“ Ixlos bilan yig‘lasang, so‘qir ko‘zdan yosh chiqar deganlar…”. [3, 94]
Haqiqattan ham, podshoning nolasi Allohga yetadi va
unga tangri qiz
farzand ato etadi. Uning ismini To‘rabekxonim deb qo‘yadi.
“Har qanday shaxs o‘z nutqida maqol qo‘llashi tabiiy. Bunda maqol faqat
nutqning ko‘lami, miqdori, sifati va mazmuniy zalvoriga xizmat qilmaydi. U nutq
sohibining tabiati, ruhiyati, aqliy salohiyati va saviyasini ham ko‘rsatadi”. [4, 57]
Romanda yozuvchi Qumrixon va Ganjaning ayanchli taqdirini yoritish bilan
birga Qumrixonning onasi Zaynab ayaning ichki hislarini, ya’ni ona iztiroblarini
maqollar bilan mahorat bilan akslantirgan.
-
El og‘ziga elak tutib bo‘lmas . “…Elning og‘ziga elak tutib bo‘larmidi. El
bir narsaning shamolini sezmasin, sezdimi, tamom, tebranmay turgan teraklarning
boshini o‘zi qimirlatib yuboradi”. [3, 230]
Qizi Qumrixonning nobud bo‘lgani, bir begunoh insonning joniga qasd qilib,
kuyovi Ganjaning qamalib ketgani Zaynab ayaning yuragini tirnar edi. Gap-
so‘zlardan ko‘cha-kuyga ham chiqmay qo‘yadi. Qo‘ni-qo‘shnilarning taskin
beradigan so‘zlari ham ko‘ngilni ovutish o‘rniga yarasiga tuz separdi. Qishloqdagi
mish-mishlar ayaning qulog‘iga har yetganida yurak-bag‘ri tilka-pora bo‘lardi.
Adib Zaynab ayaning qalb iztiroblarini tasvirlash bilan birga, xalq orasidagi
mish-mishlarni “El og‘ziga elak tutib bo‘lmas” maqoli bilan
ifodalaydi.
“Maqol kishiga g‘oyaviy yo‘nalish beradi, undagi ijobiy idellarning
shakllanishiga, rivojlanishiga yo‘l ochadi”. [5, 24]
Muallif asardagi har bir qahramonning ruhiy kechinmalarini his qilgan holda,
maqollardan foydalanib obrazlilikka erisha olgan.
- “…do‘stingdan top, degani shumi?
Ishonmagil do‘stingga, somon tiqar po‘stingga deganlari shumi? ” [3, 107]
Ushbu maqol Ganja tilidan aytilgan bo‘lib, ayoli Qumrining aldovlariga
ishonib, o‘z do‘sti Oboddan shubha qiladi va o‘ziga quyidagi savollarni beradi.
“Do‘sting – qanoting. Usiz ucholmaysan. Obod qanot bo‘lib, Ganjani qayoqqa
uchirdi? O‘zi qolib uyidagi baxt qushini uchirib yubormadimi? Uni nomus
batqog‘iga cho‘ktirmadimi? Shu do‘stning ishimi? Do‘stingdan top deganlari
shumi?
