,

gemoglobinning kislorodga tuyinganligi 80 foizdan yuqori, arterial qondagi

kislorod bosimi simob ustunining 50 mm.dan yuqori. Urtacha gipoksemiyada

sianoz mavjud bo’lib, gemoglobinning kislorodga tuyinganligi 60-80%, arterial

qondagi kislorod bosimi s.u. 30-50 mm.ni tashkil etadi. Og’ir gipoksemiyada ham

sianoz kuzatiladi, gemoglobinning kislorodga to’yinganligi 60 % dan past, arterial

qondagi kislorod bosimi s.u. 30 mm.dan past bo’ladi.

Okpe yetishmovchiligi

Okpe yetishmovchiligining dastlabki va doimiy alomati, bu - nafas siqishidir.

Nafas siqishining ko’rinishiga qarab, nafas yetishmovchiligining 3 darajasi

ajratiladi:

1-daraja - jismoniy zo’riqish oqibatida yuzaga keladi;

2-daraja-uncha og’ir bo’lmagan jismoniy harakatdan;

3-daraja- tinch holatdagi nafas siqish.

1-darajali nafas siqishini bemorlar ko’pincha ishlash qobiliyatining susayganiga

e'tibor bermay, jismoniy zuriqishdan deb biladilar. Bronxitning mavjudligida esa

yo’tal bronxospazm tarzida ko’rinadi. Kukrak qafasi bochkasimon tus olgan, old-

orqa ulchovi kengaygan, qovurqalar burchagi tumtoq, o’mrov suyagi

chuqurchalari kengaygan, qovurqalar gorizontal holatda, qovurqalar orasi

kengaygan holatlari aniq ko’rinadi. Okpening quyi qismi otuberkwlezb qolgan, pastki

chekkalarining harakatlanishi chegaralangan. Auskultasiyada vezikulyar nafas

susaygan, nafas chiqarish vaqti o’zaygan, bronxit mavjudligida esa quruq va nam

xirillash eshitiladi. Yurak urishi tovushlari pasaygan, okpe arteriyasida 2-ton

eshitilishi mumkin. Okpe chegarasining pastki qismining pastroq otuberkwlezb qolgani

evaziga jigar qovurqalar orasidan burtib chiqib turadi.

2-darajali nafas yetishmovchiligi uncha og’ir bo’lmagan jismoniy zuriqishdan,

shamollashdan keyin guzetilip, pnevmonia, O’tkir nafas yo’llari kasalliklarida,

surunkali bronxitning xurujida kuchayadi. Bemorlarda sovib ketish va jismoniy

zuriqish oqibatida rivojlanadigan sianoz "issiq" sianozdir. Nafas

yetishmovchiligining 3-darajasi o’ng qorincha yetishmovchiligi oqibatidagi okpe-

yurak etishmovchiligi simptomlarining ko’rinishi bilan harakterlanadi. Keyinchalik

uglekislotalar bosimining oshishi va gipoksemiya rivojlanishi natijasida og’ir

bexushlik (koma)holatini kelib chiqishi mumkin. Kasallik uzoq kechadi. Okpeda

surunkali yalliqlanish jarayonining avj olishi nafas etishmovchiligining kuchayib

borishi bilan bog’liqdir.

Hamshira diagnozi: har xil darajada aks etgan nafas siqishi, ishga layoqatlilik

pasayishi, tez charchash, yo’tal, sianoz, qul-oyoqlarning shishishi. Bemorni

ko’zatish va parvarish qilish rejasi: Qo’shimcha tekshirish usullari (rentgenologik,

tashqi nafas olish funksiyasini tekshirish), biologik materiallar (qon, siydik,

balg’am)ni laboratoriya tekshiruvidan utkazish, bemorni emlew buyicha shifokor

kursatmalarini bajarish, bemorlarni mutaxassislar bilan maslaxatga tayyorlash.

Rejani amaliyotga tatbiq etish. Yurak-qon tomir tizimi (tomir urishi, yurak urushi,

AqB) va nafas sistemasi funksiyalarini muntazam ko’zatish, bemorni parvarish

qilish (og’ir kasallarni ovqatlantirish, oqiz bushliqi, ko’zlari, terisini parvarishlash,

yotib qolgan bemorlarda yotoq yaralar xosil bo’lishini oldini olish, yotar joy va

kiyim-boshlarni o’z vaqtida almashtirish, bemorni yuvintirish), bemorni

Qo’shimcha tekshiruvlarga tayyorlash uchun biologik materiallar olish, dorilarni

to’g’ri va o’z vaqtida tarqatish, teri ostiga yuboriladigan in'eksiyalarni yuborish,

oksigenoterapiya o’tkazish, xonani vaqti-vaqti bilan shamollatish. Rentgen

tekshiruvida okpe maydonining tiniqligi, diafragma gumbazining pasayib qolgani

va harakatlanishi chegaralangani, qovurqalar orasining kengaygani, ildiz yoni

atrofi qismidagi manzara kuchaygani aniqlanadi. Yurak vertikal osma holatni

egallaydi, o’ng qorincha birmuncha kattalashgan bo’ladi.

1-bosqichdagi havo yetishmasligida yuzaki nafas olish tekshirilganda, okpe

xayotiy funksiyalarining kamayishi, qoldiq havo xajmining ortishi ko’zatiladi. 2-

boqichda esa qoldiq havo xajmining ortishi davom etadi, nafas olish tezlashgani

natijasida daqiqalik nafas olish soni ko’payishi kuzatiladiki, Bu okpeda havo

aylanishi va xayotiy funksiyalar pasayishiga olib keladi. Arterial qonning kislorod

bilan tuyinishi kamayadi, arterial qonda uglekislotalarning tuplanishi kuchayadi.

Oksidlanmagan modda almashinuvining tuplanishi natijasida nafas asidozi

rivojlanadi. Giperkapniya va dekompensasiyalangan nafas asidozining rivojlanishi

MNS jaroqatlanish belgilari (serebral) kasalliklar (bosh og’riqi, bosh aylanishi,

serjaxllilik, uyqusizlik), ruxiy holatning buzilishi (depressiya, uyquchanlik)ga,

uglekislotalar va natriyning surilishi (reabsorbsiya) kuchayishi oqibatida suyuqlik

tuplanishiga olib keladi. Bular bilan bir vaqtda EKGda ritmning bo’zilishi va

taxikardiya ham yo’z berishi mumkin.

Emlew ozgeshelikleri. Okpe emfizemasining avj olishiga sabab bulgan tiykargi

kasallikni, nafas etishmovchiligiga qarshi kurash muolajalarini tatbiq qilishga

qaratilishi kerak. Okpeda surunkali yalliqlanish jarayoni avj olganda antibakterial

preparatlar, bronxospastik sindromda-bronholitik vositalar tavsiya etiladi.

Balg’amning yaxshi kuchishi uchun balg’am kuchiruvchi dorilar, proteolitik

fermentlar tavsiya etiladi.

Profilaktika. Okpe emfizemasini oldini olishda O’tkir va surunkali bronxit,

pnevmonia, bronxial astma, shuningdek, burun-xalqum qismidagi yalliqlanish

kasalliklarini tuqri emlew muxim ahamiyat kasb etadi. Aholini yalpi

dispanserizasiyadan utkazish tadbirlari okpe emfizemasining dastlabki davrlarida

emlewni, bemorlarni chiniqtirish va zararsiz ish joylariga joylashtirish imkonini

beradi.

Okpe-yurak sindromi

Okpe-yurak sindromi - "Okpe-yurak sindromi" atamasi bu bronxial apparat,

okpe tomirlari, ko’krak qafasining deformasiyasi yoki okpe funksiyasini

buzuvchi boshqa kasalliklar oqibatida yo’zaga keluvchi kichik qon aylanish doirasi

gipertaniya tufayli o’ng qorincha gipertrofiyasi bilan ifodalanuvchi patologik

holatdir. Surunkali okpe - yurak sindromi ko’p yillar davomida vujudga kelib,

dastlab yurak etishmovchiligisiz, keyin esa o’ng qorincha dekompensasiyasi bilan

kechadi.

Etiologiya: surunkali Okpe-yurak sindromi keselliklerinin kelib chiqish sabablarini

2 ta katta guruxga bo’lish mumkin:

1) okpe ventilyasion-respirator funksiyalarining birlamchi zararlanadigan;

2) okpe tomirlarini birlamchi zararlanadigan kasalliklar.

Birinchi guruxga okpe-bronx apparatining yuqumli-yalliqlanish kasalliklari

(surunkali bronxit, surunkali pnevmonia, bronxoektatik kasallik, okpe tuberkwlezning okpe

emfizemasi bilan rivojlanishi yoki usiz) kiradi. Okpe - yurak sindromi

rivojlanishiga bronxial astma, usma usish jarayoni, okpeda usimtalar paydo

bo’lishi, okpeni zararlovchi kollagenozlar, tuberkwlezkoz, antrakoz va boshqa okpe bilan

bog’liq kasb kasalliklari kiradi. Kukrak qafasi eskursiyasining bo’zilishi

(kifoskolioz, torakoplastika, plevral (okpe pardasi) fibrozi, poliomelit, semirish)

kasalligida ham Okpe-yurak sindromi kelib chiqadi. Okpe tomirlar tizimini

birlamchi jaroxatlaydigan kasalliklar guruxga okpe arteritlari, dastlabki okpe

gipertoniyasi va kichik qon aylanish doirasi tizimidagi tromboembolitik jarayonlar

kiradi.

Klinik ko’rinishlari. Surunkali okpe-yurak sindromining kompensasiya va

dekompensasiya (birmuncha tiklangan va tiklanmagan)bosqichlarini farqlash

kerak. Birmuncha tiklangan davrda klinik ko’rinish, asosan, tiykargi kasallikning

simptomlari, ularning sekin-asta yurak o’ng tomon gipertrofiyasi simptomlari bilan

birga qushilib ketishi aniqlanadi. O’ng qorincha gipertorfiyasi klinik ko’rinishi,

odatda, har safar ham yaqqol namoyon bulavermaydi. Ko’pchilik bemorlarda

epigastral soxada tomir urishi, okpe arteriyasida II ton aksenti aniqlanadi. Keng

ko’lamdagi klinik ko’rinishlar dekompensasiya bosqichi okpe-yurak sindromida

ko’rinadi. Bemorlarning tiykargi shikoyati bu - nafas siqishi va yurak

yetishmovchiligidan iborat bo’ladi. Nafas siqish jismoniy zuriqish, sovuq havodan

nafas olish, yotganda zurayib boradi. Bemorlar ko’pincha yurak soxasidagi

jismoniy zuriqish bilan bog’liq bo’lmagan va nitrogliserin ham ta'sir qilmaydigan

og’riqdan shikoyat qiladilar. Okpe-yurak sindromida yurak atrofidagi

og’riqlarning sababi miokardning metabolik bo’zilishidadir, shuningdek, o’ng

qorincha gipertrofiyasida yurak tomirlari qon aylanishining yetishmovchiligida

ham ko’rinadi. Yurak soxasidagi og’riqlarning yana okpe gipertoniyasi va okpe

ustun arteriyasining cho’zilishi natijasida yurak tomirlari urishi refleksi yo’zaga

kelishi bilan izoxlash mumkin. Ob'ektiv tekshiruv utkazilganda, ko’pincha sianoz

aniqlanadi. Okpe kasalliklarining tiykargi simptomlaridan xisoblangan diffo’zli

"issiq" sianoz asosida "sovuq" sianoz, ya'ni akrosianoz paydo bo’ladi. Yalliqlanish

jarayonining kuchayishi va yo’talning zurayishida sianoz avj oladi. Sianoz-qon

kislorodga tuyinmasligi natijasida teri va shilliq pardaning kukimtir tusga

kirishi.Okpe-yurak yetishmovchiligining tiykargi simptomlari, Bu-buyin

tomirlarining burtishi, shishidir. Nafas etishmovchiligida nafas chiqarganda buyin

vena tomirlari shishgan bo’lsa, okpe-yurak yetishmovchiligida buyin venalari

nafas olishda ham chiqarishda ham burtib turaveradi. O’ng qorincha gipertrofiyasi

epigastral soxasida tomir urishi bilan harakterlanadi.

Yurak-qon tomir sistemasi kasalliklarining tiykargi alomatlari

Qon-tomir tizimining yetishmovchiligi alomatlari

Yurak soxasidagi og’riqlarning paydo bo’lishi og’riq sezish simptomlari bilan

harakterlanadi. Yurak soxasidagi og’riq, jiddiy shikoyat bo’lib, uning kelib chiqish

sabablarini bemordan batafsil so’rab bilish zarur. Ular har xil yurak kasalliklarida

(stenokardiya, miokard infarkti, endokardit, perikardit, vegeto-tomir distoniyasi,

miokardit, aorta oqzi stenozi va b.), shuningdek, plevritda, qovurqalararo

nevralgiya, miozit, qovurqalarning shikastlanishida paydo bo’lishi mumkin.

Og’riqning kelib chiqish sabablari (jismoniy yoki ruxiy zuriqish, stress,

xayajonlanish); ularning aniq tarqalgan chegarasi (yurakning tepa qismiga, kukrak

orti - "kaft" va "musht" simptomlari); og’riqning xarakteri (g’ijimlovchi,

kuydiruvchi, o’tkir, tumtoq, siquvchi, sanchuvchi va x.k.); doimiy yoki xurujsimon

davomiy yoki qisqa muddatli bo’lishi aniqlanadi. Og’riq kasal joy yoki a'zodan

boshqa yerlarga tarqalgandek tuyuladi (ishemik yurak kasalligi (IYuK) da chap

qo’lga, chap yelkaga, chap kurakka, chap buyinning yarmi va pastki jaqga).

Bemorning qay holatda turganda og’riq paydo bo’lishi muxim ahamiyatga ega

(stenokardiyada-bemor turgan joyida qotib qoladi, miokard infarktida - bemor

bezovtalanib, o’zini quygani joy topolmay, toqatsizlanadi, miokarditda - og’riqning

tarqalishi ko’zatilmaydi, lekin ba'zan anginoz ko’zatiladi; perikarditda-yalliqlangan

perikard yaproqchalariga fibrin tuplanishi natijasida og’riqning paydo bo’lishi,

odatda, uning doimiy yoki jadal-balandligi o’zgarib turishi bilan aniqlanadi).

Vegeto-tomirlar distoniyasida og’riq doimiy va har xil xayajonlanishlar oqibatida

yo’z berib yurakning yuqori qismida seziladi, boshqa joylarga tarqalmaydi. qon

aylanishi bo’zilganda, yurak porogida, bemorlar ko’pincha jigarga keskin qon

quyilib tuplanib qolishi, glisson qobiqning cho’zilishi natijasida o’ng qovurqalar

ostidagi og’riqdan shikoyat qiladilar. Og’riq simptomlari asosan bemorning

sub'ektiv ma'lumotlari, shuningdek, uskunalar yordamida aniqlanadi: EKG faqat

og’riq paydo bo’lgan paytda ishlatilgandagina samara berishi mumkin (manfiy T-