Termiz davlat universiteti botanika kafedrasi

Bir urug’li va ko’p urug’li xo’l mevalarni tekshirish. Bir urug’li ho’l mevalarga bitta 
yoki bir nechta mevachi bargdan hosil, bo’lgan, juda o’sib ketgan, seret meva qati bor, urug’li, 
danakli mevalar kiradi. Meva qatining ichki kesimi yog’ochlashib, danak hosil qiladi. Danak 
ichida urug’i bo’ladi. Olcha, o’rik, shaftoli ana shunday mevalardir. Ko’p urug’li ho’l mevalar 
ana shunday umumiy nom bilan rezavor meva deb ataladi. Rezavor mevalar bitta yoki bir nechta 
mevacha bargdan hosil bo’lib, tashqi tomondan yupqa (ba’zan pishiq va qattiq) po’st bilan 
o’raladi ichki tomonida esa ko’p urug’li seret meva qati bo’ladi. Uzum, pomidor, qoraqand 

---

rezavor mevalardir. Qovoqlar, ya’ni meva qatining tashqi qismi qattiq bo’lgan mevalar ham 
rezavor mevalardir. (masalan, qovoq,bodring, tarvuz). Meva qatining tashqi seret va ichki qattiq 
qismidan hosil bo’lgan olma, nok, behi ham shu mevalarga kiradi. Mevalarni bir biridan ajratib, 
ularning qaysi tipga kirishini aniqlab, ularni ho’l va quruq, soxta, chin meva va rezavor
mevalarga ajratib, rasmlarini daftarga chizib, nomlarini belgilang. Urug’ va ko’saklarga taalluqli 
mevalarning rasmini daftarlarga chizib olinadi. Laboratoriya mashg’ulotida xo’l mevalar 
danakli va rezavor mevalarga ajratiladi, olcha va pomidor mevasini tikkasiga ikki pallaga kesib, 
ko’rinishi rasm daftarga chizib olinadi. 
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, biologik tekshirish metodlari orasida o’simliklarning 
gul tuzilishi, meva va urug’ sifatini diagnostikalash (elita navlar) botanika fanining ham amaliy, 
ham nazariy masalalarini hal etishda tobora keng qo’llanilmoqda. Talabalar amaliy darsni 
o’qituvchining topshirig’iga muvofiq laboratoriyada o’simlikning gullarini o’rganish bo’yicha 
olib boradilar. Har bir guruhdagi (4-5 kishidan iborat) talabalar topshiriq bilan birga asbob va 
materiallarni hamda undan foydalanish va ishlatish qoidasini bilib oladilar. Talabalar olingan 
ma’lumotlar asosida o’simliklarning changlanish va urug’lanish jarayonini, meva va urug’ 
biologiyasini o’rganish zarurligi to’g’risida xulosa chiqaradilar.