TƏRCÜMƏ edən k. HÜSeyn redaktə edən abdurrauf samiR

Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in: «Həsən və Hüseyn - radıyallahu anhum – mənim oğullarımdır» sözü haqqında 49

Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in: «Həsən və Hüseyn - radıyallahu anhum – bu ümmətin (gözəl ətirli) çiçəkləridir» sözü haqqında 50

Rəsulullah - sallallahu aleyhi və səlləm – in Əli - radıyallahu anhu – ya: «Sən Fatimədən daha dəyərlisən. Fatimə isə mənə səndən daha sevimlidir!» sözü haqqında

50

Rəsulullah - sallallahu aleyhi və səlləm – in Əli - radıyallahu anhu – ya: «Özüm üçün nə istədimsə, sənin üçün də mütləq onu istədim» sözü haqqında 50

Rəsulullah - sallallahu aleyhi və səlləm – in Əli - radıyallahu anhu – ya verdiyi xüsusiyyət haqqında 51

Allah Rəsulu - sallallahu aleyhi və səlləm – in isti və soyuqdan təsirlənməməsi üçün Əli - radıyallahu anhu – ya etdiyi duası haqqında 51

Nəcvə (yavaşca söz demə) və bu ümmətin ağır yükünün rahatlanmasına Əli - radıyallahu anhu – nun səbəbilə olması haqqında 52

Ən bədbəxt insan haqqında 52

İnsanlar içərisində Allah Rəsulu - sallallahu aleyhi və səlləm – i ən son görən kimsə barəsində) 53

Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in Əli - radıyallahu anhu – ya: «Quranın nazil olma xüsusunda insanlara qarşı mübarizə apardığın kimi, təvili (təfsiri) haqqında da onlara qarşı döyüşəcəksən!» sözü haqqında 53

Əli - radıyallahu anhu – ya kömək etmək üçün edilən təşviq haqqında 54

Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in Ammar - radıyallahu anhu – ya: «Səni azğın bir tayfa öldürəcəkdir» sözü haqqında 54

Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in: «İnsanlardan düz yoldan çıxanlar olacaq, onları haqqa daha yaxın olan tayfa öldürəcəkdir» sözü haqqında 56

Dindən çıxanlarla yalnız Möminlərin Əmiri Əli b. Əbu Talib - radıyallahu anhu – nun döyüşəcəyi haqqında 57

Əbu İshaqın fərqli rəvayəti 59

İbn Abbas - radıyallahu anhu – nun Möminlərin Əmiri olan Əli - radıyallahu anhu – ya qarşı çıxan Xəvariclərlə mübahisə etməsi, dəlillər gətirib onları ilzam etməsi (bağlaması) haqqında 63

Bu haqda varid olan diğər xəbərlər 65

Redaktordan: Hz. Əli 67

Hz. Həsən və Hz. Hüseyn 76

Hz. Fatimə 81

1 XUTBƏTUL-HACƏ adı ilə məşhur olan bu duanı, cümə və s. xütbələrdə Peyğəmbər - səllallahu aleyhi və səlləm - oxumuşdu. Səhabələrinə də bunu əmr etmiş və özü də onları öyətmişdir. Hədisin ilk hissəini bizə: – Əhməd 1/392-393,432, Əbu Davud 2188, Tirmizi 1105, Nəsəi 3/104-105, 6/69 və «Əməlul Yəum vəl Leyl» 488, İbn Məcə 1892, Darimi 2202, Tayalisi «əl-Musnəd» 1557, AbdurRazzaq «əl-Musənnəf» 10449, Bəzzar «əl-Musnəd» - Kəşful Əstar 1/314, Əbu Yəla «əl-Musnəd» 5233-5234,5257, Tahavi «Şərhul Müşkilil Asar» 1-3, Təbərani «Məcmuul Kəbir» 10/10079-10080, Həkim «əl-Mustədrək» 2744, Beyhəqi «Sünnənul Kubra» 3/214-215, Bəğavi «Şərhus Sunnə» 2268 İbn Məsud - radıyallahu anhu – yolu ilə, Müslim «Şərhu Nəvəvi» 6/156-158, Əhməd 1/302,350, Nəsəi 6/89-90, İbn Məcə 1893 və Tahavi «Şərhul Müşkilil Asar» 4 İbn Abbas - radıyallahu anhu – yolu ilə, Tahavi «Şərhul Müşkilil Asar» 5, Beyhəqi «Sünnənul Kubra» 3/215 Nubeyt b. Şərit - radıyallahu anhu – yolu ilə, Əbu Yəla «əl-Musnəd» 7221, Nəsəi «Sünnənul Kubra» bax: «Tuhfetul Əşraf» 6/472 № 9148 Əbu Musa əl-Əşari - radıyallahu anhu – yolu ilə.

2 Hədisin ikinci hissəsini – Müslim «Şərhu Nəvəvi» 6/153-156, Əhməd 3/319,371, Nəsəi 3/188-189, Beyhəqi «Sünnənul Kubra» 3/214 Cabir b. Abdullah - radıyallahu anhu – yolu ilə. Bu ləfz Nəsainin ləfzidir. Hədisi Əhməd 3/371 və Müslim: «Sözlərin ən doğrusu» ləfzi yerinə: «Sözlərin ən xeyirlisi» ləfziylə rəvayət edilmişdir. İmam Əhmədin digər rəvayətlərində isə 3/319: «Sözlərin ən gözəli» şəkilindədir. Müslim: «Sonradan uydurulub dinə salınan hər bir əməl (iş) bidətdir» ləfzi yerinə: «Hər bir bidət bir zəlalətdir (sapıqlıqdır)» ləfziylə ravayət etmişdir. Hədisin sonunda olan: «Hər bir zəlalət isə oddadır» ləfzini zikr etməmişdir. Bu beş səhabədən başqa hədsi: Aişə - radıyallahu anhə –, Səhl b. Sad - radıyallahu anhu – mərfu olaraq. Hədis səhihdir. Muhəddis Muhəmməd Nəsrəddin əl-Albani – rahmətullahi aleyhi – hədisin bütün rəvayətlərini bir yerə toplayaraq «Xutbətul Həcə» isimli bir kitab yazmışdır. İstəyənlər bu kitaba baxa bilərlər. Ayrıca bax: əl-Albani «Muxtəsər Səhih Müslim» 409, «Mişkətul məsabih» 3149,5860.

3 Əbu Davud.

4 İmam Əhməd «Kitabu Zuhd» 361,362.

5 Bu kitab türk dilindən – «Hədislərlə Hz. Əli» Türk dilinə tərcümə edən Naim Erdoğan, Yayına hazırlayan Yusuf Özbek, Kitab «İz yayınları» tərəfindən hazırlanmışdı – götrülərək tərcümə edilmişdir.

6 Bu hədisin isnadı zəifdir. İmam Əhməd «Musnəd» 1/141, İbn Sad «Tabaqat» 3/21.

7 Bu hədisin isnadı səhihdir. Tirmizi «Tuhfə» 10/238, Əhməd 4/368-371 və İbn Sad «Tabaqat» 3/21.

8 Bu hədisin isnadı səhihdir.

9 Bu hədisin isnadı səhihdir.

10 Bu hədisin isnadı zəifdir. İbn Adi «Kamil Fid Duafa» Darul Fikr, Beyrut 1984, 1/390.

11 Bu hədisin isnadı zəifdir. İbn Məcə «Sünən» 1/578, İbn Əbi Asim «Sünnə» 2/598, İbnul Cövzi «Mövduat» 1/341 uydurma, İmam Zəhəbi – batil hədis.

12 Bu hədisin isnadı zəifdir. İbn Kəsir «əl-Bidayə vən Nihayə» Məktəbətul Məarif Beyrut 1971, 7/365.

13 Bu hədisin isnadı zəifdir. İbn Kəsir «əl-Bidayə vən Nihayə» 5/212 deyir ki, İmam Zəhəbi bu hədisə Həsən Qərib hökmünü vermişdir.

14 Bu hədisin isnadı səhihdir. Müslim şərhi 15/175-176, Tirmizi «Tuhfə» 10/228-229, Əhməd «Musnəd» 1/185.

15 Bu hədisin isnadı səhihdir.

16 Bu hədisin isnadı həsəndir.

17 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ənəs b. Məlikdən çox yollarla rəvayət olunmasına baxmayaraq heç bir sənədi səhih deyildir. İbn Kəsir 8/383, Tirmizi «Tuhfə» 10/223.

18 Bu hədisin isnadı zəifdir. İmam Əhməd «Musnəd» 1/99, İbn Məcə «Sunən» 1/56, Beyhəqi «Dəlail» 4/212-213.

19 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Fədailus-Səhabə» 1009, Beyhəqi «Dəlail» 4/210.

20 Bu hədisin isnadı zəifdir. Zəifliyə səbəb ravilərdən olan Meymun Əbu Abdullah əl-Kindidir. İbni Əbi Asim «Sünnə» 1379 təhric etmişdir.

21 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari «Fəth» 6/111-44, Müslim Nəvəvi şərhi 15/175-176, Əhməd «Müsnəd» 333.

22 Bu hədisin isnadı səhihdir.

23 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim Nəvəvi şərhi 176, Beyhəqi «Dəlail» 4/206, Buxari «Fəth» 4/111, Əhməd «Müsnəd».

24 Bu hədisin isnadı səhihdir. Bəlazuri «Ənsabul-Əşrafda» 2/93 təxric etmişdir.

25 Bu hədisin isnadı səhihdir.

26 Bu hədisin isnadı səhihdir.

27 İsnadında olan Xubeyrə b. Yərim səbəbilə bir az zəifdir. Bu hədisi İbn Hibban 2211 təxric etmişdir.

28 Bu hədisin isnadı həsəndir. Əhməd «Musnəd» 1/330, Bəzzar «Müsnəd» Məcma 9/109, əl-Həkim «Müstədrək» 3/132.

29 Bu hədisin isnadı zəifdir. Əhməd 712, İbn Əbi Asim «Sünnə» 2/597, İbn Hibban 2206.

30 Bu hədisin isnadı zəifdir.

31 Bu hədisin isnadı səhihdir. əl-Hakim «Müstədrək» 3/138, Buxari və Muslimin şərtinə görə səhihdir. Əhməd 1363, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1314.

32 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

33 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

34 Bu hədisin isnadı əl-Harisul Avər səbəbilə zəifdir. Tirmizi 3504, Nəsəi «Əməlu Yevm vəl-Leyl, Tuhfə 7/353.

35 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Müsnəd» 1335, Tirmizi «Mənakib» 3715, əl-Albani zəif.

36 Bu hədisin isnadı zəifdir. Bu isnadın zəif olmasına səbəbi, ravi Əbul-Baxtərinin Əlidən hədis eşitmədiyi bilinməklə Munqatı hökmündədir. İbn Macə 2310, əl-Hakim «Müstədrək» 3/135, Əbu Nuaym «Hilyə» 4/381.

37 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi zəifdir.

38 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi zəifdir.

39 Bu hədisin isnadı həsəndir.

40 Bu hədisin isnadı həsəndir. Hz. Əlidən rəvayət edən Harisə haqqındakı hökmün ixtilafı olmasına görə isnadı həsəndir.

41 Bu hədisin isnadı həsəndir. Əbu Yala «Müsnəd» 1/252.

42 Bu hədisin isnadı zəifdir. Zeyddən rəvayət etmiş Meymun Əbu Abdullah səbəbilə bir qədər zəifdir. Əhməd «Musnəd» 369, əl-Həkim «Müstədrək» 3/125.

43 Bu hədisin isnadı səhihdir.

44 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən Əli b. Qadim səbəbilə isnadı zəifdir.

45 Kitabın əslində həm sənədin son hissəsi, həm də hədisin mətni mövcud deyildir.

46 Muhamməd b. Vəhb b. Əbi Kərimə səbəbilə isnadı həsəndir. Tirmizi 3732, əl-Albani səhih.

47 Bu hədisin isnadı həsəndir.

48 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əbu Yala «Müsnəd» 2/86, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1343.

49 Bu hədisin isnadı səhihdir. Tirmizi 10/235, Təbərani «Mucəmus Sağir» 2/22, Əbu Nuaym «Hilyə» 7/96.

50 Bu hədisin isnadı səhihdir.

51 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 15/184, İbn Əbi Asim 1335, Əbu Yala 2/86, 87,99.

52 Səhihliyi barəsində kitabda bir şey zikr edilməmişdir.

53 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Müsnəd» 2/66, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1342.

54 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əbu Yala «Müsnəd» 2/66, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1346, Əhməd «Müsnəd» 1509, İbn Sad «Tabakat» 3/24.

55 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 8/71, Muslim 15/176, İbn Məcə 115, Əhməd «Müsnəd» 1505, Əbu Nuaym «Hilyə» 7/94, Əbu Yala «Müsnəd» 2/73.

56 Bu hədisin isnadı həsəndir. İbn Əbi Asim «Sünnə» 1332.

57 Bu hədisin isnadı səhihdir. İbn Əbi Asim «Sünnə» 1338, əl-Həkim 3/108, Muslim 15/173, Əhməd 1/185.

58 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 8/112, Muslim 15/175, Əhməd «Müsnəd» 182, Əbu Yala «Müsnəd» 1/285, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1337, Əbu Nuaym «Hilyə» 8/196.

59 Bu hədisin isnadı zəifdir.

60 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 1/170, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1340.

61 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən Həmzə b. Abdullahın hədisdəki vəziyyətinin bilinməməsi səbəbilə isnadı zəifdir. Əhməd «Müsnəd» 1/184, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1334.

62 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən Abdullah b. ər-Rakim məchul olduğu üçün isnadı zəifdir. İbn Əbi Asim «Sünnə» 1384, İbn Sad «Tabakat» 3/24.

63 Bu hədisin isnadı zəifdir.

64 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 6/369-438, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1346.

65 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

66 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

67 Bu hədisin isnadı zəifdir. İsnadı Əsbat b. Nasr səbəbilə zəifdir. Təbərani «Mucəmul-Kəbir» 1/176, əl-Həkim 3/126.

68 Bu hədisin isnadı zəifdir. İsnadındakı Rabia b. Nacid səbəbilə zəifdir.

69 Bu hədisin isnadı həsəndir. İsnadındakı əl-Haris b. Harisə səbəbilə həsəndir.

70 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 4/437, Tirmizi 10/209, İbn Hibban 2203, əl-Həkim 3/110. Ancaq «Məndən sonra» ifadəsi digər ravilərində yoxdur. Yəni bu hədisin mətnində «Nəkrə» mövcuddur.

71 Bu hədisin isnadı səhihdir. Tirmizi 10/221, İbn Məcə 119, Əhməd 4/164, Təbərani «Mucəmil-Kəbir» 3511, İbn Əbi Asim «Sünnə» 1360.

72 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 5/303, Tirmizi 1904, Əhməd 4/298, İbn Sad «Tabakat» 3/43, 4/36.

73 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 770, 857, 931, Əbu Davud 2280, İbn Sad «Tabakat» 4/36), Əbu Yala «Müsnəd» 1/401,421, əl-Həkim 3/120.

74 Bu hədisin isnadı zəifdir.

75 Bu hədisin isnadı zəifdir. İsnadında bəzi ravilərin vəziyyətinin tam bilinmədiyi üçün bir qədər zəiflik var. Əbu Davud 2278, əl-Həkim 3/211, İbn Əbi Asim «Sünnə» 330.

76 Bu hədisin isnadı səhihdir. Suənul-Kübrada «Tuhfətul-İşrafi» 3/13, Əhməd «Fədailus-Səhabə» 1010.

77 Bu hədisin isnadı səhihdir. Tirmizi 8/485, 3089, Əhməd 3/212.

78 Bu hədisin isnadı səhihdir. Tirmizi 871, Əhməd 594.

79 Bu hədisin isnadı zəifdir. İsnadındakı Abdullah b. ər-Rakinin halı məçhul olduğuna görə zəifdir.

80 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən olan İbn Huseyn səbəbilə isnadı zəifdir.

81 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 1/118, İbn Əbi Asim 1365, əl-Həkim 3/109.

82 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Müsnəd» 5/350,358,361, İbn Əbi Asim 1354, İbn Hibban 2204.

83 Bu hədisin isnadı səhihdir. əl-Bəzzar 3/188.

84 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 5/3247, əl-Həkim 3/110.

85 Bu hədisin isnadı səhihdir. İbn Əbi Asim 1359.

86 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən Meymun Əbu Abdullah səbəbilə isnadı zəifdir. Əhməd 4/372, İbn Əbi Asim 1362.

87 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən Hani b. Əyyub və Umeyrə b. Sad səbəbilə isnadı zəifdir.

88 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 5/366, Bəzzar 2541.

89 Bu hədisin isnadı səhihdir.

90 Bu hədisin isnadı səhihdir. Ravilərindən olan İmran b. Əban səbəbilə zəifdir. Ancaq hədis səhihdir. İbn Əbi Asim 1374.

91 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əbu Yala «Müsnəd» 1/294, Tirmizi 3712, «Musnəd» 19081, əl-Albani səhih.

92 Bu hədisin isnadı həsəndir. Əhməd 5/356. Bəzzar 3/200.

93 Tirmizi 3725-də gələn rəvayət əl-Albani zəif.

94 Bu hədisn isnadı həsəndir. Əhməd 6/323, əl-Həkim 3/121.

95 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən olan Bəkr b. Xalid b. Arfənın halının bilinməməsidir. İbn Əbi Asim «Sünnə» 1353.

96 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd 4/370, İbn Hibban 2205, Bəzzar 2544, İbn Əbi Asim 1367.

97 Bu hədisin isnadı həsəndir.

98 İsnadındakı rəvailərin adlarının təyinindəki qeyri müəyyənlik, sənəd haqqında hökm verməyi mümkünsüz etmişdir.

99 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərdən Yaqub b. Cəfərin halının bilinməməsinə görə isnadı zəifdir.

100 Bu hədisin isnadı həsəndir. Ravilərindən AbdulCəlil b. Atiyyə səbəbilə isnadı həsəndir.

101 Bu hədisin isnadı səhihdir.

102 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərdən olan Amr Zu Murrə səbəbilə zəifdir.

103 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 2/64, Tirmizi 10/239, 3737, İbn Məcə 114, İbn Əbi Asim «Sünnə» 2/598, Əhməd «Müsnəd» 1/84,95,128.

104 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

105 Bu hədisin isnadı səhihdir. «Sunən» 7/115.

106 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən olan əl-Həkəm b. AbdulMəlik səbəbilə zəifdir. Bəzzar 3/202, Əbu Yala «Müsnəd» 406.

107 İsnadında zəiflik gətirəcək bir şey mövcud deyil. Bu hədisi AbdurRazzaq «Mussənnəf» 12/232, Əhməd «Fədailus-Sahabə» 2/595.

108 Bu hədisin isnadı səhihdir.

109 Bu hədisin isnadı səhihdir.

110 Bu hədisin isnadı səhihdir.

111 İsnadında bir beis yoxdur.

112 Bu hədisin isnadı zəifdir. Bu hədisin isnadı Xilal b. əl-Ala və Xalid b. Kusəm səbəbilə zəifdir.

113 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Musnəd» 4/271, Bəzzar «Musnəd» 3/194. (Əbu Davud 4999, əl-Albani zəif. K.H).

114 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən İbn Guneyyə və Cumey b. Umeyr səbəbilə zəifdir. Tirmizi 10/375.

115 Bu hədisin isnadı zəifdir. Cumey b. Umeyr səbəbilə zəifdir.

116 Bu hədisin isnadı səhihdir. Tirmizi 10/370.

117 Bu hədsin isnadının ricalı etibarlı ravilərdən təşkil olunmuşdur. Lakin Abdullah b. Nuceyyin Hz. Əlidən hədis eşidib-eşidmədiyi ixtilaflıdır.

118 Bundan əvvəlki hədisin isnadı xüsusiyyətlərinə sahibdir. Əhməd 570.

119 Əvvəlki hədisin sənədindəki vəziyyət burada da mövcutdur. Müəllif bu hədisi eyni ilə bu sənəd ilə Sünənndə 3/113.

120 Sənədinin hökmü əvvəlki kimidir.

121 İsnadı etibarlı ravilərdən təşkil olunmuşdur. Abdullah b. Nucey ilə Əli arasındakı şübhəli boşluq bu hədisin sənədində ortadan qaldırılmışdır.

122 Bu hədisin isnadı zəifdir. Hz. Əli ilə Abdullah b. Amr b. Əbi Hind arasındakı boşluq səbəbilə isnadı zəifdir. Tirmizi 10/225.

123 Bu hədisin isnadı zəifdir.

124 Bu hədisin isnadında bir beis yoxdur.

125 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərində olan Əbu Məryəm əs-Səkafinin halının məçhul olmasına görə isnadı zəifdir. Əhməd «Musnəd» 1/384.

126 Bu hədisin isnadı səhihdir.

127 Bu hədisin isnadı səhihdir. əl-Həkim 3/159.

128 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən olan Süheyl bin Həlladın halı məçhul olduğuna görə isnadı zəifdir.

129 Bu hədisin isnadındakı ravilərin adaları etibarlı şəkildə təyin edilməmişdir. Buna görə də haqqında düzgün bir hökm verilməmişdir.

130 Bu hədisin isnadı həsəndir. Ravilərindən olan Muhamməd b. Amr səbəbilə isnadı həsəndir.

131 İsnadındakı Abdullah b. Vəhb b. Zəmanın halının bilinməməsinə görə bir az zəiflik mövcutdur. Tirmizi «Həsən qərib» «Cami» 3873.

132 Bu hədisin isnadı həsəndir. Tirmizi 10/272, İbn Hibban 2228, əl-Həkim 3/166.

133 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən olan Əbu Cəfər Muhamməd b. Mərvan əz-Zuhlinin halının məchul olduğuna görə isnadı zəifdir.

134 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 11/79-80, Muslim 16/5, əl-Həkim 3/156.

135 Bu hədisin isnadı səhihdir.

136 Bu hədisin isnadı səhihdir. Bunu Buxari 7/105, Muslim 16/2, Əbu Davud 6/80-81, Anvul-Məbud, Tirmizi 1/139, İbn Məcə 1998, Əhməd 4/328.

137 Buxari « Kitabul Fadail Əshab» 27, Muslim 2449, Tirmizi 3867, əl-Albani səhih.

138 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

139 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 7/105, Muslim 16/3.

140 Bu hədisin isnadı səhihdir. Bunu Buxari, Muslim 16/4, Əbu Davud 6/76-77, Avnul-Məbud, İbn Məcə 1999.

141 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 16/3-4.

142 Ravilərindən olan Muhamməd b. İshaqın tədlis etmə narahatlığından başqa bu isnadın bir beisi yoxdur.

143 İsnadında zəiflik vardır. Ravilərindən olan Abdullah b. Əbu Bəkr b. Zeydin halı məchuldur, əl-Həsən b. Usamədə isə bir qədər zəiflik var. Tirmizi 10/273, 3769, İbn Hibban 2294.

144 Bu hədisin isnadı həsəndir. Təbərani «Mucəmul Əvsatda», əl-Heysəmi hədisin sənədində tanımadığı bir adamın olduğunu demişdir «Məcma» 9/184.

145 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi həsəndir. Əhməd 3/3,62,64,80,82, Təhavi «Muşkil» 2/394, əl-Həkim 3/154, Əbu Nuaym «Hilyə» 5/71.

146 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi həsəndir.

147 Bu hədisin isnadı səhihdir.

148 Buxari «Kitabul Fadail Əshab» 24/93, Tirmizi «Mənakib» 3770, əl-Albani səhih.

149 Bu hədisin isnadı zəifdir. Əhməd 1/80.

150 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərindən olan Yezid b. Əbi Ziyad və Süleyman b. Abdullah səbəbilə zəifdir.

151 Bu hədisin isnadı zəifdir.

152 Bu hədisin isnadı etibarlı ravilərdən təşkil olunmuşdur.

153 Bu hədisin raviləri etibarlı ravilərdir.

154 Bu hədisin isnadı təşkil edən ravilərin adlarında bir qarışıqlıq vardır. Əsərin yazma nushaları (əlyazmaları) qəti bir isnada çatdıracaq dəqiqliyə sahib deyil.

155 Bu hədis mətn baxımından səhih olsa da, buradakı sənəd zəifdir. Bunun səbəbi ravilərdən olan Əli b. Əlqamədir. Tirmizi «Təfsir» 3300, əl-Həkim «Müstədrək» 482, əl-Albani zəif.

156 İsnadında bir qədər zəiflik vardır. Hədisi Ammardan rəvayət edən Muhamməd b. Huseym adlı ravinin vəziyyətinin bilinməməsidir. Əhməd «Musnəd» 4/263.

157 Bu hədisin isnadı həsəndir.

158 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi həsəndir.

159 Bu hədisin isnadı səhihdir. İbn Hibban 2207, Əhməd «Müsnəd» 3/31,33,82, əl-Həkim 3/122.

160 Bu hədisin isnadı səhihdir. Daha əvvəl № 85-də qeyd etmişdik.

161 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 18/40.

162 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əbu Davud ət-Təyalisi «Müsnəd» 1598, İbn Sad «Tabakat» 3/252.

163 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 18/41, Əhməd 6/298,300,311,315, İbn Sad 3/252.

164 İsnadının ricalının adları tam təyin edilə bilməmişdir.

165 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 18/39-40.

166 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Munəd» 2/164,206, İbn Sad «Tabakat» 2/253.

167 Bu hədisin isnadı əvvəlki kimi səhihdir.

168 Bu hədisin isnadı səhihdir.

169 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Musnəd» 4/199.

170 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 18/68.

171 Bu hədisin isnadı əvvəki kimi səhihdir.

172 Bu hədisin isnadı əvvəki kimi səhihdir.

173 Bu hədisin isnadı əvvəki kimi səhihdir.

174 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 8/168, Əbu Davud «Sünən» 4667, Əhməd «Müsnəd» 3/32.

175 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 7/167.

176 Bu hədisin isnadı həsəndir.

177 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim 7/165, Buxari 5057, 6930, Müslim 1066.

178 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 6/617, Muslim 7/165.

179 Bu hədisin isnadı səhihdir. Muslim.

180 Bu hədisin isnadı səhihdir. Buxari 3611,5057,6930, Muslim 1066, Əbu Davud 4767, Nəsəi «Sünən» 7/119, Əhməd «Musnəd» 1/81,113,131.

181 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Musnəd» 2/156.

182 Bu hədisin isnadı zəifdir. Ravilərdən olan İbrahim b. Yusuf b. İshaq səbəbilə isnadı zəifdir.

183 Bu hədisin isnadı zəifdir. İbrahim b. Abdullah səbəbilə isnadı zəifdir.

184 İsnadı haqqında bir hökm verilməmişdir.

185 Çox böyük ehtimalla ki, bu hədisin isnadında bir beisi yoxdur.

186 Bu hədisin isnadı səhihdir.

187 Bu hədisin isnadı səhihdir.

188 Bu hədisin isnadı səhihdir.

189 Bu hədisin isnadı səhihdir.

190 Bu hədisin isnadı səhihdir.

191 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əbu Nuaym «Hilyə» 4/186.

192 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əbu Davud 4/317, əl-Həkim «Müstədrək» 2/150, Beyhəqi «Sünən» 8/179.

193 Bu hədisin isnadı həsəndir.

194 Bu hədisin isnadı səhihdir. Əhməd «Müsnəd» 4/298, Buxari «Fəth» 5/303.

195 Bu hədisin isnadı səhihdir № 68-də qeyd etmişdik.

196 Kəşful Ğammə 2/67,68, Əbu Fərəc İsfəhani «muqatil Talibin» 83.

197 Təfsir İbn Kəsir 4/500.

198 ət-Təbəri «Camiul Bəyan» 3/24.

199 Əhməd «Müsnəd» 1/453.

200 Səhih Hədislər silsiləsi 5/373, 2295-ci hədis.

201 Səhih hədislər silsiləsi 5/263.

202 Səhih hədislər silsiləsi 5/643, 2488-ci hədis.

203 Səhih hədislər silsiləsi 3/287, 1299-cu hədis.

204 Səhih hədislər silsiləsi 4/298, 1720-ci hədis.

205 Buxari 3/99.

206 Tirmizi «Mənaqib» 3733, «Musnəd» 543, əl-Albani zəif.

207 AbdurRəzzaq «Müsənnəf» 12/82.

208 «Müstədrək» 3/107.

209 «101 sual» səh. 71.

210 ət-Tirmizi «Mənaqib» 3728, 3976, əl-Albani zəif.

211 ət-Tirmizi «Mənaqib» 3720, əl-Albani zəif.

212 ət-Tirmizi «Mənaqib» 3713, əl-Albani səhih.

213 ət-Tirmizi «Mənaqib» 3726, əl-Albani zəif.

214 Buxari «Kitabul-Fadail Əshab» 9/51, Muslim «Fadailus Səhabə» 2409.

215 Buxari «Kitabul-Fadail Əshab» 9/52.

216 Tirmizi 3714, əl-Albani çox zəif.

217 Tirmizi «Mənakib» 3715, əl-Albani zəif, Axır kəlimə səhihdir. «Mutəvatir».

218 Tirmizi 3733, «Musnəd» 543. əl-Albani zəif.

219 Tirmizi 3718, İbn Məcə «Muqəddimə» 27. əl-Albani zəif.

220 Tirmizi 3723, əl-Albani zəif.

221 AbdurRəzzaq «Müsənnəf» 12/82.

222 Tirmizi 3735, Musnəd 18478, əl-Alnani səhih.

223 Tirmizi 3785, Musnəd 1198, əl-Albani zəif.

224 İmam Əhməd «Kitabu Zuhd» 691.

225 İmam Əhməd «Kitabu Zuhd» 692.

226 İmam Əhməd «Kitabu Zuhd» 698.

227 Tirmizi «Mənakib» 3722, əl-Albani zəif.

228 Tirmizi «Mənakib» 3732, Musnəd 2902, əl-Albani səhih.

229 Müslim «Iman» 131, (78), Tirmizi «Mənaqib» 3736, Nəsai «Iman» 20, (8, 117), əl-Albani səhih.

230 İbn Batta «Şərhu əl-İbanə» səh 122.

231 «Məcmuul Bəhreyn».

232 İbn Əbi Şeybə «Musənnəf».

233 Buxari 1/95.

234 əl-Hətib «əl-Kifayə fi İlmir Rivayə» s 196.

235 İmam Əhməd «Kitabu Zuhd» 701.

236 İmam Əhməd «Kitabu Zuhd» 705.

237 Biharul Ənvar, cild 42, səh 75. Cild 44, səh 168, 169. Cild 46, səh 156, 163. Cild 48, səh 303.

238 Təbəri «Tarix» 3/29, İbn Abdul Bərr «İstiab» 1/393. Zəhəbi 3/188.

239 Tirmizi «Mənakib» 3771, əl-Albani zəif.

240 Tirmizi «Mənakib» 3772, əl-Albani zəif.

241 Buxari «Kitabul Fadail Əshab» 24/86. Tirmizi «Mənakib» 3773, Nəsəi «Cuma» 17, əl-Albani səhih.

242 Buxari «Kitabul Fadail Əshab» 24/92. Tirmizi «Mənakib» 3776, əl-Albani səhih.

243 Tirmizi «Mənakib» 3775, İbn Məcə «Muqəddimə» 27,144, əl-Albani həsən.

244 Buxari 7/60, 3751-ci hədis.

245 Tirmizi «Mənakib» 3777, Buxari «Mənakib» 27, Muslim «Fədail» 17, əl-Albani səhih.

246 Tirmizi «Mənakib» 3778, Buxari «Kitabul Fadail Əshab» 88, əl-Albani səhih.

247 Tirmizi «Mənakib» 3780, əl-Albani səhih.

248 Tirmizi «Mənakib» 3779, Musnəd 735, əl-Albani zəif.

249 Tirmizi «Mənakib» 3782, əl-Albani səhih.

250 Tirmizi «Mənakib» 3784, əl-Albani zəif.

251 Muslim 2421.

252 Buxari «Kitabul Buyu», «Kitabul Libas», Muslim 2421, Nəsəi «Kitabul Mənakib», İbn Məcə «Sünnən».

253 Buxari «Fədaili Əshəb» 7/89,3749, Muslim 2422, Tirmizi «Mənakib» 3783, əl-Albani səhih.

254 Muslim 2424.

255 Muslim 2428.

256 Buxari 5/26, 7/90, 3750.

257 Tirmizi «Mənaqib» 3768, əl-Albani səhih.

258 «Səhih Sünnən Nəsəi» 1141.

259 Tirmizi «Mənaqib» 3874, əl-Albani Munkər hədis.

260 Səhih hədislər silsiləsi 2/423, 796-cı hədis.

261 Səhih hədislər silsiləsi 2/450, 811-ci hədis.

262 İbn Kəsir «əl-Bidayə va-n-Nihayə» 8/40.

263 Tirmizi 3774, Nəsai «Cümə» 27, Əbu Davud «Salət» 17, əl-Albani səhih.

264 Buxari «Kitabul Fadail Əshab» 87.

265 Tirmizi «Mənakib» 3869, əl-Albani səhih.

266 Tirmizi «Mənakib» 3786, Əbu Davud «Mənasik» 27, əl-Albani səhih.

267 Tirmizi «Mənakib» 3789, əl-Albani zəif.

268 Tirmizi «Mənakib» 3868, əl-Albani «Munkər» hədis.

269 Tirmizi 3870, İbn Məcə «Muqəddimə» 27, əl-Albani zəif.

270 Tirmizi «Mənakib» 3787, 3871, əl-Albani səhih.

271 Tirmizi «Mənakib» 3788, Musnəd 10681, əl-Albani səhih.

272 Buxari «Kitabul Fadail Əshab» 12/61, 31/107.

273 Buxari «Kitabul Fadail Əshab».

274 Tirmizi «Təfsir» 2999, əl-Albani səhih 2398, 3197, Buxari «Kitabu Məğazi» 4/231, Muslim «Fadailus Sahabə» 2404, Musnəd 1522.

275 Tirmizi «Təfsir» 3206, əl-Albani zəid.

276 Muslim «Fadalius Səhabə» 61/2424.

277 Muslim «Kitabul Fadail Səhabə» 2408.

278 Muslim «Fadail Səhabə» 2408.

279 Aişə - radıyallahu anhə – Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in zövcəsi həm də möminlərin anası olduğu üçün belə deyir.

280 Buxari 2623, Müslüm 2450, Tirmizi «Mənakib» 3872, 3873, əl-Albani səhih.

281 Buxari «Fadailus Sahabə» 53.

282 Buxari «Fadailus Sahabə» 59.