Termiz davlat universiteti

2.3. Milliy iqtisodiyotga toʻg’ridan-toʻg’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish amaliyoti tahlili
Jahon iqtisodiyotining hozirgi bosqichi milliy iqtisodiyotning baynalminallashuvi, integratsiyalashuv jarayonlari hamda mamlakatlar oʻrtasidagi ixtisoslashuvning kuchayishi bilan ta‘riflanadi. Respublikamizda ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy sohalarda amalga oshirilayotgan islohotlar, shubhasiz, oʻz navbatida, xorijiy mamlakatlar bilan aloqalarni mustah-kamlashni, xususan, oʻzaro iqtisodiy munosabatlarni takomillashtirishni, ular bilan teng huquqli va ikki tomonlama manfaatli hamkorlikni yoʻlga qoʻyishni taqozo etadi. Hamkorlikning muhim shakllaridan biri xorijiy investitsiyalarni jalb qilishdir. Jahon tajribasi shundan dalolat bermoqdaki, chet el investitsiyalarini jalb qilish va ulardan foydalanish iqtisodiyotni rivojlantirishga yordamla-shadi va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar uchun kuchli rag‘batlantiruvchi omil boʻlib xizmat qiladi.
Mamlakatimizda ushbu sohani huquqiy tartibga soluvchi "Chet el investitsiyalari toʻg‘risida"gi Qonun hamda bir qator boshqa qonun hujjatlari qabul qilindi. Ushbu qonunlarni qabul qilish, talablarga mos ravishda oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritib borishning sababi bitta - qaerda imtiyoz, qaerda sharoit boʻlsa, qonuniy kafolat beriladigan boʻlsa, shu yoqqa investitsiya keladi.
Xorijiy investitsiyalar chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutlaq boshqa davlat iqtisodiyotining, qonun bilan taqiqlanmagan tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Chet el investitsiyalari ichki investitsiyalardan farqli holda tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Ular milliy iqtisodiyotga chetdan, ularning kelishini rag‘batlantirgan holda jalb qilinadi. Lekin chet el kapitalini jalb qilishning hamma shakllari ham moliyalashtirishning tashqi manbai boʻlmasligi mumkin. Bu, birinchi navbatda, foiz toʻlovlari bilan qaytarishni talab etadigan chet el kreditlari va qarzlariga taalluqli. Chunki, chet el kreditlari va xalqaro moliya institutlari qarzlari ma‘lum vaqt oʻtgach asosiy qarz bilan birga belgilangan foizlarining qaytarilishini talab etadi. Chetdan jalb etiladigan xorijiy investitsiyalar bilan chet eldan kiritiladigan kreditlarning oʻziga xos farqlari mavjuddir. Bu borada xorijiy investitsiyalar risklar doirasi bilan chet el kreditlari risklari kengligi farqlanadi.
Investitsiyalar, avvalo, ustuvor tarmoqlarga, ya‘ni neft va ximiya sanoati, transport, energetika, er osti qazilma boyliklarini ishlab chiqarishga, qurilish, telekommunikatsiya tarmoqlariga, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishga va ularni keng qayta ishlashga, turizm sohalarini rivojlantirishga qaratilishi lozim.
Jahon iqtisodiyoti tajribasidan xorij kapitalini, xususan toʻg‘ridan-toʻg‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish investitsiyalashda eng samarali vosita ekanligi ma‘lum. Aynan chet el investitsiyalari mamlakatda iqtisodiy va texnologik yangilanish jarayonini harakatlantiruvchi omil boʻlib xizmat qiladi.
Respublikamizda investitsion siyosatni amalga oshirish maqsadida har yili investitsion dastur qabul qilinadi. Jumladan, iqtisodiyotda tarkibiy oʻzgarishlarni yanada chuqurlashtirish, ustuvor tarmoqlarga investitsiyalar kiritish, korxonalarning investitsion faoliyatini jadallashtirish, modernizatsiya qilish va texnologik jihatdan qayta qurollantirish dasturlarini amalga oshirishga xorijiy investitsiyalarni, eng avvalo, toʻg‘ridan-toʻg‘ri investitsiyalarni keng jalb qilish, ulardan samarali foydalanish, yangi ish oʻrinlari yaratish va shular asosida respublikamiz iqtisodiyotini barqaror va bir maromda rivojlantirishni ta‘minlashga qaratilgan islohotlar izchillik bilan amalga oshirilmoqda.
Toʻg‘ridan-toʻg‘ri xorijiy investitsiyalar – oʻzga mamlakat rezidentlari tomonidan boshqa mamlakat real aktivlariga mablag‘ kiritish, uni tasarruf etish va ularning ishlatilishi ustidan nazorat oʻrnatish. Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish tashkiloti tavsifiga koʻra aktsiyalarning kamida 10 foiziga egalik qilish.
Jadal va mutanosib iqtisodiy oʻsish, chuqur tarkibiy oʻzgarishlarni amalga oshirish va iqtisodiyotni diversifikatsiya qilishda faol va aniq yoʻnaltirilgan investitsiya siyosati yuritish eng muhim omil hisoblanadi.
O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan investitsiya siyosatining oʻziga xos xususiyati mahalliy xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlashni ta‘minlaydigan, yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etishga qaratilgan investitsiya loyihalariga ustuvor ahamiyat berilayotganida namoyon boʻlmoqda.