Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya va tuproqshunoslik kafedrasi

8-rasm. Ozon qatlamining siyraklanishi.

49



Hozirgi davrda xlorftormetanlar (freonlar)dan keng foydalanish tufayli hamda azotli o‘g‘itlar, aviatsiya gazlari, atom bombalarini portlatishlar atmosferada yetarli miqdorda ozon to‘planishiga imkon bermayapti. Shuning uchun maishiy turmushda sovutkichlarda ishlatiladigan freondan foydalanishni qisqartirish va yaqin yillarda uni ishlab chiqarishni butunlay to‘xtatish ko‘zda tutilgan.
Chuchuk suv muammosi. Chuchuk suvning biosferadagi roli juda katta. Gidrosferada chuchuk suv miqdori juda oz boiib, u 2,8% tashkil etadi. Chuchuk suv zahirasi asosan qutblardagi muzliklardir.
Jamiyatning rivojlanishi bilan aholining chuchuk suvga bo‘lgan talabi ortib bormoqda. Bizning asrimizda chuchuk suvdan foydala­nish 7 marta ortgan. Yiliga 3-3,5 km³ suv sarflanmoqda. XXI asrga borib ushbu ko‘rsatkich 1,5-2 marta ortish imkoniga ega. Daryo- laming umumiy yillik oqimi yer yuzi bo‘yicha 50 ming km³. Ammo bunday foydalanishda chuchuk suv etishmasligi aniq.
Qurg‘oqchil mintaqalarda daryolardan to‘liq foydalanilganda ularning suvi etmay qolmoqda. 1980-yillarda bunday holat Afrika, Avstraliya, Italiya, Ispaniya, Meksika davlatlari, Nil, Sirdaryo, Amudaryo va ba’zi bir boshqa daryolarda kuzatila boshlandi. Daryo- laming sanoat va maishiy zaharli moddalar bilan ifloslanishi o‘sib bormoqda. Sanoat yiliga 160 km³ sanoat oqova suvlarini daryolarga tashlaydi. Bu ko‘rsatkich daryolaraing umumiy suv miqdorining 10%, ba’zi rivojlangan mamlakatlarda 30% tashkil etadi. Daryo toza suvlarida yildan yilga har xil erigan moddalar, zaharli kimyoviy moddalar va bakteriyalaming miqdori ortib bormoqda.
Pestitsidlardan foydalanish muammosi. Ushbu zaharli modalar guruhi begona o‘tlar, zararkunanda hasharotlar va boshqa hayvonlar, o‘simliklarda kasalliklami keltirib chiqaruvchi mikroorganizmlarga qarshi kurashda foydalaniladi. Pestitsidlardan qishloq xo‘jaligida, o‘rmonchilikda, aviatsiya yordamida sepish keng ko‘lamda atrof- muhitni ifloslanishiga olib keladi. Har yili dunyo bo'yicha hosildorlikni oshirish maqsadida 131 min. tonna mineral o‘g‘it va qishloq xo‘jalik ekinlari zararkunandalariga qarshi kurashish uchun

1. 
   min. tonna pestitsidlar ishlatiladi. Yaqin yillargacha 0‘zbekiston hududida agrolandshaftlaming har bir gektariga ishlatiladigan pestit- sidlaming o‘rtacha miqdori 54 kg atrofida boigan. Bu ko‘rsatkich
   

50

4-j adval